Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι ο κορυφαίος δραματουργός και ένας εκ των θεμελιωτών του παγκόσμιου σύγχρονου θεάτρου. Ο λόγος του επικοινωνεί με αυτόν του Ομήρου και τα έργα του είναι άθραυστα αγάλματα που στέκουν αγέρωχα απέναντι στον χρόνο. Ήταν αναπόφευκτο να γίνουν βάση για το έργο πολλών καλλιτεχνών και ομοτέχνων του. Υπήρξαν όμως και ορισμένοι πιο τολμηροί που δεν αρκέστηκαν σε ένα καλλιτεχνικό δάνειο απ' αυτόν. Στάθηκαν απέναντι του και αναμετρήθηκαν με το μέγεθος του για να πετύχουν την τέλεια μίμηση, την τέλεια τραγωδία.

Ο Ακίρα Κουροσάβα ανήκει σε αυτούς, τους ελάχιστους, που κατάφεραν αυτόν τον άθλο. Όχι μόνο παρουσίασε το δικό του “σαιξπηρικό” έργο, αλλά δικαίωσε και τον Αριστοτέλη, που στο “Περί Ποιητικής”, δίνοντας τον ορισμό της τραγωδίας, δηλώνει πως “Εστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας...”. Δεν χρειάζονται πολλά επιχειρήματα για να τεκμηριωθεί η μεγαλειώδης ακολουθία του Ιάπωνα σκηνοθέτη. Ο θαυμασμός του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν γι' αυτόν δεν είναι απλά ένδειξη, αλλά και απόδειξη ότι πολλοί θα ήθελαν, ανάμεσα τους και ο Σουηδός, να μιμηθούν τον Κουροσάβα. Αέναος κύκλος που προχωρά όμως γιατί οι μεγάλοι καλλιτέχνες βάζουν σκοπό της ζωής τους να ξεπεράσουν μεγέθη ανάλογα ενός Σαίξπηρ. “Ο θρόνος του αίματος” είναι η 6η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.

Ο Μάκβεθ “μιλά” ιαπωνικά

Η ταινία δεν περιορίζεται στα στενά όρια της σύλληψης της ιδέας, της δημιουργίας και της σκηνοθεσίας της. Η εικόνα δεν μπορεί να υποτάξει το εγχείρημα του Ιάπωνα, αφού σκοπός του ήταν να ενώσει τον λόγο τον θεατρικό με το βάθος και την ομορφιά της εικόνας. Το αποτέλεσμα όχι μόνο δικαιώνει τον “auteur” του, αλλά καταφέρνει να ανανεώσει το σαιξπηρικό δράμα. Στην προκειμένη περίπτωση τον “Μάκβεθ”. Οι γνώστες του σαιξπηρικού έργου μπορεί να θεωρήσουν ότι η εκτίμηση είναι υπερβολική και ίσως προκλητική, όμως βλέποντας τον “Θρόνο του αίματος” διαπιστώνεις ότι κάτι αληθινά νέο αποτυπώνεται στο σελιλόιντ, κι αυτό φέρει πρώτα την υπογραφή του Ακίρα Κουροσάβα. Ναι, βάση είναι η γνωστή βασιλοκτονία και μία από τις πιο γνωστές τραγωδίες του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ωστόσο ο ιάπωνας σκηνοθέτης μεταφέρει την ιστορία από την Σκωτία και το Ηνωμένο Βασίλειο στην Άπω Ανατολή!

Η σκέψη να γίνει κάτι τέτοιο προϋποθέτει όχι μόνο άριστη γνώση της σαιξπηρικής τραγωδίας, αλλά και την ικανότητα προσαρμογής της στα ήθη και τα έθιμα ενός άλλου κόσμου, ενός άλλου πολιτισμού. Φυσικά, ο Κουροσάβα δεν επρόκειτο απλά να μεταφέρει τους χαρακτήρες και την ατμόσφαιρα της εποχής μιας άλλης χώρας και ενός άλλου χρόνου. Σκοπός του ήταν να δώσει την μορφή που επιθυμούσε σε κάτι εντελώς ξένο στη δική του κουλτούρα. Για να το πούμε πιο απλά, στόχος ήταν ο Μάκβεθ να “μιλήσει” ιαπωνικά. Ε, ο Κουροσάβα το κατάφερε και μας κατέπληξε.

Ο τραγικός, κινηματογραφικός λόγος

Το κυρίαρχο στοιχείο της ταινίας είναι η επιβλητική αφήγηση (λόγος) και τα πλάνα που τη συνοδεύουν. Ο Κουροσάβα διακρίνει τη λεπτή γραμμή που χωρίζει το ανόητα στομφώδες από το ουσιαστικό που καθηλώνει. Η σκηνή που “ανοίγει” το έργο δείχνει έρημο τοπίο και η φωνή που ακούγεται εξηγεί τι είναι αυτό που έμεινε μετά τη σφαγή ανθρώπων που πνίγηκαν στο αίμα της ματαιοδοξίας τους. Το μουσικό “χαλί” και ο ήχος του αέρα, το μοναδικό “ζωντανό” στοιχείο, δίνουν αμέσως στην ταινία αυτό που προφανώς αναζητούσε ο δημιουργός της: τον τραγικό-ιερό χαρακτήρα στο κινηματογραφικό λόγο. Η εικόνα μπορεί να είναι το πρώτο μέλημα κάθε σκηνοθέτη κινηματογράφου, όμως στον “Θρόνο του αίματος” συμπορεύεται με τα λόγια των ηρώων και του μύθου που υπηρετούν.

Οι εικόνες του Κουροσάβα μπορεί να μην έχουν το τέλειο εικαστικό αποτέλεσμα του “Ran” ή των “Επτά Σαμουράι”, όμως ταιριάζουν απόλυτα στην ιστορία και στη δράση της. Ο Ιάπωνας δίνει σε κάθε κάδρο όγκο και οι ηθοποιοί αποκτούν μεγαλύτερες διαστάσεις απ' αυτές που τους αναλογούν. Οι συνομιλίες γίνονται σε μεγάλους χώρους και οι άνθρωποι ανεβαίνουν σε σαθρά βάθρα. Ο Κουροσάβα προετοιμάζει τον θεατή για την πτώση στο τέλος, ενώ δίνει μεγάλη σημασία στα κοντινά πλάνα για να μη χάσει τίποτα από τα συναισθήματα τους.

Σπουδαίοι πρωταγωνιστές

Ο στρατηγός Τακετόρι Βασίζου και η λαίδη Ασάγι Βασίζου είναι κεντρικοί ήρωες της ταινίας. Βρισκόμαστε στην Ιαπωνία του 15ου-16ου αιώνα, περίοδος ταραγμένη, γεμάτη συγκρούσεις. Ο Βασίζου μετά από χρησμό κακιάς μάγισσας σκοτώνει, με τη βοήθεια της γυναίκας του, το νόμιμο άρχοντα “Tzsuzuki”. Παίρνει την εξουσία και καταλαμβάνει το μεγάλο ανάκτορο του “δάσους του ιστού της αράχνης”. Ο στρατηγός Μάκβεθ του Κουροσάβα είναι ο Τοσίρο Μιφούνε και η λαίδη Μάκβεθ η Ισούζου Γιαμάντα. Οι ερμηνείες τους δεσπόζουν και στην ουσία “κουβαλούν” το ερμηνευτικό βάρος του φιλμ. Ο πρώτος συνεργάστηκε σε πολλές ταινίες του ιάπωνα σκηνοθέτη και εδώ δίνει μια πολύ δυνατή ερμηνεία. Ο Μιφούνε αποδίδει όσο καλύτερα μπορεί τη σύγχυση στο μυαλό του στρατηγού Βασίζου και είναι εύγλωττος στην αποτύπωση της δολοφονικής ματαιοδοξίας και της απόγνωσης στο τέλος που το κάνει να χάνει τα λογικά του. Η Γιαμάντα δεν είναι τόσο θορυβώδης, αλλά με προσοχή και ακρίβεια παρουσιάζει τη λαίδη που κινείται και εξουσιάζεται από την εξουσιομανία της. Αμφότεροι “πατάνε” στις παραδόσεις του “Θεάτρου Νο”, ενώ και ο Κουροσάβα φροντίζει το σκηνικό, σε πολλές σκηνές, να το θυμίζει.

Ο Άγιος Σεβαστιανός του Κουροσάβα

Το μοντάζ και η φωτογραφία παίζουν σημαντικό ρόλο και δίνουν στο φιλμ το απαραίτητο σφρίγος. Η αφηγηματική ροή καθοδηγείται μαεστρικά από τον Κουροσάβα και όταν κορυφώνεται μένει άναυδος από την πτώση του επηρμένου και αλαζόνα στρατηγού. Η σκηνή όπου ο Βασίζου είναι εγκλωβισμένος στο κάστρο και δέχεται καταιγισμό βελών προκαλεί πανικό. Όταν ο στρατηγός θα βγει έξω και θα είναι γεμάτος με βέλη στο σώμα, θυμίζει το Άγιο Σεβαστιανό. Φυσικά, δεν μπορεί να μη μνημονευθεί και η σεκάνς που το “δάσος του ιστού της αράχνης”... περπατά. Ο τρόπος που το κάνει ο Κουροσάβα είναι μοναδικός. “Ο θρόνος του αίματος” δεν διαθέτει την αμεσότητα του θεατρικού, όμως οι εικόνες του εγγράφονται στη μνήμη και δεν φεύγουν ποτέ.