Ο χρόνος τρέχει, όμως μια στάση εδώ. Ας ακούσουμε τη φωνή, σε πρώτο πρόσωπο: “Έπαιζα πάντα πυγμαχικούς αγώνες με τον χρόνο. Κέρδιζα κατά κανόνα τους γύρους στα σημεία. Τι σημασία έχει ότι θα χάσω στο τέλος; Όλοι χάνουνε εξάλλου. Αισθάνομαι ότι κάτι από μένα ίσως τον κερδίσει. Κι αυτό μ' αρέσει. Μ' αρέσει πολύ να παίζω μαζί του, να βάζω στοιχήματα, να ονειρεύομαι εναντίον του. Στη στροφή του αιώνα. Οριακές στιγμές. Σαν παραμύθι...

Πόσο μεγάλος φαίνεται ο κόσμος στα μάτια ενός παιδιού; Όταν προσπαθείς να τους εξηγήσεις κι αυτά ρουφάνε μόνο την ουσία. Βλέποντας, λοιπόν, τον κόσμο με τα δικά τους μάτια, μετράς αλλιώς την αλήθεια και την αξία κάθε στιγμής, που μπορεί να είναι τόσο μικρή όσο και αιώνια...”. Ο χρόνος συνεχίζει και η φωνή “σβήνει, δηλαδή ταξιδεύει. Το ταξίδι της φωνής όμως είναι άηχο αλλά γεμάτο φως. Σαν φάρος σε άγνωστες θάλασσες και γνωστά λιμάνια, χαράζει πορεία για τους πλάνητες, τους ανέστιους, τους ανθρώπους που κρατούν γαρίφαλα και υψώνουν τις γροθιές με τόλμη και αποφασιστικότητα, γι' αυτούς που βλέπουν την Ιστορία να τους κοιτά και τους ζητά ένα πράγμα: να μη δειλιάσουν. Μια στάση ακόμα. Η φωνή εγκλωβίζεται σε δυο μάτια, η εστία μένει πάντα αναμμένη και όπως το στόμα φύσα τον καπνό ένα μένει: Σώμα και όνομα Θάνος, Θάνος Μικρούτσικος.

Δίπλα στους μεγάλους

Το σημείωμα του για τον δίσκο “στου αιώνα την παράγκα”, μέρος του οποίου αναδημοσιεύουμε, περιέχει τον Θάνο Μικρούτσικο: Κάτι από μένα ίσως τον κερδίσει (για τον Χρόνο) και Βλέποντας, λοιπόν, τον κόσμο με τα δικά τους μάτια (των παιδιών)... Η αέναη πάλη και η πίστη στη δύναμη των παιδιών, στην αθωότητα τους, στους άδολους και μεγάλους αγώνες της ανθρωπότητας. Από τα πολλά που γράφτηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα κρατάω: “Μελοποίησες ιδανικά το αίτημα για έναν καλύτερο κόσμο. Θα σε τραγουδάμε πάντα”. Τα λόγια του χρήστη στο Facebook συνόψισαν την πορεία, την προσπάθεια, τη στάση ζωής του Μικρούτσικου. Έχουν σημασία τα άμεσα και πολλά λόγια στον δημόσιο και χαοτικό κόσμο του Διαδικτύου. Ακόμη κι αν η υπερβολή δεν κρύβεται, η επιτήδευση επίσης, είναι η ειλικρίνεια που μετράει και ο Θάνος έκανε πολύ κόσμο να τον ακολουθήσει. Πρώτα και πάνω απ' όλα για τα τραγούδια, τη μουσική του, για τη γενναιοδωρία και το ρίσκο που πήρε να μελοποιήσει ποίηση. Το καλλιτεχνικό του έργο τον ανύψωσε και τον τοποθέτησε δίπλα σε όλους τους μεγάλους δημιουργούς της μουσικής μας. Ο Μικρούτσικος πήρε τη σκυτάλη από τους Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Σαββόπουλο και έδωσε πραγματικά κάτι νέο, διαφορετικό, έγινε ανανεωτής του ελληνικού τραγουδιού, ήχου... Ο σεβασμός απέναντι στους στιχουργούς, στους ποιητές υπήρξε η βάση του έργου του μαζί με τη θέληση να μεταφέρει τον ποιητικό λόγο στο κοινό, να τον διαδώσει. Το κατάφερε και οι Καββαδίας, Ρίτσος, Χικμέτ, Αλκαίος, Μπρεχτ, Λάδης, Τριπολίτης, κ.α. σαν κατακτημένα οχυρά έμειναν στην καρδιά μας και μαζί η μουσική του, οι μελωδίες και το παίξιμο του στο πιάνο που τάραζε συθέμελα σώματα, ψυχές, μνήμες...

Αφετηρία ο Ρίτσος

Η αφετηρία για τον Μικρούτσικο -σε όλα τα επίπεδα- είναι ο Ρίτσος, από κοντά και ο Ναζίμ Χιμέτ. Ο Γιάννης Ρίτσος υπήρξε δάσκαλος γι' αυτόν και οι συμβουλές του οδηγός ζωής. Να προσπαθεί να ανακαλύπτει το “είναι” και όχι το “φαίνεσθαι” η βασικότερη εξ αυτών και σε κάθε ποίημα προσπαθούσε να ανακαλύψει τις κρυμμένες πλευρές. Ο Ρίτσος του έλεγε: “Γράφε ό,τι σε καίει. Σε καίει ο έρωτας; Γράφε. Η μοναξιά σου; Γράφε. Ο αγώνας ενάντια στη βία του φασισμού; Γράφε. Αλλά, ΠΡΟΣΕΧΕ. Το θέμα δεν ορίζει την αξία του έργου. Αυτό που έχει σημασία είναι το αδιάσπαστο περιεχόμενου και φόρμας. Γιατί κάθε νέο περιεχόμενο απαιτεί μια νέα φόρμα, γιατί η φόρμα είναι κοινωνική εμπειρία αποκρυσταλλωμένη. Θα σέβεσαι το παρελθόν, θα το περιέχεις, θα το αφομοιώνεις, αλλά δεν θα το μιμηθείς”. Μετά ο Καββαδίας. Συνταξιδιώτες και πλέον στις ίδιες θάλασσες σεργιανίζουν. Ο Μικρούτσικος δεν άφησε το κοινό να προσπεράσει τον “Μαραμπού”, τον τοποθέτησε στο κέντρο του κόσμου μας και βοήθησε στην υστεροφημία και αθανασία του. Ακολουθεί ο Μπρεχτ και η ερμηνεία του στο ποίημα “Για τον φτωχό Β.Β.” Στην παρέα, αναπόσπαστος μέλος πια, και ο Άλκης Αλκαίος. Μαζί τους και ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο “Μητσάρας”. Ωραίος τύπος, ντόμπρος και με φωνή γνήσια λαϊκή. Στις αρχές του νέου αιώνα εμφανίζεται ο Μάνος Ελευθερίου και ο “Άμλετ της σελήνης” και μετά ο Οδυσσέας Ιωάννου.

Να ακούς το λαχάνιασμα της καρδιάς

Τι μένει τελικά; Η τελευταία εικόνα που είναι και η πρώτη. Αυτή με τον Μικρούτσικο στο πιάνο. Την ώρα που ερμηνεύει, την ώρα που συνοδεύει τους τραγουδιστές, την ώρα που τα πλήκτρα, η φωνή, το σώμα, το πάθος γίνονται ένα και τα λόγια εισβάλλουν στον κόσμο μας. Ο Μικρούτσικος μεσολαβεί για να ενωθούν κύκλοι ασύμπτωτοι και να φτιαχτεί ο ένας και μοναδικός που θα χωρέσει σχεδόν όλους. Φιλόδοξη προσπάθεια, αγγίζει τα ανθρώπινα όρια και τότε ο Μικρούτσικος σε έκσταση, γεμάτος ενέργεια που ξεχειλίζει, καθηλώνει, δεσπόζει, κάνει τον λόγο της μουσικής ιερό, απόλυτο, αναγκαίο. Με όλη του τη δύναμη πατά τα πλήκτρα και μαζί με τις νότες ακούγονται οι κρυφές σκέψεις, τα καταπιεσμένα αισθήματα, οι ψίθυροι που διστάζουν στην άκρη της γλώσσας, το λαχάνιασμα της καρδιάς, το δέρμα που κατοικούμε νιώθει λίγο πιο έντονα τον άνεμο και το νερό που έρχεται από ψηλά. Ο Μικρούτσικος να... μάχεται με τα λόγια, να γραπώνεται απ' αυτά, να μη φοβάται τη δύναμη τους και μέσα στη φωτιά να πέφτει και μετά, αποκαμωμένος, εξουθενωμένος, κρατώντας την τελευταία ικμάδα για τον εαυτό του, να υποκλίνεται στο κοινό. Το χειροκρότημα το δικό του υστερόγραφο στη μοναδική “συνομιλία” ανθρώπου και δημιουργού.