Ο Τσάρλυ Τσάπλιν χωρίς ήχο. Ο Τσάρλυ Τσάπλιν με ήχο. Ο Τσάπλιν και ο Τσάρλυ. Ο Τσάπλιν και ο “Αλήτης”. Ο Τσάπλιν και ο Χρόνος. Ο καλλιτέχνης, ο άνθρωπος. Η ιδιοφυΐα και το αδύναμο ανθρωπάκι. Ο Τσάπλιν και η φτώχεια, ο φόβος της φτώχειας. Ο Τσάπλιν και η δύναμη. Ο Τσάπλιν και η μητέρα. Ο Τσάπλιν και όλες οι γυναίκες. Ο Τσάπλιν και η τελειότητα. Ο Τσάπλιν και τα ταξίδια στον κόσμο. Ο Τσάπλιν και ο κόσμος. Ο κόσμος ανήκει στον Τσάρλυ Τσάπλιν! Άνοδος, πτώση, φήμη, πλούτος, θαυμασμός και η κάμερα να μη σταματά να γυρίζει. Αυτό ήταν ο Τσάρλυ Τσάπλιν, μια κίνηση δίχως σταματημό, δίχως αρχή και το τέλος μόνο βιολογικό μπορούσε να ναι. Η ζωή του όλη μια κίνηση. Κίνηση για να ξεφύγει από το φτωχικό νότιο Λονδίνο στα τέλη του 19ου αιώνα, κίνηση ορμητική για να αποδράσει απ’ αυτό και να πάει στις ΗΠΑ, κίνηση τολμηρή για να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις, κίνηση για να αποφύγει την αδράνεια σώματος και πνεύματος. Κίνηση, τρέξιμο, αστείο βάδισμα, σαν πιγκουίνος και την ώρα της ξεκούρασης δύο γαλανά μάτια που πετούσαν φωτιές να σαρώνουν τον κόσμο όλο. Ο “Αλήτης”, ο Τσάπλιν, είναι κάπου εκεί έξω και τρέχουν, τρέχουν…

Έγινε ο καθένας

“Ο Τσάρλυ έδωσε τόση χαρά…” δήλωνε η τελευταία του σύζυγος Ούνα λίγο μετά τον θάνατο του. Αδιαμφισβήτητο. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Κόπιασε πάρα πολύ για να γίνει συνώνυμο της χαράς, της διασκέδασης, της ψυχαγωγίας. Κανείς άλλος ηθοποιός δεν κατέλαβε και ενθουσίασε τον κόσμο όσο Τσαρλς Σπένσερ Τσάπλιν. Αυτός, ένας παρίας του νότιου Λονδίνου, κατάφερε να εξανθρωπίσει τις κωμικοτραγικές συγκρούσεις του ανθρώπου με τη μοίρα. Σε περισσότερες από 80 ταινίες, στο διάστημα 1914-1967, απεικόνισε ή επεξεργάστηκε το θέμα του ανθρωπάκου που δέχεται τα χτυπήματα της ζωής. Όχι μοιραία χτυπήματα όμως, ικανά να τον αποθαρρύνουν, να τον οδηγήσουν στην απελπισία. Μέσα από τον χαρακτήρα του “Αλήτη” έγινε ο καθένας, κλόουν, κοινωνικά απόβλητος, φιλόσοφος… Στην πραγματικότητα αναζητούσε το “ειδύλλιο, το ρομάντζο, αλλά τα πόδια του δεν τον άφηναν”, είχε εξηγήσει ο ίδιος και διευκρίνιζε “ειδύλλιο όχι με τόσο με την έννοια της ερωτοτροπίας, αλλά με την εκπλήρωση της φαντασίας”. Το προσωπείο του “Αλήτη” σημάδεψε τη ζωή του, έγινε το alter ego του. Παρ’ όλα αυτά, κατάφερνε να κρατά την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του, ο τελευταίος λόγος του ανήκε.

Η γέννηση του “Αλητάκου”

Το χιούμορ του Τσάπλιν βασιζόταν στη σάτιρα. Άλλες φορές διακριτικά, όπως στο “Χαμίνι” και τον “Χρυσοθήρα”, άλλες φορές με οξύ τρόπο, όπως στο “Μεγάλο δικτάτορα” και στον “Κύριο Βερντού”. Γι’ αυτόν η ανθρώπινη φυλή ήταν ο κάτω κόσμος των θεών και η συναναστροφή ανθρώπων-θεών ένα καπτρίτσιο των τελευταίων. Οι θεοί, σύμφωνα με τον Τσάπλιν, έβλεπαν στους ανθρώπους τρέλα, άσχημη τρέλα. Για να την αντιμετωπίσει, να τη γελοιοποιήσει, έδειχνε στοργή στην ανθρώπινη φυλή. Ήταν σοβαρός και αστείος την ίδια στιγμή και ήταν αυτό το μίγμα συμπεριφορών που ανύψωσε την κωμωδία του στη σφαίρα της τέχνης.

Βέβαια, τίποτα δεν θα ήταν ίδιο και όπως το ξέρουμε χωρίς τον χαρακτήρα του “Αλήτη”, του “Αλητάκου”. Τα χαρακτηριστικά ευδιάκριτα και παντοτινά: Φαρδιά παντελόνια, μεγάλα παπούτσια, μικρό ημίψηλο καπέλο, ξεφτισμένο σακάκι, μπαστούνι από μπαμπού και το μικρό, μαύρο, μουστάκι. Όλα συνόδευαν τέλεια το μικρό ανάστημα και τη λυγεράδα του. Ο ίδιος έχει πει ότι είχε μελετήσει τον χαρακτήρα πριν τον φτιάξει, ωστόσο όλα δείχνουν ότι προήλθε κατά τύχη. Το 1914 δούλευε με τον ηθοποιό, σκηνοθέτη, παραγωγό Μαρκ Σένετ. Ο Τσάπλιν βρέθηκε στην Καλιφόρνια για την ταινία “Kid Auto Races at Venice”. Του ζήτησαν να φορέσει κάτι αστείο και μέσα από μια τσάντα με διάφορα ρούχα… βρήκε τον Αλήτη! Το παντελόνι ανήκε στον ηθοποιό Fatty Arbuckle (Φάτι Άρμπακλ), μεγάλα παπούτσια βαλμένα ανάποδα, στενό σακάκι…

Ήθελε να χει τον έλεγχο

Για 25 χρόνια χρησιμοποίησε το κοστούμι του “Αλήτη” και κατάφερε να τον κάνει σύμβολο διαχρονικό. Φυσικά, ο χαρακτήρας και ο ίδιος εξελίχθηκαν καλλιτεχνικά και ο Τσάπλιν που βλέπουμε στους “Μοντέρνους Καιρούς” δεν έχει καμία σχέση με αυτόν στο "Kid Auto Races at Venice”. Η εμμονή του με την τελειότητα τον οδήγησε σε απλησίαστα για άλλον καλλιτεχνικά ύψη. Μπορούσε να γυρίσει μια σκηνή πάνω από 50-60 φορές. Στα “Φώτα της Πόλης” χρειάστηκαν δύο χρόνια (!) για να γυρίσει τη σκηνή που η τυφλή κοπέλα του δίνει λουλούδια στο ξεκίνημα της ταινίας.

Γεννήθηκε στις 16 Απριλίου 1889 στο νότιο Λονδίνο. Γνώρισε ελάχιστα τον πατέρα του και η μητέρα του, καλλιτέχνιδα των μιούζικ χωλ, δυσκολεύτηκε πάρα πολύ να τον μεγαλώσει. Μέχρι να ξεφύγει από τη φτώχεια έζησε πολύ δύσκολα και όταν τα κατάφερε δεν ήθελε να ξαναγυρίσει. Η απώλεια της περιουσίας του ήταν ο μεγαλύτερος του φόβος! Η μητέρα του νοσηλεύτηκε σε φρενοκομείο, ενώ όταν βρέθηκε ορφανοτροφείο, λόγω αδυναμίας της μητέρας του να τον φροντίσει, δεν επισκέφτηκε για ένα χρόνο! Αυτό τον έκανε δύσπιστο και καχύποπτο με τις γυναίκες.

Από τη στιγμή που κατάλαβε τη δύναμη του δεν θα ανεχόταν άλλο τα αφεντικά των στούντιο, ούτε να δουλεύει για άλλον. Ήθελε τον απόλυτο έλεγχο στις ταινίες του, σε όλους τους τομείς, και το πέτυχε. Η προσωπική του ζωή άστατη, γεμάτη απιστίες, βία, κουτσομπολιά. Κατηγορήθηκε για τις πολιτικές του απόψεις (κομμουνιστικές) και διώχθηκε από την επιτροπή Μακάρθυ και τα ΜΜΕ των ΗΠΑ. Πέθανε αυτοεξόριστος στην Ελβετία τα Χριστούγεννα του 1977.