Δύο παγκόσμιες ομάδες προσπαθούν να εντοπίσουν από πού προήλθε ο κορονοϊός: Στόχος δεν είναι να βρεθεί ο «ασθενής μηδέν»
- Ο στόχος δεν είναι να βρεθεί ο «ασθενής μηδέν»
- «Δεν είναι μια απλή διαδικασία»
- Εμπόδια στις έρευνες από ΗΠΑ και Κίνα
- Ίσως ο κορονοϊός δεν μεταδόθηκε στους ανθρώπους μία φορά
- «Ευκολότεροι» οι Έμπολα και Nipah
- «Αρκετά δύσκολο να βρούμε την πηγή»
- Ανίχνευση ιών στα άγρια ζώα;
Με τα κρούσματα να αυξάνονται μέρα με τη μέρα, η πανδημία του κορονοϊού δεν φαίνεται να λήγει σύντομα. Ωστόσο, βρίσκεται σε μία κρίσιμη καμπή, διότι τα εμβόλια αναμένεται να κυκλοφορήσουν σύντομα. Πλέον οι επιστήμονες στρέφουν εκ νέου την προσοχή τους στην αρχή της πανδημίας, προκειμένου να αποκρυπτογραφήσουν τον τρόπο με τον οποίο ξεκίνησε και να αντλήσουν τα κατάλληλα συμπεράσματα έτσι ώστε να μην επαναληφθεί μια αντίστοιχη στο μέλλον.
Στις 5 Νοεμβρίου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε τους κανόνες εμπλοκής για μία εδώ και καιρό σχεδιασμένη, αλλά και καθυστερημένη, αποστολή, που προβλέπει τη δημιουργία μίας πολυεθνικής ομάδας ερευνητών που θα επιχειρήσουν να ανακαλύψουν πώς ο κορονοϊός μεταδόθηκε μεταξύ των ειδών.
Επίσης, επιτροπή της επιστημονικής επιθεώρησης «Lancet», με επικεφαλής τον οικονομολόγο Τζέφρι Σακς, ανακοίνωσε τη δημιουργία της δικής της διεθνούς προσπάθειας, με μία ομάδα εργασίας που αποτελείται από 12 ειδικούς από 9 χώρες, οι οποίοι θα επιχειρήσουν να ανακαλύψουν πως μεταδόθηκε ο κορονοϊός από τα ζώα στον άνθρωπο.
Ο στόχος δεν είναι να βρεθεί ο «ασθενής μηδέν»
Οι δυο ομάδες θα αντιμετωπίσουν τα ίδια, σύνθετα προβλήματα. Έχει περάσει ένας χρόνος σχεδόν από τις πρώτες περιπτώσεις της, μέχρι τότε άγνωστης, πνευμονίας από τη Γουχάν και περίπου 11 μήνες από την αναγνώριση ενός νέου κορονοϊού, προερχόμενου, πιθανώς, από τις νυχτερίδες.
Οι ειδικοί θα πρέπει να ιχνηλατίσουν εκ νέου μια αλυσίδα πολλαπλών μεταδόσεων από το ζωικό βασίλειο στον άνθρωπο, χρησιμοποιώντας συνεντεύξεις, περιβαλλοντολογικές μελέτες, γενετικά δεδομένα και τις χιλιάδες δημοσιεύσεων από το ξεκίνημα της πανδημίας.
Πλέον ο στόχος δεν είναι το να βρεθεί ο «ασθενής μηδέν», δηλαδή ο πρώτος άνθρωπος που μολύνθηκε ή ακόμη και η «νυχτερίδα μηδέν», το πρώτο ζώο από το οποίο ο νέος κορονοϊός μεταπήδησε στον άνθρωπο.
Κατά πάσα πιθανότητα ποτέ δεν θα μάθουμε ποιος ήταν ο ασθενής και η νυχτερίδα «μηδέν».
Στόχος των επιστημόνων είναι να «διαφωτιστεί» το οικοσύστημα, τόσο το φυσικό όσο και το ιικό, στο οποίο συνέβη η μετάδοση του κορονοϊού, προκειμένου να μην επαναληφθεί αντίστοιχη πανδημία στο μέλλον.
«Δεν είναι μια απλή διαδικασία»
«Δεν είναι μια απλή διαδικασία αγοράς δειγμάτων και ελέγχου», λέει ο Πίτερ Ντάσακ, πρόεδρος της ερευνητικής ΜΚΟ «EcoHealth Alliance», η οποία ηγείται της ομάδας εργασίας του Lancet.
«Θέλουνε να διαπιστώσουμε τι αλλάζει στο πεδίο της οικολογίας των ιών και στην επαφή τους με την άγρια πανίδα, ώστε να βρούμε τι θα μπορούσε να είχε γίνει ώστε να προστατευθούμε, και αν έγινε εν τέλει ή όχι», τονίζει.
«Το κοινό έχει παρερμηνεύσει το τι συμβαίνει σε τέτοιες αποστολές και τι τελικά συμβαίνει» υπογραμμίζει.
«Υπάρχει η προσδοκία μιας εγκληματολογικής προσέγγισης σε τέτοιες έρευνες. Δεν δουλεύει έτσι η επιστήμη», αναφέρει.
Ο Τζέφρι Σακς συμφωνεί με τον Πίτερ Ντάσακ και υποστηρίζει πως «ο στόχος δεν είναι η ιατροδικαστική εξέταση, αλλά η επιστημονική αξιολόγηση. Η ομάδα θα αξιολογήσει αναλυτικά όλη τη βιβλιογραφία που υπάρχει και από πολλές σκοπιές, ενώ θα βάλει τα δυνατά της ώστε να συνεργαστεί με τους επιστήμονες και τους αξιωματούχους της Δημόσιας Υγείας στην Κίνα».
«Η ομάδα θα είναι ανοιχτή σε όσους θέλουν να δώσουν πληροφορίες ή έχουν εμπεριστατωμένες θεωρίες για την προέλευση του SARS-CoV-2», επισημαίνει.
Εμπόδια στις έρευνες από ΗΠΑ και Κίνα
Τα εμπόδια για τις έρευνες είναι μεγάλα. Η κυβέρνηση Τραμπ είχε πολιτικοποιήσει την πανδημία, αποκαλώντας τον κορονοϊό «κινεζοϊό». Την άνοιξη, ο Τραμπ και ο υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, διέσπειραν θεωρίες πως ο ιός προήλθε από ένα ατύχημα σε εργαστήριο της Γουχάν και είναι, πιθανώς, ανθρώπινο κατασκεύασμα.
Και μπορεί η συγκεκριμένη θεωρία να αντικρούστηκε από τους επιστήμονες, αλλά ο Λευκός Οίκος συνέχισε να κατηγορεί την Κίνα για την εξάπλωση του κορονοϊού.
Μάλιστα, μια επιδότηση 3,7 εκατομμυρίων δολαρίων στη ΜΚΟ του Ντάσακ αποσύρθηκε τον Απρίλιο όταν ο Λευκός Οίκος ανακάλυψε πως η EcoHealth Alliance συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν.
Επίσης και κυβέρνηση της Κίνας έχει χρησιμοποιήσει επιστημονικά ευρήματα για πολιτικούς σκοπούς.
Κινέζοι επιστήμονες διέσπειραν πρόσφατα θεωρίες πως ο ιός εισήχθη στη χώρα μέσω κατεψυγμένων τροφών, ενώ κυκλοφορούσε και σε άλλες ηπείρους μήνες προτού εμφανιστεί στη Γουχάν. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η Κίνα θα επιτρέψει την είσοδο κάποιας ομάδας στο εσωτερικό της.
Η προσπάθεια του ΠΟΥ βρίσκεται στο στάδιο του σχεδιασμού από το Φεβρουάριο του 2020. Τον Οκτώβριο, ο Μάικλ Ράιαν, αξιωματούχος του ΠΟΥ, αποκάλυψε πως η αποστολή θα έχει δυο φάσεις, μια στην Κίνα που θα πραγματοποιηθεί από Κινέζους επιστήμονες, και μια δεύτερη που θα εμπλέκει την πολυεθνική ομάδα. Η προσπάθεια του Lancet μπορεί να εμποδιστεί από τους πολιτικούς ή τη δυσκολία στις μετακινήσεις που η ίδια η πανδημία έχει θέσει.
Ίσως ο κορονοϊός δεν μεταδόθηκε στους ανθρώπους μία φορά
Πρόσφατα, εντοπίστηκαν αντισώματα του SARS-CoV-2 σε δείγματα από αιμοδοσίες στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ από τις 13-16 Δεκεμβρίου του 2019. Αν κάτι τέτοιο επιβεβαιωθεί και επισήμως, θα σημαίνει πως ο ιός βρισκόταν στις ΗΠΑ ένα μήνα πριν την πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση της νόσου στη χώρα. Παρόμοια ευρήματα υπήρχαν και σε αντίστοιχες έρευνες στη Γαλλία και την Ιταλία.
Παρ' όλα αυτά, οι περιπτώσεις της Γουχάν συνεχίζουν να είναι τα πρώτα επίσημα κρούσματα στον κόσμο. Οι κορονοϊοί των νυχτερίδων της Γιουνάν, μιας επαρχίας που βρίσκεται λίγο πιο μακριά από τη Γουχάν, είναι ο κοντινότερος «συγγενής» του νέου κορονοϊού. Η γενετική αλληλουχία αυτού του ιού, που πάρθηκε από μια ζωντανή νυχτερίδα, ήταν κατά 96% όμοια με τον ιό που βρέθηκε σε κατοίκους της Γουχάν το 2019.
Αυτές οι τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες διαφοράς είναι αρκετές να καταδείξουν ότι ο ιός των νυχτερίδων δεν μεταδόθηκε απλά στους ανθρώπους μια φορά, αλλά ενδέχεται κάτι τέτοιο να συνέβη πολλές φορές και με πολλούς τρόπους.
Παρά τα ενδιαφέροντα ευρήματα, όπως η σύνδεση με την αγορά που πουλούσε άγρια ζώα στη Γουχάν, την αναγνώριση ενός παρόμοιου ιού σε πανγκολίνους και τις πρόσφατες περιπτώσεις κορονοϊού σε μινκ, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο πώς ο ιός πέρασε στον άνθρωπο.
Και ίσως να μην ξεκαθαριστεί και ποτέ. Φαίνεται πως τα ξεσπάσματα για τα οποία έχει βρεθεί μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο μέσω ενός άλλου ζώο είναι κάτι το σπάνιο στην οικολογία της άγριας πανίδας, και κάτι καθόλου συνηθισμένο.
«Ευκολότεροι» οι Έμπολα και Nipah
Το κλασσικό παράδειγμα, πάνω στο οποίο βασίστηκε και η ταινία «Contagion», είναι η εμφάνιση του ιού Nipah στη Μαλαισία το 1998. Η υλοτόμηση δασών για να γίνουν χωράφια ώθησε ένα είδος νυχτερίδας στα όρια του δάσους, εκεί όπου πλέον είχαν εγκατασταθεί χοιροτρόφοι. Οι νυχτερίδες μόλυναν τα γουρούνια, και τα γουρούνια τους ανθρώπους, οι οποίοι μετά πέθαναν. Όταν οι επιδημιολόγοι εξέτασαν το ξέσπασμα, όλα τα στοιχεία ήταν εκεί, ο ιός ήταν πανταχού παρών.
Η περίπτωση αυτή όμως, που φαινόταν χαρακτηριστική, μάλλον ήταν η εξαίρεση. Από τότε, δεν έχει υπάρξει νέο ξέσπασμα του Nipah στη Μαλαισία. Έχουν βέβαια υπάρξει σχεδόν ετήσια ξεσπάσματα στα σύνορα Ινδίας και Μπανγκλαντές, μεταξύ νοικοκυριών που ασχολούνται με την συλλογή φοινικέλαιου. Όπως και στο πρώτο ξέσπασμα, ο ιός προήλθε από τις νυχτερίδες, όμως αυτήν τη φορά η μόλυνση ήταν άμεση και τα γουρούνια δεν ενεπλάκησαν ποτέ στη διαδικασία.
Για τον ιό Έμπολα, που προέρχεται επίσης από νυχτερίδες, είναι επίσης δύσκολο για τους επιστήμονες να προβλέψουν τα «ξεσπάσματά» του.
Έρευνες το 2016 έδειξαν πως οι περισσότερες από τις 34 επιμολύνσεις του Έμπολα σε ανθρώπους δεν μπορούσαν να προβλεφθούν από τα υπάρχοντα μαθηματικά μοντέλα.
«Όταν μιλάμε για επιμολύνσεις, συνήθως εννοούμε τα περίεργα ξεσπάσματα, επειδή είναι εκείνα για τα οποία τελικά καταλήγουμε να ξέρουμε τα περισσότερα πράγματα», λέει ο Κόλιν Κάρλσον, Βιολόγος και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τζορτζτάουν.
«Τον περισσότερο καιρό δεν ξέρουμε τι συμβαίνει, επειδή δεν έχουμε μεθόδους παρακολούθησης της πορείας των ιών στο επίπεδο που χρειαζόμαστε», αναφέρει.
«Αρκετά δύσκολο να βρούμε την πηγή»
Η πρώτη επιδημία SARS το 2002 ήταν επίσης μια ακραία περίπτωση, επειδή η σύνδεση με τις νυχτερίδες έγινε άμεσα.
«Το γεγονός που κατέστησε τον πρώτο SARS πιο εύκολο, ήταν η σαφής επιδημιολογική σύνδεση, πολλές από τις αρχικές περιπτώσεις ήταν χειριστές ζώων που είχαν σχέση με αγορές στη Γκουανγκντονγκ, και αυτό οδήγησε σε αγριόγατες και ρακούν», λέει ο καθηγητής Παθολογίας και Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, Ντέιβιντ Γουάνγκ.
«Πραγματικά πιστεύω πως θα είναι αρκετά δύσκολο το να βρούμε την πηγή του SARS-CoV-2, επειδή έχουμε απομακρυνθεί χρονικά πολύ από τις πρώτες περιπτώσεις», λέει ο Γουανγκ.
«Αν υπήρχε ένας ενδιάμεσος ξενιστής», υπογραμμίζει, «ο ιός θα βρισκόταν παροδικά σε αυτά τα ζώα και τώρα πιθανώς να μην είναι ανιχνεύσιμος. Ίσως οι ενδιάμεσοι ξενιστές να μην ήταν καν παρόντες στην αγορά της Γουχάν τότε, καθώς ο ιός μπορεί να μεταπήδησε στον άνθρωπο από οπουδήποτε αλλού στην Κίνα, όπως μας απέδειξε η περίπτωση της νυχτερίδας της Γιουνάν» τονίζει.
Ανίχνευση ιών στα άγρια ζώα;
Ακόμα και βρεθεί το ζώο από το οποίο μεταδόθηκε ο κορονοϊός στον άνθρωπο, θα έχει γίνει η μισή δουλειά. Η άλλη μισή είναι να εμποδιστεί το τι μπορεί να επακολουθήσει. Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά σύνθετο, και υπάρχουν διαφωνίες στους ειδικούς για το τι πρέπει να γίνει.
Ο Ντάσακ τονίζει πως πρέπει να γίνεται μια εντατική ανίχνευση των νέων ιών στην άγρια πανίδα, ώστε να γνωρίζουμε για αυτούς πριν μεταδοθούν στους ανθρώπους.
Η εντατική ανίχνευση ενός ιού σε ανθρώπους μπορεί να απαιτεί μια ενδελεχή αξιολόγηση κάθε ασθενή με συμπτώματα πολύ συνηθισμένα, όπως έναν ανεξήγητο πυρετό ή μια αναπνευστική μόλυνση χωρίς προφανή αίτια. Μετά θα πρέπει να καταχωρηθεί η αναφορά σε ένα παγκόσμιο σύστημα συναγερμού, ώστε κάθε αναδυόμενη αλυσίδα μολύνσεων να γίνεται αντιληπτή πριν βγει εκτός ελέγχου.
Ωστόσο, ένα τέτοιο σύστημα δεν υπάρχει, και όπως έγραψαν δυο ερευνητές από την Οξφόρδη «χωρίς αυτό είμαστε τυφλοί».
Πηγή: reader.gr
