«Περί φυτών αφηγήματα» - MΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Μέσα από κάποια άγνωστη συγκυρία, την Πέμπτη το απόγευμα, και ενώ περίμενα τον Αλέξη Τσίπρα να βγάλει διάγγελμα σε σχέση με τις εκλογές, είχα μόλις αρχίσει να διαβάζω το βιβλίο του Γιάννη Μανέτα ‘περί φυτών αφηγήματα’ MΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης)

Άφησα τον ήχο της τηλεόρασης ανοιχτό για να μην χάσω το διάγγελμα , άλλα, έστω και με αυτή τη ‘φασαρία’ πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι πρόκειται για ένα πολύ έξυπνο βιβλίο, ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, ένα βιβλίο μέσα από το οποίο μαθαίνεις ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της ανθρωπότητας, από έναν από τους πιο απρόσμενους δρόμους.

Τα 52 φυτά που περιγράφει είναι το καθένα ένα ‘Φυτό – κεφάλαιο’. ‘Το Solanum tuberosum – Η ιστορία της πατάτας: από τα υψίπεδα των Άνδεων στον Ιρλανδικό λοιμό’.

‘Το Saccharum officinarum – Πως το ζαχαροκάλαμο καθόρισε τη δημογραφία του πλανήτη’. Έτσι είναι βαλμένοι οι τίτλοι για το κάθε φυτό από τα 52 που περιγράφει μέσα σε 4-6 σελίδες το καθένα.

Θα σας γράψω μερικά μικρά αποσπάσματα από τα τρία φυτά που μού τράβηξαν περισσότερο το ενδιαφέρον.

1: ‘Musa sp – Η μπανάνα και η μπανανίες’.

«…Αποτελούν ιθαγενή φυτά της ΝΑ Ασίας και πιθανόν να εξημερώθηκαν πριν από 8.000 χρόνια, στη σημερινή Παπούα – Νέα Γουινέα. Από εκεί οι Πολυνήσιοι, διέδωσαν την καλλιέργεια της μπανάνας σε όλα τα νησιά του Νότιου Ειρηνικού. Την εποχή της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την καλλιεργούσαν στις Ινδίες. Οι περιπέτειες του φυτού άρχισαν πάλι με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου. Οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί το μετέφεραν από τις παλιές τους αποικίες της τροπικής Αφρικής στις νέες, της Νότιας Αφρικής και της Καραϊβικής. Και εκεί καθιερώθηκε ως η τροφή των φτωχών. Και όχι άδικα. Δύο είναι οι λόγοι που κάνουν τη μπανάνα ιδιαίτερα δημοφιλή στους μικρούς καλλιεργητές. Ο ένας είναι η μεγάλη της παραγωγικότητα. Ο δεύτερος και σημαντικότερος είναι η συνεχής καρποφορία που της επιτρέπει να κρατήσει τα διατροφικά κενά κατά τη νεκρή περίοδο, τότε που τα υπόλοιπα καρποφόρα δεν αποδίδουν. Η μοίρα της μπανάνας άλλαξε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Κόστα Ρίκα, όταν ο Θεός, κατά τον Πάμπλο Νερούδα, “μοίρασε τη δημιουργία του στην Coca-Cola , την Anaconda, την Ford Motors, την United Food Company και άλλες εταιρίες…” (από τη Γένεση, Κάντο Χενεράλ)…»

Σ.Σ.: Το κεφάλαιο ’’Musa sp – Η μπανάνα και η μπανανίες’’ έχει μία πολύ καλή και πολύ ακριβή ιστορική περιγραφή του φυτού μέσα στους αιώνες.

2: ‘Salix alba – Η ιτιά και το παράδοξο μόριο της ασπιρίνης’.

«…Το εκχύλισμα από το φλοιό της δρόσιζε όσους είχαν πυρετό και ανακούφισε από τους πόνους των φλεγμονών, ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη. Η αναλυτική χημεία έκανε τη δουλειά της όταν, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, απομόνωσε από τον φλοιό της ιτιάς, την σαλικίνη. Αν από τη σαλικίνη αφαιρεθεί η γλυκόζη προκύπτει το σαλικυλικό οξύ που είναι άριστο αναλγητικό και αντιπυρετικό. Ωστόσο, το νέο φάρμακο, είχε μία δυσάρεστη παρενέργεια: προκαλούσε σοβαρό γαστρικό άλγος.

… Προς το τέλος του αιώνα όμως, χημικοί της γερμανικής εταιρίας Bayer, ανακάλυψαν ότι η προσθήκη ενός ακετυλίου μειώνει αρκετά τις παρενέργειες χωρίς να περιορίζει τη φαρμακευτική του δράση. Η Bayer κατοχύρωσε την πατέντα και η ασπιρίνη έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή φάρμακα παγκοσμίως. Ήταν τόση η κατανάλωση και τα κέρδη από τις πωλήσεις, που η πατέντα και τα δικαιώματα αποκλειστικής διάθεσης της Bayer, έγιναν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στη συνθήκη των Βερσαλλιών μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1919. Οι νικητές αφαίρεσαν τα δικαιώματα αυτά, ως μέρος των πολεμικών αποζημιώσεων προς τη Γαλλία, τις Η.Π.Α., τη Βρετανία και τη Ρωσία…»

3. Ailanthus altissima – Ένα δέντρο μεγαλώνει στον Ελαιώνα.

«…Όταν η Betty Smith έγραφε στις αρχές της δεκαετίας του ’40 το πολυδιαβασμένο μυθιστόρημά της Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν , δεν γνώριζε ότι, το περί ου ο λόγος δέντρο, μερικές δεκαετίες αργότερα, θα ετίθετο υπό διωγμών, ως επικίνδυνος και επιθετικός εισβολέας. Κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου η μικρή Φράνσι Νόλαν, κόρη οικογένειας Ιρλανδών και Αυστριακών μεταναστών, μεγαλώνει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης στις αρχές του 20ου αιώνα, μέσα στη φτώχεια και στις στερήσεις. Δεν το βάζει όμως κάτω… όπως το Ailanthus altissima, το δέντρο που υπονοεί ο τίτλος, το οποίο την εποχή εκείνη ξεφύτρωνε απρόσκλητο, μέσα από το μπετόν, και τις πλάκες των δρόμων του Μπρούκλιν, ριζώνοντας σε ελάχιστο χώμα και μεγαλώνοντας με ελάχιστο φως…»

Σ.Σ 1 : Στο κεφάλαιο αυτό υπάρχει μία υπέροχη τετρασέλιδη επιστημονική – ιστορική αναφορά για το Ailanthus altissima, το φυτό που δεν εξολοθρεύεται με τίποτα, που βγαίνει μέσα από υπονόμους και που η ρίζα του έχει τόση μηχανική δύναμη, ώστε να σπάζει πέτρες και η τυχαία εγκατάσταση του φυτού σε μνημεία, έγινε ο εφιάλτης των αρχαιολόγων.

ΣΣ 2: 20 Αυγούστου έχει γενέθλια και ο Plant… έγινε 67 ετών. Για πολλούς, και για εμένα, η μεγαλύτερη φωνή της ροκ…