Μια ομάδα μαγειρικής και δημιουργικής απασχόλησης όπως αυτοπροσδιορίζεται στα social media, πέρα από παιχνίδια πρεστίζ, δημοσίων σχέσεων και στιγμιαίου hype, μακριά από κόμματα και οργανώσεις.

Είναι το Ανοιχτό Χέρι, όπως αποδίδεται στα ιταλικά, που δεν κλείνει ποτέ ούτε ζητάει ανταλλάγματα, μια ομάδα διαφορετικών ανθρώπων ενωμένων κάτω από τον σκοπό της προσφοράς στον συνάνθρωπο. Θα τους βρεις στο 5ο Λύκειο Αθηνών, την πύλη Ε7 στο λιμάνι του Πειραιά και τη Βαρβάκειο να μαγειρεύουν, βάζοντας στην άκρη τη βολική καθημερινότητά τους και βοηθώντας στην πράξη οποιονδήποτε έχει ανάγκη... Το Gazzetta Weekend μίλησε με τον Παναγιώτη και τον Δημήτρη που έχουν ζήσει από την αρχή αυτή την ενδιαφέρουσα πορεία κι εξηγούν τους λόγους που αξίζει κανείς να βγει από τον μικρόκοσμό του.

Πως μπήκε στη ζωή σας αυτή η διαδικασία; Γιατί μπήκατε στον κόπο να ξεβολευτείτε και να αρχίσετε να μαγειρεύετε για… αγνώστους;
«Η ιδέα προέκυψε, ουσιαστικά, από το The Three Mooges, πρώην blog και πλέον μόνο σελίδα στο Facebook, όταν το προσφυγικό ήταν στα… ντουζένια του, στα τέλη του 2015 και τις αρχές του 2016. Προσωπικά ένιωσα την ανάγκη να βοηθήσω με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να ενσωματωθώ κάπου, να γίνω τμήμα αυτού του κινήματος αλληλεγγύης, αρχικώς προς τους πρόσφυγες. Σκέφτηκα, λοιπόν, να απευθύνω ένα κάλεσμα, να κάνω μια απλή ανάρτηση στο group που πλέον έχει φτάσει τα 112.000 μέλη: "Όποιος θέλει και μπορεί να βοηθήσει, ας στείλει μήνυμα στη σελίδα…" δίχως να έχω σκεφτεί κάτι συγκεκριμένο, ούτε πώς θα εξελιχθεί η φάση. Μπορώ να πω ότι η ανταπόκριση ήταν μεγάλη. Για την ακρίβεια, μεγαλύτερη από ό,τι περίμενα! Μόνο εκείνο το βράδυ είχα απαντήσει σε 150 μηνύματα ανθρώπων που ρωτούσαν πώς μπορούν να βοηθήσουν…».

Πως καταλήξατε στη λύση της κουζίνας;
«Έπειτα από τρεις μέρες ορίσαμε την πρώτη συνάντηση όπου εμφανίστηκαν 70-80 άτομα δίχως να ξέρει ο ένας τον άλλον. Αποφασίσαμε κάτι πρακτικό και αποτελεσματικό, σχηματίζοντας μια κουζίνα που θα κάλυπτε τις ανάγκες των ανθρώπων που έρχονταν από τα νησιά στον Πειραιά και ύστερα διοχετεύονταν στις αυτοδιαχειριζόμενες δομές των Εξαρχείων. Τότε δεν είχαν σχηματιστεί ακόμα τα κέντρα στο Ελληνικό, τον Σκαραμαγκά και τον Ελαιώνα... Σκέψου πως υπήρχαν 10.000 άνθρωποι στο λιμάνι και στην Ειδομένη! Έπεσε, λοιπόν, στο τραπέζι η πρόταση να σχηματίσουμε κουζίνα και όλοι δέχτηκαν απευθείας ενώ υπήρχε ήδη το παράδειγμα του Κωνσταντίνου Πολυχρονόπουλου που λειτουργεί χρόνια την κοινωνική κουζίνα "Ο Άλλος Άνθρωπος". Ήμασταν τυχεροί αφού βρέθηκαν αμέσως τρεις μάγειρες κι ένα παιδί με βαν που θα βοηθούσε στη διανομή. Μέσα σε 3-4 μέρες είχαμε αγοράσει σχεδόν όλο τον εξοπλισμό.

Παράλληλα με την κουζίνα, εστιάσαμε στο κομμάτι της δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών στις δομές. Αρχίσαμε κάποια… διστακτικά μαγειρέματα από την πρώτη εβδομάδα. Η δυναμική της ομάδας ήταν, αρχικώς, 500 μερίδες στο μαγείρεμα. Έπειτα από έναν μήνα άνοιξε το πρώην 5ο Λύκειο Αθηνών (Οκταβίου Μερλιέ & Πρασσά) κι άρχισε να λειτουργεί η αυτοδιαχειριζόμενη δομή όπου μπήκαμε στη διαδικασία να μαγειρεύουμε σε σταθερή βάση και σταθερό ωράριο. Το πρώτο διάστημα μαζευόμασταν στις 10 το πρωί και φεύγαμε στις 10 το βράδυ, ετοιμάζαμε μεσημεριανό και βραδινό, γενικώς κάναμε τέσσερα μαγειρέματα την εβδομάδα»!

Τι συνθήκες βρήκατε στα κέντρα προσφύγων;
«Είχαμε πάει στο Ελληνικό με τον Πολυχρονόπουλο και φτάσαμε στο σημείο να βγάζουμε 10.000 μερίδες τη μέρα στο κολαστήριο που ο κόσμος περίμενε 5 ώρες στην ουρά για να φάει! Πηγαίναμε, επίσης στην Ε3 στον Πειραιά (πριν αδειάσει βίαια από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ). Έπειτα από έναν χρόνο, την άνοιξη του 2017, ο Πειραιάς και το Ελληνικό εκκενώθηκαν με …αριστερό τρόπο. Στο Ελληνικό, μάλιστα, η φάση ήταν "αύριο πρέπει να έχετε φύγει. Ή μπαίνετε στο πούλμαν, ή πάτε όπου θέλετε". Οι πρόσφυγες φοβόντουσαν πως θα τους γυρίσουν πίσω, δεν υπήρχε κάποιος να τους εξηγήσει κι έτσι μερικοί ήλθαν με τα πόδια στο κέντρο της Αθήνας. Δεν υπήρχε η παραμικρή οργάνωση από την πλευρά της Κυβέρνησης κι έτσι τίγκαραν τα Εξάρχεια! Για μια περίοδο, μάλιστα, πηγαίναμε και μοιράζαμε φαγητό σχεδόν σε όλες τις καταλήψεις! Κάθε Σαββατοκύριακο από το 5ο Λύκειο στέλναμε ντελίβερι σε τέσσερις καταλήψεις, μιλάμε για τεράστιο όγκο φαγητού… Από τη Νοταρά μέχρι τα Πατήσια και τους single men, τη δομή που είχε μόνο άνδρες. Όπου έπαιρνε το μάτι μας ότι υπήρχε ανάγκη, πηγαίναμε αθόρυβα και κάναμε επαφή. Συστηνόμασταν απλώς ως μια ομάδα που μαγειρεύει, τους πηγαίναμε φαγητό και δεν ήξεραν ποιοι είμαστε».

Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχετε συναντήσει σε αυτή την προσπάθεια;
«Όταν χάλασε το αποχετευτικό σύστημα στο σχολείο και ο Δήμος Αθηναίων αρνιόταν να το φτιάξει! Ένα σχολείο με 200 ενοίκους έμεινε χωρίς τουαλέτα και τρεχούμενο νερό για πάνω από έναν χρόνο και ο Δήμος δεν άφηνε την ΕΥΔΑΠ να έλθει να αποκαταστήσει το πρόβλημα ώστε να φύγει ο κόσμος και να κλείσει η κατάληψη! Οι γείτονες στην πλειοψηφία τους, είχαν μάθει να ζουν με την κατάληψη και είχαν αγκαλιάσει τους πρόσφυγες όμως κάποιοι έδιωξαν τα συνεργεία, απειλώντας να καλέσουν την Αστυνομία κι ασκώντας πιέσεις στον Δήμο να κλείσει την κατάληψη! Υπήρχε τεράστιο πρόβλημα, όχι μόνο για εμάς που μαγειρεύαμε αλλά για τους ανθρώπους που έμεναν εκεί. Τα παιδάκια πήγαιναν κι έκαναν την ανάγκη τους απέναντι στο πάρκο, μέσα στο κωλόκρυο»!

Ο κόσμος που θα έλθει να βοηθήσει έχει τον ίδιο ενθουσιασμό ή αλλάζει στάση όταν… σβήσουν τα φώτα;
«Στην αρχή και για αρκετούς μήνες ήταν πολύ εύκολο. Στα πρώτα μαγειρέματα μαζευόμασταν 40 άτομα! Με την πάροδο του χρόνου, όμως, ο κόσμος κουράζεται και είναι λογικό, έχοντας κάνει ήδη την υπέρβασή του. Η αλληλεγγύη υπάρχει στον άνθρωπο που θα δώσει πάντα το κάτι παραπάνω. Βέβαια σε πολλές περιπτώσεις η προπαγάνδα έχει πιάσει τόπο. Θυμήσου, για παράδειγμα, τι έγινε με τη συγκέντρωση τροφίμων στο Σύνταγμα που τη διαφήμιζε το… MEGA από το πρωί ως το βράδυ! Μετά από 1-1μιση μήνα έκαναν στροφή εναντίον του προσφυγικού, ανάλογα με τις γραμμές που ακολουθούσαν κάθε φορά. Ο κόσμος κουράζεται και βλέπει με κακό μάτι τις ΜΚΟ που εκεί όντως έχει παιχτεί βρώμικο παιχνίδι κι έχουν φαγωθεί λεφτά. Δεν ξέρω, μπορεί να βλέπουν κι εμάς σαν ΜΚΟ, ότι δήθεν τα τσεπώνουμε και είμαστε κάτι σαν επαγγελματίες αλληλέγγυοι, μια κατηγορία ανθρώπων που προσωπικά τη σιχαίνομαι! Υπάρχει διάθεση και εμπιστοσύνη, όλο το οικοδόμημα έχει χτιστεί από την αρχή σε αυτές τις βάσεις. Υπάρχει ένας κοινός κώδικας με κοινές αρχές με τις οποίες πορευόμαστε».

Πλέον που δραστηριοποιείστε;
«Συνεχίζουμε στο 5ο Λύκειο Αθηνών κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, τα απογεύματα. Μαζευόμαστε στις 17:00 και κατά τις 20:00 βγαίνει το φαγητό. Το Σάββατο γίνεται παράλληλη δράση στο λιμάνι του Πειραιά, στην Ε7 και απευθύνεται σε άστεγους, φτωχούς, γενικώς σε οποιονδήποτε έχει ανάγκη. Εκεί βγάζουμε γύρω στις 170 μερίδες… Την Κυριακή πάμε και στη Βαρβάκειο, ξεκινάμε στις 17:30 - 18:00 μαζί με ακόμα μια ομάδα, τους steps και παράγουμε περίπου 450 μερίδες. Συνολικά βγαίνουν 1.200 μερίδες φαγητού σε εβδομαδιαία βάση. Κάθε μια κοστίζει 60-70 λεπτά».

Έχετε δει περιστατικά που σας ξένισαν; Που σας έκαναν να νιώσετε… κάπως;
«Έχουμε δει πάρα πολλά περιστατικά, ειδικά στη Βαρβάκειο που έρχονται για φαγητό αρκετοί τοξικομανείς αφού ο χώρος πάνω από τον οποίο μαγειρεύουμε είναι ο χώρος που τους έχει οδηγήσει η αστυνομία. Πολλές φορές, λοιπόν, έχουμε δει ανθρώπους να λιποθυμούν μπροστά μας, να καταρρέουν… Επίσης μου είχε φανεί πρωτόγνωρη η εικόνα στο Ελληνικό, στα πρώτα μαγειρέματα. Υπήρχαν άνθρωποι πίσω από τα κάγκελα, σε έναν περιφραγμένο χώρο σαν φυλακή. Εμείς μέσα, ο κόσμος έξω και μας χώριζαν… κάγκελα! Περίμεναν με χαρτάκι πάνω από 4 ώρες για να πάρουν μια μερίδα φαγητό σε μια ατελείωτη ουρά κι εμείς μοιράζαμε τις μερίδες όπως μοίραζαν στο συσσίτιο στον πόλεμο! Τα ίδια και στον Πειραιά. Μοιράζουμε φαγητό σε ανθρώπους που μπορεί αν είχαν περιουσία και λεφτά πριν από έναν χρόνο και οι συγκυρίες τους έστειλαν στο λιμάνι. Ένα γύρισμα της τύχης, μια χρεωκοπία, ο τζόγος… Ξαφνικά μένεις στον δρόμο και κοιμάσαι χειμώνα – καλοκαίρι σε ένα παγκάκι στην Ε7 στον Πειραιά. Με τέτοιους ανθρώπους έχουμε να κάνουμε. Δεν είναι σενάριο εκτός πραγματικότητας, είναι δικοί μας συνάνθρωποι».

Τελικά, ποιος είναι ο σκοπός και οι αρχές της Mano Aperta;
«Ο κόσμος που θα έλθει να βοηθήσει ενδεχομένως νιώθει μια εσωτερική ανάγκη να το κάνει. Από τη στιγμή, λοιπόν, που θα μπει σε αυτή τη διαδικασία, πρέπει να το κάνει όσο πιο σωστά γίνεται. Να γυρίσει σπίτι του και να πει: "Το έκανα τέλεια, έδωσα φαγητό σε όλους κι άφησα τον χώρο πεντακάθαρο". Επίσης είναι πολύ ενθαρρυντική η συμμετοχή νέων ανθρώπων σε αυτή τη διαδικασία. Πολλοί κράζουν τη νεολαία όμως στη Mano Aperta μπορείς να δεις παιδιά 18, 19, 20 και 22 χρονών, δραστήρια, συνειδητοποιημένα και πολιτικά κατασταλαγμένα. Ο σκοπός μας είναι ξεκάθαρος. Μαζευόμαστε να συνεισφέρουμε, είμαστε αλληλέγγυοι στον συνάνθρωπο που έχει ανάγκη. Υπάρχει ένας πυρήνας στην ομάδα μας που έχει δώσει και τη ψυχή του, είναι εκεί ανελλιπώς, προσφέρει υλικά, εργασία, τα πάντα! Δεν υπάρχει κλασική ιεραρχία… Υπάρχει σεβασμός σε αυτούς που δίνουν προσωπικό χρόνο και όλο τους το είναι σε αυτή την προσπάθεια. H πόρτα μας είναι ανοιχτή σε όλους… Σε Έλληνες, πρόσφυγες, μετανάστες, τοξικομανείς, σε όλους όσοι έχουν ανάγκη ένα πιάτο φαγητό».