Το ζήτημα της Λίβερπουλ αφορά και την ομάδα σου

Τελευταία έχει συγκεντρώσει αρκετές αντιπάθειες. Τα tweets του γίνονται άρθρα στα αγγλικά ΜΜΕ και προκαλούν ποικίλες αντιδράσεις. Ο ίδιος ο Γίργκεν Κλοπ του είχε απαντήσει μέσω συνέντευξης Τύπου: «Παίζουμε δύο παιχνίδια σε 48 ώρες, θα υπάρξουν τραυματισμοί και ύστερα ένας Ολλανδός τύπος στο twitter θα πει διάφορα». Όταν τον Οκτώβριο η Λίβερπουλ πετούσε, εκείνος έλεγε πως θα πέσει σημαντικά η απόδοσή της στο δεύτερο γύρο. Επέμενε πως η διαχείριση του Κλοπ θα φέρει τραυματισμούς και κόπωση, ενώ έκραζε μεγάλης εμβέλειας προπονητές που δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους. Και παρότι οι Ρεντς συνέχισαν τις νίκες στα μεγάλα ματς, η «κοιλιά» που έκαναν τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο γκρέμισε τις προσδοκίες που είχαν δημιουργήσει στην αρχή της σεζόν.

Ο εν λόγω Ολλανδός είναι ο Ραϊμόντ Φερχάιχεν. Θεωρείται από πολλούς γκουρού στη φυσική κατάσταση και στην προπόνηση με βάση την πρόληψη τραυματισμών. Έχει δουλέψει σε τεράστια κλαμπ, όπως η Μπαρτσελόνα, η Μάντσεστερ Σίτι, η Τσέλσι. Ήταν σύμβουλος του Άριεν Ρόμπεν στη Μπάγερν, καθώς και ασίσταντ του αείμνηστου Γκάρι Σπιντ στην εθνική Ουαλίας. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στη δική του World Football Academy και γυρίζει τον κόσμο μιλώντας για τη σημασία του «football periodisation». Η περιοδικότητα (νοηματικά το περιοδολόγηση είναι μάλλον πιο σωστό, αλλά ο όρος που έχει επικρατήσει είναι αυτός της περιοδικότητας) αποτελεί για τον Ολλανδό ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα στο σύγχρονο ποδόσφαιρο και βρίσκεται πίσω από αρκετά δεινά του. Ο Έλληνας προπονητής και αναλυτής Γιάννης Τσανικλίδης είναι μελετητής της δουλειάς του και μας βοήθησε να κατανοήσουμε μερικά σημαντικά σημεία της.

Στο βιβλίο του, ο Ραϊμόντ Φερχάιχεν, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Στο ποδόσφαιρο η έννοια της περιοδικότητας σχετίζεται με τον σχεδιασμό όλων των προπονήσεων και των αγώνων. Προφανώς, ο προπονητής έχει ελάχιστη επιρροή στον προγραμματισμό των αγώνων του πρωταθλήματος. Αλλά ο σχεδιασμός των προπονήσεων είναι η βασική του δουλειά. Σε κάθε προπόνηση, οι παίκτες αναπτύσσουν στοιχεία τακτικά, τεχνικά και φυσικής κατάστασης εντός των ποδοσφαιρικών τους δράσεων. Ωστόσο, ο προπονητής μπορεί να δώσει συγκεκριμένη έμφαση σε έναν από αυτούς τους τρεις τομείς με τους χειρισμούς του στην άσκηση. Έτσι, με την περιοδικότητα, μπορεί να διαχωρίσει διαφορετικούς τύπους προπονήσεων». Η περιοδικότητα έχει τις ρίζες της σε άλλα αθλήματα και κυρίως στα ατομικά. Το 1994 ο Φρίμαν την όρισε ως «μια προσπάθεια να γίνει η προπόνηση πιο αντικειμενικά μετρήσιμη και να σχεδιαστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια». Ουσιαστικά, αφορά τον καταρτισμό ενός μακροχρόνιου προπονητικού πλάνου, ο οποίος λαμβάνει πλήρως υπόψιν του διαφορετικές αρχές και νόμους που διέπουν την προπονητική. Η ισορροπία στην προπονητική δομή βοηθάει τον αθλητή να εξελιχθεί περισσότερο και να αποδώσει καλύτερα. Φυσικά, το να εφαρμοστεί στο πρόγραμμα ενός αθλητή που μπορεί να έχει αγώνες σε ένα εύρος κάποιων μηνών εξυπακούεται ότι είναι πολύ πιο εύκολο από το να συμβεί στο ποδόσφαιρο. Κάθε ποδοσφαιριστής διαφέρει, επομένως είναι σημαντική η έννοια της ατομική περιοδικότητας, στο πλαίσιο της ομαδικής.

Ο Φερχάιχεν τονίζει ότι όλες οι προπονητικές κατηγορίες εντάσσονται σε ποδοσφαιρικές ασκήσεις. Οι παίκτες δεν είναι σπρίντερ, για να τους βάζεις απλά να τρέχουν. Η ίδια άσκηση, ανάλογα με την έμφαση που θα της δοθεί και με την αναλογία δουλειάς-ξεκούρασης μπορεί να αναπτύξει διαφορετικά στοιχεία. Για παράδειγμα, διαφοροποιώντας τον αριθμό των ποδοσφαιριστών, το μήκος και το πλάτος του αγωνιστικού χώρου και την ένταση, μπορεί να αλλάξει την έμφαση σε μια άσκηση από την ανάπτυξη της τακτικής αλληλοκατανόησης στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης. Όλος ο προγραμματισμός ωστόσο χρειάζεται προσοχή και ακρίβεια στον λεπτομερή σχεδιασμό, έτσι ώστε αφενός να αποφευχθεί η συσσώρευση κόπωσης και αφετέρου η ομάδα να διατηρεί την φρεσκάδα της στα σημεία της σεζόν που την χρειάζεται περισσότερο.

«Το μυστικό της περιοδικότητας στην προετοιμασία είναι να αναπτύξεις ποδοσφαιριστές στην καλύτερη δυνατή φυσική κατάσταση χωρίς να χάσουν την φρεσκάδα τους. Ποιότητα πάνω από την ποσότητα», έγραφε χαρακτηριστικά στο twitter με τον Μπαρτ Κάουμπεργκ, συνεργάτη του, να προσθέτει: «Το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι έντασης (ταχύτητας δράσης), όχι αντοχής. Οπότε χρειάζεται καλύτερη και όχι περισσότερη προπόνηση». Ο Φερχάιχεν δημιούργησε ένα ιδανικό χρονοδιάγραμμα για την αποκατάσταση της «υπερφόρτωσης» των παικτών, το οποίο διαφοροποιείται ανάλογα με την άσκηση. Για παράδειγμα, η εντατική δουλειά για την εκρηκτικότητα χρειάζεται 24 ώρες διακοπή, λιγότερες από ένα ματς 7x7 για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης.

Έχει δημιουργήσει επίσης ειδικά προγράμματα για την προετοιμασία, με στόχο την αποφυγή υπερπροπόνησης και τη βελτίωση της μη λεκτικής επικοινωνίας, καθώς και της τακτικής. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται ομαλό μοίρασμα της δουλειάς στο διάστημα της προετοιμασίας και όχι το... ελληνικό δύο εβδομάδες βγάζουμε το λάδι και μετά παίζουμε φιλικά. Έτσι αφενός αυξάνονται οι κίνδυνοι τραυματισμού, αφετέρου επέρχεται και η πνευματική κόπωση, που κατά τον Φερχάιχεν είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, το οποίο επιλέγουν να αγνοούν αρκετοί προπονητές. Δεν κοουτσάρεται μόνο το σώμα, αλλά και το μυαλό.

Η συσσώρευση κόπωσης, πνευματικής και σωματικής, είναι για τον Ολλανδό ο χειρότερος εχθρός της ομαδικής βελτίωσης και προάγγελος τραυματισμών. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τους παίκτες που επιστρέφουν από τραυματισμούς. Ακούμε συχνά την άποψη πως ένας ποδοσφαιριστής με χαμηλότερα επίπεδα φυσικής κατάστασης πρέπει να δουλέψει σκληρότερα από τους υπόλοιπους. Η προσαρμογή όμως πρέπει να γίνεται σταδιακά. Η προπόνηση σε υψηλό τέμπο προϋποθέτει πλήρη αποκατάσταση από την προηγούμενη ποδοσφαιρική δραστηριότητα.

Ο Φερχάιχεν θέτει ως απαράβατο κανόνα τις τρεις μέρες ξεκούραση μέχρι το επόμενο παιχνίδι. Από την έρευνά του σε 27.000 αγώνες, φτάνει στο συμπέρασμα πως αν υπάρχει η απαραίτητη ξεκούραση πριν το ματς αυξάνονται σημαντικά τα ποσοστά νίκης. Οι παίκτες με δύο μέρες ξεκούρασης, υποφέρουν στα 30 τελευταία λεπτά των αγώνων και επηρεάζονται περισσότερο αν η ομάδα τους κυνηγάει το σκορ. Ισχυρίζεται επίσης ότι η τακτική προπόνηση είναι πιο σημαντική από τη φυσική κατάσταση, αφού βοηθάει στο να γίνονται περισσότερες ενέργειες με το μικρότερο δυνατό βαθμό κούρασης.

Η εξέλιξη της έννοιας της περιοδικότητας στο ποδόσφαιρο από τον Ολλανδό δεν είναι νέα. Ανακαλύφθηκε από τον Ρώσο ερευνητή Λέο Μάτβεεβ σχεδόν την εποχή που το ολλανδικό μοντέλο μεσουρανούσε μέσω του Total Football, ως μία μέθοδος πρόληψης της εξουθένωσης μέσω της προπόνησης και της κορύφωσης της απόδοσης στο επιθυμητό χρονικό σημείο. Το 2010 ο Ολλανδός fitness coach παρουσίαζε τις ιδέες του στο BBC τονίζοντας πως: «Ο στόχος της περιοδικότητας είναι να παίζεις κάθε αγώνα με τους καλύτερούς σου 11 παίκτες». Μοιάζει ως αυτονόητο. Όμως παρά τις μετρήσεις και την συνεχή τεχνολογική εξέλιξη, υπάρχουν ομάδες που συστηματικά βρίσκουν ανυπέρβλητα εμπόδια από τος τραυματισμούς και τα σημάδια της κούρασης στο παιχνίδι τους. Ο Φερχάιχεν ήδη από τότε έλεγε πως περίπου το 80% των τραυματισμών μπορούν να αποφευχθούν με την κατάλληλη διαχείριση και τον προγραμματισμό. Προφανώς και δεν ισχυρίζεται ότι η περιοδικότητα εξασφαλίζει την επιτυχία, αλλά ότι είναι προϋπόθεσή της. «Μπορεί να έχεις στα χέρια σου μια Ferrari και από κακό χειρισμό να κάψεις τη μηχανή», λέει χαρακτηριστικά.

Ας δούμε το παράδειγμα του Γκρεγκ Μπέλαμι, ενός χαρακτηριστικού δείγματος ταχυδυναμικού ποδοσφαιριστή, του οποίου ήταν προσωπικός γυμναστής ο Ολλανδός στο διάστημα που έπαιξε στη Μάντσεστερ Σίτι και την Κάρντιφ. Κατάφερε να μεγιστοποιήσει την απόδοσή του, μειώνοντας την προπόνηση. Στα 4 7x7 έπαιζε τα δύο. Στα 12 παιχνίδια 4x4, τα έξι. Στα 12 σπριντ εκτελούσε τα 10 και δεν έπαιζε ποτέ πάνω από ένα ματς την εβδομάδα. Με το πρόγραμμα αυτό έβγαλε 43 αγώνες, χωρίς τραυματισμούς και ήταν μέσα στο top 3 με τα περισσότερα σπριντ της Premier League.

Η περσινή και η κατά τα φαινόμενα φετινή πρωταθλήτρια Αγγλίας (Λέστερ και Τσέλσι) έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είναι απαλλαγμένες από ευρωπαϊκά ματς. Επομένως είχαν την δυνατότητα αφενός να προγραμματίσουν διαφορετικά την προετοιμασία τους, αφετέρου να ρυθμίσουν το εβδομαδιαίο πρόγραμμα προπονήσεων και διαχείρισης αγώνων σε διαφορετική βάση. Σε συνεργασία με τους sports scientists η περσινή Λέστερ παρουσίαζε εικόνα φρεσκάδας με ελάχιστο rotation, σε σχεδόν κάθε ματς. Στην περσινή πορεία της Λίβερπουλ είναι εμφανής η σημασία του παραπάνω χαρακτηριστικού. Στις 10 φορές που είχε μια ολόκληρη βδομάδα για να προετοιμαστεί για ματς στο πρωτάθλημα χωρίς να έχει ευρωπαϊκό αγώνα, είχε επτά νίκες και καμία ήττα. Στις 15 που υπήρχε ματς εντός της εβδομάδας, είχε τέσσερις ήττες και τέσσερις ισοπαλίες. Τρεις μήνες μετά την ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας από τον Κλοπ, η Opta μέτρησε ότι η Λίβερπουλ έτρεχε 5.6 χιλιόμετρα περισσότερα από πριν και είχε 15% περισσότερα σπριντ ανά αγώνα. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2016, έξι από τους παίκτες του είχαν μυϊκούς τραυματισμούς.

Even when mistakes are predicted in advance coaches will keep making those same mistakes again
Why?
Because this is how we always do things. pic.twitter.com/NeOapttkGm

— Raymond Verheijen (@raymondverheije) March 1, 2017

Φέτος, η απουσία Ευρώπης έδινε την επιλογή στον πρώην τεχνικό της Μπορούσια για ένα διαφορετικό σχεδιασμό. Για την εφαρμογή του πλάνου του για το gegenpressing όμως η ένταση στις προπονήσεις ήταν πολύ υψηλή, όπως και στους αγώνες, επομένως η απουσία των παιχνιδιών από το Champions League ουσιαστικά δεν επέφερε λιγότερη κόπωση. Στους δύο Ιανουαρίους του Κλοπ στον πάγκο Ρεντς από τα 18 ματς έχουν νικήσει τα 4. Παρατηρώντας όλη τη μεθοδολογία του Γερμανού, ο Φερχάιχεν ήταν σίγουρος πως θα υπάρξουν προβλήματα. «Για τους ανθρώπους που κατανοούν τις αρχές της ποδοσφαιρικής περιοδικότητας ήταν εύκολο να προβλεφθεί ότι η Λίβερπουλ θα ξεθωριάσει στο δεύτερο μισό», τονίζει ενώ όταν οι Ρεντς... πετούσαν έλεγε: «Λόγω της εντατικής προπόνησης και του εντατικού στιλ παιχνιδιού οι παίκτες της Λίβερπουλ θα έχουν θέμα τους τελευταίους μήνες της σεζόν». Σε συνδυασμό με τις περιορισμένες επιλογές στο rotation και με βάση το στιλ παιχνιδιού που θέλει να παίξει, το οποίο απαιτεί εκτός από φρεσκάδα πλήρη πνευματική προσήλωση στο πλάνο και άψογη μη λεκτική επικοινωνία εντός τερέν, έμοιαζε πολύ δύσκολο ο ρυθμός να διατηρηθεί για πολύ. Αποδεικνύεται στην πράξη ότι ο σχεδιασμός δεν απέδωσε τα αναμενόμενα.

Δεν είναι όμως μόνο η Λίβερπουλ. Πόσο εύκολο είναι στο σύγχρονο ποδόσφαιρο να τηρηθεί ο κανόνας των τριών ημερών ξεκούρασης πριν από αγώνες; Πόσοι επιλέγουν την ποιοτική προσέγγιση προπόνησης αντί της ποσοτικής, το μακροχρόνιο λεπτομερές πλάνο, την σταδιακή επανένταξη, τη σωστή αποκατάσταση, την προετοιμασία με αρχές περιοδικότητας και επιστημονικών δεδομένων; Δεν είναι λεπτομέρειες, αλλά στοιχεία που κάνουν τη διαφορά σε έναν αγωνιστικό Μαραθώνιο...