Ο λόγος στον Φεντερίκο Φελίνι: “To 8 ½ το γύρισα χωρίς να δω ποτέ τίποτε από το υλικό, γιατί υπήρχε μια απεργία τεσσάρων μηνών σ’ όλα τα εργαστήρια εμφάνισης. Ο Rizzoli ήθελε να διακόψει τα γυρίσματα, ο Fracassi, ο διευθυντής παραγωγής, αρνούνταν να συνεχίσει. Αναγκάστηκα να επιβάλω τη θέληση μου, να ουρλιάξω, να υποχρεώσω τους πάντες να συνεχίσουν να δουλεύουν. Και αυτό στάθηκε το ιδεώδες, γιατί μου φαίνεται πως όταν βλέπεις το υλικό, μέρα με τη νύχτα, βλέπεις μιαν άλλη ταινία, βλέπεις δηλαδή την ταινία που γυρίζεις και που, όπως και να χει, δεν θα είναι ποτέ ίδια μ’ αυτήν που ήθελες να κάνεις”.

Με την ασφάλεια που προσφέρει η απόσταση του χρόνου, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι τα λόγια αυτά είναι η απάντηση στο πώς φτιάχνεται το ξεχωριστό, το μοναδικό, το παντοτινό… Ο σκηνοθέτης πρέπει να βρει την ισορροπία ανάμεσα σε αυτό που γυρίζει και σε αυτό που θέλει να γυρίσει. Το επιθυμητό με το εφικτό σπάνια συναντώνται, γι’ αυτό και χρειάζεται τύχη και τόλμη. Ο Φελίνι συνέλαβε το θλιμμένο χαμόγελο της ζωής, την ίδια τη ζωή! Η “Γλυκιά Ζωή” και το μαγικό “8 ½” είναι στάση ζωής, κοσμοθεωρία σίγουρη, δοκιμασμένη, κληρονομιά που μας άφησε μέσα από το έργο του.

Κλόουν και όνειρο

Ο Φελίνι ανήκει στους δημιουργούς που αναμετρήθηκαν με τα αδιέξοδα τους, κι ας ήξερε ότι η μάχη αυτή δύσκολα κερδίζεται. Σημασία έχει όμως η προσπάθεια γιατί το καλλιτεχνικό αδιέξοδο είναι πάντα εκεί για να σε κινητοποιεί, να σε προκαλεί, να σε δοκιμάζει. Ο Φελίνι ήταν ανήσυχος και ήθελε να ξεπεράσει το όποιο αδιέξοδο υπήρχε στην περίπτωση του. Γι' αυτο και μετά τη “Γλυκιά Ζωή” βασανίστηκε τόσο πολύ δημιουργικά. Εκείνο το σημείο είναι κομβικό στην καριέρα του, διότι ξεπέρασε τον φόβο του αδιεξόδου, ξεπέρασε την επανάληψη και τον εγκλωβισμό σε ανέμπνευστα πράγματα. Πώς; Επιστρέφοντας, ακολουθώντας τη διαδρομή που είχε ήδη διανύσει. Είδε ξανά τη ζωή του, τα επεισόδια της και τις αναμνήσεις αυτές έφερε στο προσκήνιο, μοιράστηκε μαζί μας όσα τον καθόρισαν και τον διαμόρφωσαν. Μας έδωσε το ανεπανάληπτο “8 ½” και το αδιέξοδο οδήγησε στην λαμπρή καλλιτεχνική υστεροφημία. Η εν λόγω ταινία είναι σημαντική γιατί σε αυτή μας έδειξε τον πυρήνα του έργου του, της προσέγγισης του στον κόσμο και τον τρόπο έκφρασης του. Δύο λέξεις αρκούν: Κλόουν, όνειρο. Εκεί η ζωή, εκεί η προσπάθεια, εκεί η υπέρβαση, εκεί ο Φελίνι.

Πολύχρωμο γαϊτανάκι

Κάθε ταινία του είναι σαν τον πρόσωπο και προσωπείο ενός κλόουν. Τα κρυμμένα συναισθήματα να μπλέκονται με αυτά που δεν κρύβονται, ο πηγαίος αυθορμητισμός να συνοδεύει το σκεπτικό βλέμμα, ο έντονος προβληματισμός να διαδέχεται το αβίαστο γέλιο. Ένα διαρκές πήγαινε-έλα που δεν έχει σημασία η κατάληξη, αλλά αυτή η ατελείωτη περιστροφή, το πολύχρωμο γαϊτανάκι που μακάρι να μη σταματούσε ποτέ. Φυσικά αυτό είναι αδύνατο κι όταν έρθει η ώρα του τέλους οι αλλαγές στον χαρακτήρα και την ψυχή είναι μεγάλες και παντοτινές. Σε αυτό το πλαίσιο κινούνται μερικές από τις πιο σημαντικές του ταινίες και μόνο όταν έρθει το

“8 ½” η χαρμολύπη και ο πανωλεθρίαμβος θα κάνουν τόσο έντονη την εμφάνιση τους. Για τον Φελίνι σε μια ταινία χωράνε όλα και όλα έχουν τη σημασία τους. Γι' αυτό και πρέπει να ασχοληθούμε με αυτά, με το γέλιο, το δάκρυ, την τρέλα, την ανεμελιά, το προσωπικό αδιέξοδο.

“Οι ταινίες μου απαρτίζονται από αναμνήσεις”

Ο Φελίνι εισήλθε ανυποψίαστος στον κόσμο του θεάματος. Όπως έχει πει: “Πριν από το γυμνάσιο, ποτέ μου δεν είχα αναρωτηθεί τι ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Δεν μπορούσα καν να οραματιστώ κάποιο μέλλον για μένα. Πίστευα απλά ότι ένα επάγγελμα είναι κάτι αναπόφευκτο, όπως η κυριακάτικη λειτουργία. Πότε δεν μου είχα πει όταν μεγαλώσω θα γίνω…! Εξάλλου, μου φαινόταν ότι δεν θα μεγαλώσω ποτέ και κατά βάθος είχα δίκιο. Από τη μέρα που γεννήθηκα μέχρι που πάτησα για πρώτη φορά το πόδι μου στην Cinecitta ως δημοσιογράφος, ήταν σαν να έχει ζήσει τη ζωή μου κάποιος άλλος, ο οποίος μόνο σε κάτι εντελώς ανύποπτες και φευγαλέες στιγμές αποφάσιζε ξαφνικά να μου επιτρέψει τη συμμετοχή σε σκόρπια σπαράγματα της μνήμης του. Θα πρέπει συνεπώς να παραδεχτώ ότι οι ταινίες μου απαρτίζονται από αναμνήσεις που αφηγούνται εντελώς φανταστικές ιστορίες. Εν τέλει όμως, τι σημασία έχει;”. Γι’ αυτό, μην ψάχνετε τη σημασία, αλλά τη χαρά και την πίκρα της ζωής στις ταινίες του Φελίνι.

*Πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν από το άρθρο “100 χρόνια Φελίνι: “Μικρός πίστευα ότι δεν θα μεγαλώσω ποτέ και κατά βάθος είχα δίκιο” [Lifo.gr]