Αν οι ώρες καρφώνονται στο πέρασμα του χρόνου, στον ίδιο τον χρόνο, οι λέξεις επιστρέφουν ξανά και ξανά στον δημιουργό και τον αναγνώστη και σώζονται στο χαρτί και τη συλλογική μνήμη. Η συγγραφή στίχων, πεζών, δοκιμίων είναι πρόκληση και υψηλή αποστολή που μόνο όσοι αντιστέκονται στην πραγματικότητα μπορούν να εκπληρώσουν. Ακούγεται και είναι ρομαντικό, όμως το να είσαι ρομαντικός είναι προϋπόθεση για να γράψεις ελεύθερα και πειστικά. Οι σταθερές της ζωής, ήτοι γέννηση, θάνατος, έρωτας, αγάπη, ελευθερία, μες την ακινησία τους γίνονται στόχοι άπιαστοι, σύμβολα που διαρκώς απομακρύνονται. Η προσπάθεια κατανόησης και αποδοχής τους μένει ανολοκλήρωτη όταν αυτή δεν είναι παθιασμένη. Τα πάθη απαιτούν σεβασμό και μόνον αυτά μπορούν να γίνουν το μέσο σύνδεσης ατόμου και διαχρονικής κατάστασης. Το παντοτινό, το πανανθρώπινο μόνο ένας το πέτυχε και μας το έδωσε απλόχερα: ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε!

Ο Πόε είναι ο κορυφαίος γιατί πολύ απλά τα μεγάλα συναισθήματα μας τα έδωσε στον μέγιστο βαιθμό. Όταν δίνεις τα πάντα τότε όχι μόνο κερδίζεις τον αναγνώστη, αλλά τον προστατεύεις, τον ψυχαγωγείς, τον υποτάσεις και τον εντάσεις σ' έναν κόσμο που απλά πρέπει να σχίσεις το σκότος για να τον δεις. Ο Πόε πέρα από “Το Κοράκι”, ο Πόε και η συγκλονιστική “Ουλαλούμη-Ουλαλούμη”, πάντα ο Πόε...

Οι στοιχειωμένες σκέψεις

Ο Πόε υπήρξε πολυσχιδής λογοτεχνική προσωπικότητα. Το έργο του διακλαδώνεται σε πολλούς τομείς: τρόμος, μυστήριο, αστυνομικό, σάτιρα και φυσικά ποίηση. Σε καθέναν απ' αυτούς μας έχει δώσει έργα απαράμιλλης δύναμης και ομορφιάς. Η σχηματική και “εύκολη” αποτίμηση έρχεται μετά από ανάγνωση μεγάλου μέρους του έργου του και ισχυρότερο τεκμήριο είναι η μνήμη. Σε αυτήν εγγράφεται ο Πόε άμεσα και δίχως αντιστάσεις. Ο τρόπος που δομεί τις ιστορίες, την αφήγηση είναι τέτοιος που δίνει συνοχή και σφρίγος στα γραπτά του. Στην ποίηση ενώ μπορεί να γίνει ψυχρός υπολογιστής και να “χτίσει” δυσθεώρητο αριστούργημα όπως “Το Κοράκι”, έρχεται η περίπτωση της “Ουλαλούμης” και μας δείχνει ότι είναι ικανός να τον οδηγήσει και το υποσυνείδητο. Διαβάζουμε στα ερμηνευτικά σχόλια της έκδοσης “Έδγαρ Αλλαν Πόε. Τα ποιήματα” (μτφρ. Νίκου Σημηριώτη, εκδ. Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος) για την “Ουλαλούμη”:

“Το βέβαιο είναι πως ο Πόε, στην κατάσταση που βρισκόταν την εποχή εκείνη, δεν ήταν σε θέση να γράψει ποτέ ένα ποίημα a priori όπως ισχυρίζεται ότι έκανε για Το Κοράκι. Στην Ουλαλούμη μιλάει περισσότερο το υποσυνείδητο παρά η ολοκληρωμένη σκέψη. Και ίσως γι' αυτό η μαγεία που αναδίνεται μέσα από τους στίχους αυτούς να είναι τόσο υποβλητική”.

Ο Πόε, λοιπόν, δεν χανόταν στις στοιχειωμένες σκέψεις του. Ίσα-ίσα. Απ' αυτές αντλούσε, ερχόταν αντιμέτωπος με τα μεγάλα ερωτήματα, τις μόνιμες προκλήσεις της ζωής. Η “Ουλαλούμη”, μετά “Το Κοράκι”, είναι το ωραιότερο ποίημα του.

Το ποίημα δείχνει τον Πόε

Πότε γράφτηκε η “Ουλαλούμη”; Η Έλεν Ουίτμαν λέει πως αυτό έγινε ένα χρόνο μετά τον θάνατο της Βιργινίας, συζύγου του Πόε. Ποιο να ναι το νόημα το παράξενων αυτών στροφών; Ο Lauvriere βρίσκει στις αδιάκοπες επαναλήψεις ολόκληρων στίχων την τάση που έχουν συχνά οι άρρωστοι από διανοητικές παθήσεις να αναμασούν αδιάκοπα τις έμμονες ιδέες τους. Η Μαρία Βοναπάρτη θέλει να δει πίσω από την “Ουλαλούμη” κι από τα στοιχειά του δάσους και την “αχνή λίμνη του Ώβρη”, το σύμβολο της μητέρας του Πόε, τον πρώτο και μοναδικό έρωτα του, την έκδηλη νεκροφιλία του που τον κάνει να μην αγαπά παρά μόνο εκεί που ο θάνατος έχει απλώσει κιόλας τα παγερά φτερά του. Ο Μαλαρμέ λέει πως το ποίημα δείχνει τον Πόε, ασυναίσθητα τραβηγμένο από τον πλανήτη της Αστάρτης σε μια καινούργια αγάπη, να σταματά ξαφνικά μπροστά στον τάφο της νεκρής γυναίκας του που τον εμποδίζει για πάντα να ζητήσει την ευτυχία στο πλευρό μιας άλλης.

Ας δούμε και το ποίημα. Η φράση-στίχος “κλειδί” είναι η ακόλουθη: Τα στοιχειόδαρτα δάση του Πόνου. Σ' αυτά πατούν τα βήματα του, σ' αυτά περιδιαβαίνει μια νύχτα αφιλόξενη και εχθρική. Με τη φράση αυτή καλεί τον αναγνώστη να έρθει μαζί του και να αφεθεί στη σκοτεινή περιπέτεια. Ο αθώος και ανυποψίαστος περιπατητής βρίσκεται σ' ένα μέρος γνώριμο, σ' ένα μέρος που κάνει την ψυχή και την καρδιά του να “φωνάζουν” και να σπρώχνουν το σώμα προς τα κει που τον περιμένει πρόσωπο ιερό και στη μνήμη προστατευμένο. Τη στιγμή που γαληνεύει την Ψυχή, μαζί, ο δρόμος τους βγάζει σ' ενός τάφου μπροστά θυροστόμι. Ο Πόε απευθύνεται στην αδερφή Ψυχή και όταν τη ρωτάει τι επιγραφή να έχουν βάλει στο θυροστόμι, αυτή του απαντά:

“Ουλαλούμη – Ουλαλούμη/Στο μνήμα ειν' η νεκρή σου Ουλαλούμη”. Τότε, ο ήρωας – Πόε- ξυπνά και βλέπει καθαρά πού βρίσκεται, γνωρίζει, πια, τα στοιχειόδαρτα δάση του Πόνου.

*Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο “Έδγαρ Αλλαν Πόε. Τα ποιήματα. Μετάφραση: Νίκου Σημηριώτη” (Εκδόσεις Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος)