Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ βρίσκεται στο φέρετρο. Εκείνη τη μέρα, 9 Απριλίου 1968, η ζωή του Ουίλτ Τσάμπερλεϊν άλλαξε. Πέντε μέρες πριν, ο ηγέτης των πολιτικών δικαιωμάτων δολοφονείται. Βρισκόταν στο Μέμφις και στεκόταν στο μπαλκόνι ξενοδοχείου. Επρόκειτο να ηγηθεί πορείας και στάσης εργασίας που θα ενωνόταν με την απεργία των μαύρων εργατών καθαριότητας. Ο Τσάμπερλεϊν και ο καλός του φίλος και αντίπαλος στο γήπεδο Μπιλ Ράσελ, διεκδικούσαν την αναβολή του πρώτου τελικού της Ανατολής μεταξύ των ομάδων τους. Εις μάτην. Μαζί με τον συμπαίκτη του Ουάλι Τζόουνς ψήφισαν να μην αγωνιστούν (βέβαια οι υποχρεώσεις βάσει συμβολαίων καθιστούσαν αδύνατο κάτι τέτοιο). Ωστόσο, μία μέρα μετά τη δολοφονία του Κινγκ και μία πριν τις ταραχές στη Βαλτιμόρη, η αναμέτρηση πραγματοποιήθηκε στο “Spectrum” της Φιλαδέλφεια μέσα κλίμα απόγνωσης, θυμού, θλίψης.

Ο Ουίλτ, μη έχοντας ξεπεράσει τη λύπη του, έκλεισε τα μάτια και προσπάθησε να συγκεντρωθεί πριν διασχίσει τoν διάδρομο που οδηγούσε στο γήπεδο. Γνώριζε ότι η χώρα του βρισκόταν στο χείλος του χάους. Τα πολιτικά δικαιώματα ήταν το θέμα της δεκαετίας στην οποία έγινε πασίγνωστος, ενώ η δυσαρέσκεια για τον πόλεμο του Βιετνάμ μεγάλωνε. Οι Σίξερς “κατάφεραν” να χάσουν τη σειρά αν και προηγούνταν 3-1 των Σέλτικς. Μερικές εβδομάδες μετά ο Τσάμπερλεϊν γινόταν μέλος των Λ.Α Λέικερς.

Αντικείμενο μίσους

Ο Τσάμπερλεϊν πριν το θάνατο του Κινγκ σπάνια εξέφραζε δημόσια την άποψη του για κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά ζητήματα. Η ζωή του, μέχρι τότε, ήταν βγαλμένη από το Χόλιγουντ. Γεννημένος και αναθρεμμένος στη Φιλαδέλφεια, σταρ στο κολέγιο του Κάνσας, ξεχωριστό μέλος του ΝΒΑ από τα 23 του με θητεία στους Χάρλεμ Γκλόουμπτροτερς. Τον απασχολούσε, κυρίως, πώς θα “πουλήσει” τον εαυτό του. Με ύψος 2.13μ ήταν αδύνατον να τον αγνοήσεις και μαζί με την αθλητικότητα του δικαίως αντιμετωπιζόταν ως “Γολιάθ”.

Η εικόνα του ήταν αυτή του κυρίαρχου και η αγωνιστική συμπεριφορά του δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική. Έτσι, όταν η ομάδα του έπαιζε εκτός δεχόταν ανελέητες αποδοκιμασίες. Οι κάθε είδους ταραξίες είχαν βρει το αντικείμενο του μίσους τους. Για τον Τσάμπερλεϊν δεν υπήρχε μέση οδός: Ή θα τον μισούσες ή θα τον λάτρευες. Πολλοί ήθελαν να τον βλέπουν να σκοράρει και να μαζεύει ριμπάουντ, όμως το να χάνει και να είναι υπεύθυνος γι' αυτό ήταν σχεδόν αφροδισιακό! Αρνητική ήταν η αντιμετώπιση και από αρκετούς συμπαίκτες. Παράδειγμα, ο Ντολφ Σέις τον κορόιδευε για το χαμηλό ποσοστό στις βολές. Ο κόουτς των Σεντ Λούις Χοκς Πολ Σέιμουρ τον χαρακτήριζε “ψηλό αλλά χωρίς ταλέντο”. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν η σύρραξη στο ματς με με τους Σέλτικς την πρωταπριλιά του 1962. Ο Ουίλτ εμφανίστηκε στις εφημερίδες ως ο νούμερο ένα κίνδυνος αν και δεν έριξε ούτε μία γροθιά. Απλώς, το δυνατό του παιχνίδι απέναντι στον Σαμ Τζόουνς προκάλεσε την έκρηξη. Ο ίδιος έλεγε με παράπονο και απελπισία: “Ένα πράγμα που ευχόμουν ήταν να μην με αντιμετωπίζουν συνέχεια εχθρικά. Ας με επευφημούσε κάποιος”.

Αποστασιοποιημένος

Η ανωτερότητα του δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί ουσιαστικά. Κανείς άλλος στην ιστορία του ΝΒΑ δεν κυριάρχησε στο παιχνίδι όπως ο Ουίλτ. Διέθετε τη δύναμη τεθωρακισμένου, ωστόσο, την ίδια στιγμή ήταν μαλακός σαν σόλο του Λούις Άρμστρονγκ και ευκίνητος σαν αθλητής στίβου. Κατέχει ρεκόρ που κανείς δεν θα καταρρίψει και θεωρείται πρόδρομος παικτών όπως ο Σακίλ Ο' Νιλ, ΛεΜπρον Τζέιμς, κ.α. Παρ' όλα αυτά, απέναντι στον μεγάλο του αντίπαλο, τον Μπιλ Ράσελ, υστερούσε. Ο θρύλος των Σέλτικς μετρούσε 11 τίτλους και ο Τσάμπερλεϊν δύο και δεν είναι αριθμητική η υπεροχή. Τα πρωταθλήματα σε αυτό το σπορ ισοδυναμούν με την αθανασία και γι' αυτό η κριτική αδικεί τον “Big Dipper”.

Το εκρηκτικό μείγμα “αθλητές και ακτιβισμός” προϋπήρχε και τώρα έχει επιστρέψει στην επικαιρότητα. Από τις μέρες του πυγμάχου Τζακ Τζόνσον και, αργότερα, του Τζέσε Όουενς, ο αγώνας για ελευθερία και κοινωνική ισότητα έχει εκδηλωθεί σε στάδια και κλειστά γήπεδα. Μάλιστα, οι αθλητές που όρθωσαν το ανάστημα τους διεκδικώντας τα κινδύνευσαν να εξαφανιστούν επαγγελματικά.

Η αγωνιστική του επιβολή τοποθέτησε τον Τσάμπερλεϊν στο ίδιο κάδρο με τους Τζιμ Μπράουν (σ.σ αθλητής του φούτμπολ), Μοχάμεντ Άλι, Μπιλ Ράσελ. Μέχρι εκεί όμως, διότι οι προαναφερόμενοι μαζί με τους αθλητές στίβου Τζον Κάρλος, Τόμι Σμιθ έγιναν τα πρόσωπα του αθλητικού ακτιβισμού των μαύρων σε μια δεκαετία, αυτή του '60, όπου ορίστηκε από πολιτικές δολοφονίες, βόμβες σε εκκλησίες, ταραχές και άνοδο της οργάνωσης του “μαύρου απελευθερωτικού στρατού”. Ο Τσάμπερλεϊν μέσα σε αυτό το πεδίο κρατούσε μετριοπαθή, σχεδόν αποστασιοποιημένη στάση. Υποστήριζε πως για να επιτευχθεί η ενσωμάτωση (σ.σ των μαύρων) χρειάζεται να ζεις μια καλή και καθαρή ζωή. Συνεισέφερε οικονομικά στην Εθνική Ένωση για την Πρόοδο των Μαύρων και στην Εθνική Αστική Λίγκα. Εντούτοις, απείχε από δημόσιες εκφράσεις ή απαιτήσεις όπως έκαναν οι Ράσελ, Μπράουν, Άλι κάτι το οποίο τους έκανε να ξεχωρίζουν.

Η στιγμή της αλλαγής

Ο Τσάμπερλεϊν, στη δεύτερη του σεζόν στο ΝΒΑ, αρνήθηκε να βοηθήσει τον Τζον Κένεντι στην εκστρατεία του στις προεδρικές εκλογές του 1960. Όταν παίκτες όπως ο Όσκαρ Ρόμπερτσον και Τόμι Χέινσον απείλησαν να μποϊκοτάρουν το Ολ Σταρ Γκέιμ του 1964 λόγω άδικων εργασιακών πρακτικών από τους εργοδότες, ο Ουίλτ ήταν ο μόνος που ψήφισε να παίξει. [...] Ο Μπέιλορ ήταν σκληρός και δεν χαριζόταν στον ιδιοκτήτη των Λέικερς που τον πίεζε να αγωνιστεί. “Πείτε στον Μπομπ Σορτ να πάει να γα@#θει”.

Η ώρα της αλλαγής για τον Τσάμπερλεϊν είχε έρθει. Η νεκρώσιμη ακολουθία και το πτώμα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ήταν που τον έκαναν να μιλήσει. Σε συνέντευξη του στην εφημερίδα “Los Angeles Sentinel”, τον Ιούλιο 1968, εξέφραζε την ανησυχία του για το τι μπορεί να κάνει για την πατρίδα του, για τους συμπολίτες του. Βλέποντας το φέρετρο του Κινγκ ο “άλλος” Τσάμπερλεϊν έπαιρνε θέση. “Όπως περπατούσα με χιλιάδες άλλους από την εκκλησία στην τελευταία του κατοικία, πλησίασα διακριτικά τον πρώην αντιπρόεδρο Νίξον και του είπα ότι μου άρεσε το πρόγραμμα του και πως ήθελα γίνω μέλος της ομάδας του”.

«Είχαμε πολλά κοινά»

Η συνάντηση τους δεν ήταν η πρώτη. Οι δυο τους είχαν βρεθεί σε πτήση από Νέα Υόρκη για Λος Άντζελες. Ο Τσάμπερλεϊν είχε εντυπωσιαστεί με τις απόψεις του Νίξον για την εξωτερική πολιτική. Ωστόσο, αυτό που τον έκανε να συμπαθεί τον ρεπουμπλικάνο ήταν η κοινή τους αποδοχή από το κοινό. Θεωρούσε ότι ο κόσμος τους έκρινε άδικα, νόμιζε ότι αμφότεροι ήταν ανόητοι. Για τον εαυτό του το απέδιδε στο ότι δεν μιλούσε πολύ, δεν ήταν ευφραδής, Μάλιστα, έφερνε ως παράδειγμα τον Μοχάμεντι Άλι για τονίσει την αδικία που γινόταν, όπως εκτιμούσε, στο πρόσωπο του. Στη βιογραφία του ανέφερε ότι ο σπουδαίος πυγμάχος πέρα από τη θρησκεία και το μποξ δεν μπορούσε να μιλήσει για κάτι άλλο. Οι πολιτικές αδυναμίες του Νίξον έκαναν τον Ουίλτ να δει στο πρόσωπο του τον εαυτό του. Έλεγε ότι “μάλλον υποσυνείδητα ήμουν επηρεασμένος να τον στηρίξω μια και είχαμε πολλά κοινά” και συνέχιζε υπογραμμίζοντας πως “στη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας αποκαλούνταν χαμένος. Ο τύπος δεν μπορούσε να κερδίσει κάτι μεγάλο. Όπως και γω”. Ο Ουίλτ δεν ήταν μόνος του στην υποστήριξη της καμπάνιας Νίξον καθώς είχε πείσει κι άλλους αθλητές. Τον πυγμάχο Τζο Λούις, τον Μπένι ΜακΡέι των Σικάγο Μπέαρς (NFL), κ.α.

Το 1968 ήταν μια ιδιαίτερη χρονιά για τις ΗΠΑ και για σχεδόν όλο τον κόσμο. Πολιτικές δολοφονίες, βόμβες σε εκκλησίες, ταραχές, μεγάλες διαδηλώσεις εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ και ανάπτυξη ισχυρό κινήματος για τα ανθρώπινα-πολιτικά δικαιώματα. [...] Οι μαύροι αφού υποστήριξαν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ακολουθώντας την περίοδο της Ανασυγκρότησης, αποχώρησαν απ' αυτό τη δεκαετία του '60. Το 1968 οι Δημοκρατικοί είχαν γίνει το κόμμα των φιλελευθέρων και το μεγαλύτερο ποσοστό των ψήφων των μαύρων πήγαινε εκεί. Ο κυριότερος λόγος ήταν η δέσμευση των Δημοκρατικών στα πολιτικά δικαιώματα.

Μαύρος καπιταλισμός

Ο Άραμ Γκουτζούζιαν, του τμήματος Ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Μέμφις και συγγραφέας του “King of the Court: Bill Russell and the basketball Revolution”, υποστηρίζει ότι “μπορούσες να είσαι φιλελεύθερος Ρεπουμπλικανός το 1968. Μολαταύτα, γινόταν ολοένα και πιο δύσκολο. Το κόμμα είχε αναζωογονηθεί από την υποψηφιότητα του Μπάρι Γκολντγουότερ για πρόεδρος των ΗΠΑ το 1964. Η νέα δεξιά αναδυόταν και η φυλετική δυσφορία ήταν τμήμα του νέου συντηρητισμού. Οι μαύροι ψηφίζουν συντριπτικά υπέρ των Δημοκρατών. Πρώτα, το 1964 επειδή στηρίζουν τον Λίντον Τζόνσον και ύστερα επειδή φοβούνται τον Γκολντγουότερ. Μέχρι το 1968 οι Δημοκράτες έχουν γίνει το κόμμα της φιλελεύθερης μεταρρύθμισης”.

Ο Νίξον προσπαθούσε απεγνωσμένα να κερδίσει τις ψήφους των μαύρων. Στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές (1956, 1960, 1964) οι υποψήφιοι των Ρεπουμπλικανών δεν συγκέντρωσαν πάνω από το 40% των εν λόγω ψήφων. Ο Τσάμπερλεϊν στήριζε ανοιχτά τον Νίξον, συμφωνούσε με την ιδέα του για “Μαύρο Καπιταλισμό”, και δήλωνε ευθαρσώς πως θα κάνει ό,τι μπορεί για να φέρει όσο το δυνατόν περισσότερες ψήφους από τη μαύρη κοινότητα.

«Νίξον, ο εκλεκτός»

Ο Τσάμπερλεϊν δεν έμεινα στα λόγια. Πήγε στις γειτονιές των μαύρων για να διαδώσει τον πολιτικό λόγο του Νίξον. [...] Μάλιστα, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας “Los Angeles Sentinel” Μπραντ Πάι Τζούνιορ, τον βοήθησε στο πώς θα “πουλούσε” το “Ο Νίξον είναι ο εκλεκτός” στις μαύρες κοινότητες ανά την επικράτεια. Στην ουσία του έφτιαξε ένα σενάριο και το διέσπειρε σε όλα τα “μαύρα” μέσα. Το σενάριο έλεγε τα εξής:

“Αυτός είναι ο Ουίλτ Τσάμπερλεϊν... Ζήτησα να ενταχθώ στην ομάδα του Ρίτσαρντ Νίξον διότι πιστεύω ειλικρινά πως είναι αυτός που θα εργαστεί έντιμα για την ισότητα των μαύρων, των σκούρων και κίτρινων ανθρώπων. Ο κ. Νίξον πιστεύει στη μαύρη δύναμη όπως και γω... Ακούστε τον επόμενο Πρόεδρο των ΗΠΑ, κ. Ρίτσαρντ Νίξον, να λέει γιατί υποστηρίζει στη Μαύρη Δύναμη και πώς ελπίζει να την κάνει να μεγαλώσει. Αυτός είναι ο Ουίλτ Τσάμπερλεϊν... Το μαύρο είναι όμορφο... Ψήφος στον Ρίτσαρντ Νίξον σημαίνει ότι οι μαύροι μπορούν να ορίσουν τη μοίρα τους”.

Ο Ουίλτ ενεργώντας παθιασμένα υπέρ του Νίξον είχε απώτερο σκοπό. Ήλπιζε ότι μπορούσε να θέσει κι άλλα θέματα στον Λευκό Οίκο. Βέβαια, οι μαύροι φίλοι του δεν μπορούσαν να κρύψουν την έκπληξη τους. Ο ίδιος αρνούνταν να αναγνωρίσει τον εαυτό του ως Ρεπουμπλικάνο, αλλά ως υποστηρικτή του υποψηφίου των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία. Η αντίφαση εύγλωττη, όμως υπήρχε δικαιολογία. Ο Τσάμπερλεϊν υπενθύμιζε ότι στα σπορ επευφημούσε τον παίκτη. Μεμονωμένα. ΄Ετσι, στην πολιτική, υποστήριζε, ο άνθρωπος είχε μεγαλύτερη σημασία από το κόμμα. Θεωρούσε ότι βοηθώντας τον Νίξον θα λάμβανε ως αντάλλαγμα την ενασχόληση της νέας προεδρίας με διεθνή θέματα και αυτό της ισότητας των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ. Επίσης, ως υπέρμαχος της ευθανασίας θα έθετε κι αυτό το ζήτημα. [...]

Οι προσδοκίες διαψεύδονται

Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν όπως θα ήλπιζε ο Ουίλτ. Ο Νίξον αντιμετωπιζόταν εχθρικά από τη μαύρη κοινότητα και δεν έκανε τίποτα για κατευνάσει τα πάθη. Αντιθέτως... Δημοσίως κατήγγειλε τη συνήθεια του “Busing” (σ.σ την πρακτική της μεταφοράς μαθητών με τέτοιο τρόπο σαν επανόρθωση για τον φυλετικό διαχωρισμό) και αργότερα ξεκίνησε τον “πόλεμο κατά των ναρκωτικών”, όπου στοχοποίησε ξεκάθαρα τους μαύρους. Ο πρώην επικεφαλής της εσωτερικής πολιτικής του Νίξον, ο Τζον Έρλιχμαν, δήλωνε πως δύο ήταν οι εχθροί της καμπάνιας Νίξον και αργότερα της προεδρίας του: Το αντιπολεμικό αριστερό κίνημα και οι μαύροι. [...]

Η διάψευση των προσδοκιών ήταν σκληρή και η επίθεση που δέχτηκε σφοδρή. Τα αρνητικά σχόλια εναντίον του ουκ ολίγα. Σταχυολογώντας τα πιο αντιπροσωπευτικά:

“Ο Ουίλτ σκοτώνει την εικόνα του. Έχει κάνει το απόθεμα του. Τώρα, ξεχνά αυτούς που δεν τα χουν καταφέρει”, Χάρι Έντουαρντς, ηγέτης του κινήματος μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων.

“Έχετε παρατηρήσει πόσο σπάνια χαμογελά. Δεν οφείλεται στο ότι είναι συνέχεια θυμωμένος. Είναι μόνος. Ξένος”, Μπιλ Ράσελ

“Η επιλογή του να στηρίξει τον Νίξον μοιάζει απίστευτη. Θα είναι τόσο πλούσιος με το νέο του συμβόλαιο που θα αντέχει να είναι Ρεπουμπλικανός”, Μίλτον Γκρος, αρθρογράφος της “New York Post”.

Οι 78 μαύροι σύνεδροι και ο Άγκνιου

Ο Τσάμπερλεϊν έμαθε τα σχόλια. Δίκαια και μη. Δηκτικά και καλοπροαίρετα. Πως δεν τον ένοιαζαν οι φτωχοί μαύροι και στήριζε τον Νίξον για ιδιοτελείς σκοπούς. Μολαταύτα, η σύμπλευση με τον Ρεπουμπλικάνο ήταν αληθινή. Πίστευε ότι αυτός ήταν ο κατάλληλος υποψήφιος για την προεδρία, για τους μαύρους των ΗΠΑ. Μάλιστα, μετέβη στο Μαϊάμι για να πάρει μέρος στο εθνικό συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων. Η παρουσία του φυσικά και δεν πέρασε απαρατήρητη. Σχεδόν μονοπώλησε το ενδιαφέρον των συνέδρων, ενώ ήταν άριστα ενημερωμένος για κάθε θέμα που θα συζητούσαν.

Ο Τσάμπερλεϊν δεν πήγε μόνο ως παρατηρητής, μια και είχε την ευθύνη να πείσει τους 78 μαύρους συνέδρους να ψηφίσουν τον Νίξον. Η αποστολή αποδείχθηκε πολύ πιο δύσκολη από το να παίζει εναντίον του Μπιλ Ράσελ. Ειδικότερα, θα έπρεπε να πείσει τους μαύρους συνέδρους από το Μέριλαντ, γενέτειρα του υποψήφιου αντιπροέδρου Σπίρο Άγκνιου, να μην αποχωρήσουν. Αν γινόταν κάτι τέτοιο, ο Νίξον και το κόμμα θα γελοιοποιούνταν σε εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο. Παρ' όλα αυτά, οι σχέσεις του Άγκνιου με τους μαύρους κατοίκους του Μέριλαντ ήταν κακές. Στη διάρκεια καταλήψεων από μαθητές στο κρατικό κολέγιο λόγω των κάκιστων υποδομών, η στάση που κράτησε απέναντι τους ήταν καθαρά ρατσιστική. Έτσι, ο Τσάμπερλεϊν έκανε απρόθυμα τη δουλειά που του είχε ανατεθεί. [...]

Απογοήτευση

Η συμπεριφορά και τα λόγια του Άγκνιου έκαναν τον Τσάμπερλεϊν να μαζευτεί. Γνώριζε πολλούς στη μαύρη κοινότητα που ήταν εξοργισμένοι. Λίγες μέρες μετά το συνέδριο, οι δυο τους βρέθηκαν στο Σαν Ντιέγκο μαζί με επιφανείς μαύρους. Στη βιογραφία του έγραψε γι' αυτή τη συνάντηση: “Ξέρεις ότι διάφοροι ηλίθιοι πρέπει να είπαν τη λέξη νέγρος και Νόμος και Τάξη περίπου δέκα χιλιάδες φορές; Κάθομαι εδώ, τον κοιτάζω και σίγα σιγά βουλιάζω στην καρέκλα μου. Τελικά σηκώθηκα και έφυγα. Δεν μετείχε και τόσο ενεργά εκστρατεία μετά το συνέδριο. Ο Άγκνιου με απογοήτευσε”.

Όσο ξαφνική ήταν η ενασχόληση του με την πολιτική, το ίδιο ξαφνικά ατόνησε. Αφοσιώθηκε στο μπάσκετ και στο να βοηθήσει τον Μοχάμεντ Άλι να ξεμπερδεύει με τα προβλήματα που είχε με το κράτος. Τελικά, ο Ρίτσαρντ Νίξον κέρδισε τις εκλογές (επικράτησε του Χιούμπερτ Χάμφρι, των Δημοκρατικών) με ισχνή στήριξη από τη μαύρη κοινότητα. Ο Τσάμπερλεϊν τις τελευταίες εβδομάδες της εκστρατείας προσέφερε ελάχιστη βοήθεια.

Πηγή

-theundefeated