Ρεύμα εναντίον βενζίνης: Το στοίχημα του φωτός με τη φωτιά

• Το στοίχημα που δεν μπήκε ποτέ - αλλά θα μπορούσε

Λένε πως ήταν ένα βράδυ του 1914, στο εργαστήριο του Τόμας Έντισον στο Νιου Τζέρσεϊ. Έξω ψιλόβρεχε και ο αέρας έφερνε τη μυρωδιά από λάδι μηχανής και καμένο καουτσούκ.

Μέσα, ο Τόμας Έντισον, με το πουκάμισο λίγο ξεκούμπωτο και το βλέμμα εκείνο που έβλεπε πάντα πιο μακριά απ’ το φως του λαμπτήρα του, καθόταν απέναντι στον παλιό του φίλο, τον Χένρι Φορντ.

Ο ένας πίστευε στο ηλεκτρικό ρεύμα. Ο άλλος στη βενζίνη. Κι ανάμεσά τους, κάπου ανάμεσα στα καλώδια και στα εργαλεία, έκαιγε μια διαφωνία, τόσο παλιά όσο κι ο ίδιος ο άνθρωπος: τι θα κινεί τον κόσμο αύριο;

Ο Έντισον κρατούσε ένα μικρό μοντέλο της νέας του μπαταρίας. Το ακουμπούσε πάνω στο τραπέζι σαν παιδί που δείχνει το αγαπημένο του παιχνίδι. «Αυτό είναι το μέλλον, Χένρι», είπε ήρεμα. «Καθαρό, ήσυχο, για όλους. Ο ήχος της πρόοδου δεν είναι βρυχηθμός· είναι βουητό».

Ο Φορντ χαμογέλασε με εκείνο το πρακτικό χαμόγελο ανθρώπου που ξέρει να φτιάχνει πράγματα, όχι να τα ονειρεύεται. «Το ακούω, Τομ, αλλά ο κόσμος θέλει να πηγαίνει μακριά, όχι ήσυχα. Οι άνθρωποι δεν αγοράζουν όνειρα, αγοράζουν βενζίνη».

Και κάπως έτσι, το φως έβαλε στοίχημα με τη φωτιά.

Τα χρόνια που ακολούθησαν δικαίωσαν τον Φορντ. Το Model T γέμισε τους δρόμους, η μυρωδιά της βενζίνης έγινε το άρωμα του 20ού αιώνα και η βουή των εργοστασίων έγινε το soundtrack του κόσμου. Η φωτιά νίκησε το φως.

Οι μπαταρίες του Έντισον έμειναν να μαζεύουν σκόνη στα ράφια των αποθηκών, και η ιδέα του ηλεκτρικού αυτοκινήτου πέρασε στην κατηγορία των ονείρων που γεννήθηκαν νωρίς και πέθαναν ήσυχα.

Μα ο χρόνος έχει παράξενο χιούμορ. Έναν αιώνα μετά, τα ίδια εργοστάσια που κάποτε κατασκεύαζαν πιστόνια, φτιάχνουν τώρα ηλεκτρικά μοτέρ. Η φωτιά τρεμοπαίζει, κι από πίσω της το φως επιστρέφει - όχι πια με τη φωνή του Έντισον, αλλά με τα κελιά των μπαταριών στο πάτωμα των αυτοκινήτων και με το «δάσος» των φορτιστών που τα «ταΐζουν».

Κι αν ο Φορντ ζούσε, ίσως να έλεγε πως όλα αυτά είναι απλώς ένας νέος κύκλος, μια άλλη εκδοχή του ίδιου ενστίκτου: να κινηθούμε. Γιατί το στοίχημα δεν ήταν ποτέ για το καύσιμο· ήταν για την ανάγκη του ανθρώπου να μη μένει ακίνητος.

Κάποιες φορές φαντάζομαι τους δυο τους να ξανασυναντιούνται - σε ένα κακοφωτισμένο συνεργείο, κάπου στο μέλλον, να κοιτάζουν ένα αθόρυβο αυτοκίνητο να περνά από μπροστά τους και να χαμογελούν.

Ο Έντισον θα έλεγε χαμηλόφωνα: «Στο 'χα πει». Κι ο Φορντ, χωρίς να σηκώσει το βλέμμα, θα του απαντούσε: «Ναι, αλλά δεν θα είχαμε φτάσει εδώ αν δεν έκαιγα πρώτα λίγο καύσιμο».

Το στοίχημα που δεν μπήκε ποτέ - αλλά θα μπορούσε

Η συζήτηση (και το στοίχημα) μεταξύ του Τόμας Έντισον και του Χένρι Φορντ σχετικά με το αν η κύρια πηγή ενέργειας στον 20ό αιώνα θα ήταν το ηλεκτρικό ρεύμα ή η βενζίνη υπάρχει μόνο στη φαντασία του γράφοντα.

Στην πραγματικότητα, οι δύο τους ήταν φίλοι και συνεργάτες, που μοιράζονταν το ενδιαφέρον για την τεχνολογία και τις μεταφορές. Ο Έντισον είχε επενδύσει στην ανάπτυξη μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα, ενώ ο Φορντ επικεντρώθηκε στην παραγωγή αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης. Ο Έντισον υποστήριξε τον Φορντ, λέγοντάς του ότι το βενζινοκίνητο όχημά του ήταν μια σημαντική και πρακτική εφεύρεση, καλύτερη για μεγάλες αποστάσεις από τα ηλεκτρικά της εποχής. Προσπάθησαν μαζί να αναπτύξουν και ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αλλά η ιδέα ξεπεράστηκε από την εποχή της.

Κι όμως, είναι εντυπωσιακό σαν σκέψη πόσο πολλά από τα πράγματα της αυτοκίνησης που σήμερα θεωρούμε δεδομένα, πριν από 100 χρόνια ήταν απλώς υλικό για συζήτηση μεταξύ κάποιων οραματιστών. Ανθρώπων γύρω από μια φωτιά να μιλούν για το μέλλον, χωρίς να ξέρουν ότι στην πραγματικότητα μιλούν για εμάς.