Έχω κατάθλιψη;

Νιώθετε μελαγχολικοί σχεδόν κάθε μέρα; Έχετε χάσει το ενδιαφέρον σας για δραστηριότητες που παλιότερα σας ευχαριστούσαν; Έχετε ένα διαρκές αίσθημα απαισιοδοξίας και έλλειψης ελπίδας; Νιώθετε συνεχώς κουρασμένοι και εξαντλημένοι ακόμα και αν δεν κάνετε τίποτα όλη μέρα;

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα σημάδια που παρατηρούμε σε ανθρώπους με κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή με βασικό χαρακτηριστικό την έντονη και επίμονη λύπη που επηρεάζει το σώμα, το συναίσθημα και τη σκέψη μας. Αρχικά το άτομο μπορεί να βλέπει αλλαγές στον ύπνο (αϋπνία ή υπερυπνία) και στη όρεξη του (αύξηση ή μείωση βάρους), να παραμελεί την εμφάνιση και την προσωπική του υγιεινή ή να έχει μειωμένη σεξουαλική διάθεση.

Στην συνέχεια μπορεί να υποτιμάει ή να κατηγορεί τον εαυτό του για οτιδήποτε αρνητικό συμβαίνει, να κλείνεται στον εαυτό του και να έχει επίμονες σκέψεις θανάτου ή/και ιδέες αυτοκτονίας. Αυτές είναι συμπεριφορές που όλοι ενδεχομένως να έχουμε παρατηρήσει στον εαυτό μας κάποια στιγμή στη ζωή μας, χωρίς όμως να σημαίνει ότι πάσχουμε από κατάθλιψη.

Πως μπορούμε λοιπόν να ξεχωρίσουμε την κατάθλιψη από μια απλή μελαγχολική φάση της ζωής μας; Η θλίψη ή η μελαγχολία που βιώνουμε όταν συμβαίνει κάτι δυσάρεστο όπως ένας χωρισμός ή η απώλεια της δουλειάς μας, είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό συναίσθημα αλλά και μια φυσιολογική αντίδραση σε ένα γεγονός που πολύ πιθανό να μην το έχουμε επιλέξει. Τα κριτήρια όμως που διαχωρίζουν την κατάθλιψη από την μελαγχολική διάθεση είναι δυο: η ένταση των συμπτωμάτων και η διάρκεια τους.

Στην περίπτωση της κατάθλιψης, τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που το άτομο δυσκολεύεται να λειτουργήσει σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η καθημερινότητα του ολοκληρωτικά. Επίσης, όταν πρόκειται για κατάθλιψη ή για ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, τα συμπτώματα είναι σταθερά, επιμένουν και διαρκούν για αρκετές εβδομάδες, πολύ πιθανό και για μήνες.

Πιο συγκεκριμένα, για να θεωρήσουμε ότι κάποιος πάσχει από κατάθλιψη, θα πρέπει τα συμπτώματα του να είναι τόσο έντονα που δεν του επιτρέπουν να προχωρήσει στη ζωή του και να διαρκούν πάνω από 2 εβδομάδες, κάθε μέρα και για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περίπου το 8% του ελληνικού πληθυσμού πάσχει από σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ υπολογίζεται ότι μέσα στα επόμενα 5 χρόνια η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη πιο συχνή διαταραχή-ασθένεια μετά τις καρδιακές παθήσεις. Για ποιο λόγο όμως ακούμε όλο και πιο συχνά ότι κάποιος πάσχει από κατάθλιψη;

Ένας βασικός λόγος είναι η οικονομική κατάσταση της χώρας μας. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών συνδέεται άμεσα με μείωση στα εισοδήματα, ανεργία και αβεβαιότητα για το μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, η αδυναμία των ανθρώπων να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις, να βρουν μια θέση εργασίας, να κάνουν σχέδια και όνειρα για την προσωπική και την επαγγελματική τους ζωή μπορεί να επηρεάσει την διάθεση τους και να προκαλέσει έντονο στρες, κατάθλιψη, αλκοολισμό και άλλες σοβαρές ψυχικές διαταραχές.

Βέβαια, η οικονομική δυσχέρεια δεν είναι ο μοναδικός λόγος εμφάνισης κατάθλιψης. Καταστάσεις όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η διάγνωση μιας σοβαρής ασθένειας, ένα διαζύγιο ή ένας χωρισμός μπορούν επίσης να μας προκαλέσουν συμπτώματα κατάθλιψης.

Τα δυσάρεστα γεγονότα ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση της κατάθλιψης, όμως το σημαντικότερο κομμάτι αυτού του φαινομένου είναι πως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε, να το ξεπεράσουμε και τελικά να το νικήσουμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποφέρουν από κατάθλιψη δέχονται βοήθεια που συνήθως περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, ψυχολογική υποστήριξη μέσω της ψυχοθεραπείας ή συνδυασμό των δυο μεθόδων.

Όσον αφορά στην φαρμακευτική αγωγή, τα αντικαταθλιπτικά στοχεύουν στο να επαναφέρουν την ισορροπία της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης στον εγκέφαλο, των ουσιών που ευθύνονται για την διάθεση μας. Με άλλα λόγια, το άτομο βλέπει την διάθεση του να επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι έχει λύσει ή αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που τον οδήγησαν στην κατάθλιψη.

Ο πάσχων είναι πιθανό να δει σημάδια βελτίωσης μετά από έναν μήνα λήψης των φαρμάκων καθώς ο σκοπός τους είναι να καταστείλουν τα επίμονα και δυσάρεστα συμπτώματα άμεσα. Παρ’όλα αυτά, η πηγή του προβλήματος εξακολουθεί να υφίσταται και τα καταθλιπτικά συμπτώματα ενδέχεται να ξαναβγούν στην επιφάνεια, αν το άτομο διακόψει την αγωγή. Για τον λόγο αυτό σε πολλές περιπτώσεις, συνίσταται ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας.

Ως ψυχολόγοι και ειδικοί ψυχικής υγείας προσπαθούμε μέσω της ψυχοθεραπείας , μιας θεραπείας δηλαδή που βασίζεται συνήθως στον διάλογο να :

• ερευνήσουμε σκέψεις και συμπεριφορές που συμβάλλουν στη δημιουργία αισθημάτων απογοήτευσης, μειονεκτικότητας και ενοχής

• κατανοήσουμε ποια από τα προβλήματα που απασχολούν το άτομο μπορούμε να επιλύσουμε και με ποιο τρόπο αλλά και ποια δεν μπορούμε να επιλύσουμε αλλά οφείλουμε να συμβιώσουμε αρμονικά μαζί τους.

• βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με τα αγαπημένα μας πρόσωπα

• μάθουμε να εκφράζουμε τα αληθινά μας συναισθήματα (θετικά ή αρνητικά) όταν το επιθυμούμε και να διεκδικούμε τα δικαιώματα μας .

• ανακτήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας.

• βάζουμε ρεαλιστικούς στόχους για το μέλλον που μπορούν να μας δώσουν νόημα και να αναλαμβάνουμε το ρίσκο και την ευθύνη αυτών των επιλογών.

Τέλος, θα πρέπει να είναι σαφές ότι δεν υπάρχει σωστός ή λάθος, αποτελεσματικός ή μη τρόπος αντιμετώπισης της κατάθλιψης. Κάθε άνθρωπος επιλέγει την θεραπεία που του ταιριάζει περισσότερο ανάλογα με τις ανάγκες και την ιδιοσυγκρασία του και εφόσον διερευνήσει τις των εναλλακτικές επιλογές του. Εξάλλου αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η επιθυμία και η θέληση του ατόμου να πατήσει ξανά στα πόδια του, να παλέψει και να νικήσει το τέρας που τον κρατάει καθηλωμένο στον καναπέ.

Μαρία Καλαϊτζόγλου

Ψυχολόγος-Ma στη Συμβουλευτική Ψυχολογία

m.kalaitzoglou@yahoo.com