Τον Οκτώβριο τoυ 1907, ένας κοντός, μαυρομάλλης, νέος άνδρας, με διαπεραστικά μάτια, περιπλανιόταν στα σοκάκια της Μονμάρτης, υποταγμένος στη μοναξιά του. Ήταν καλλιτέχνης, ζωγράφος και περνούσε τις πιο δύσκολες ώρες της ζωής του. Το όνομα του ήταν Πάμπλο Πικάσο. Δεν θα ξάφνιαζε κανέναν αν τον έβρισκαν κρεμασμένο στο στούντιο του, εκτελεσμένο από το χέρι του, καταδικασμένο για το έγκλημα της δολοφονίας της Ομορφιάς!

Τον Φεβρουάριο και τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς ζωγράφισε τον πίνακα “Οι δεσποινίδες της Αβινιόν”. Η εικόνα, που απεικόνιζε με το χρώμα της ώχρας πέντε γυναίκες γυμνές σε μια μπλε χωρισμένη μπλε κουρτίνα, ήταν τόσο ριζικά εικονοκλαστική, τόσο ανησυχητική, που ακόμη και οι κοντινοί φίλοι του Πικάσο δεν μπορούσαν να κρύψουν την αποδοκιμασία τους. Επειδή το περιεχόμενο ήταν εμπνευσμένο από πόρνες σε οίκο ανοχής έδωσε τροφή για ποικίλα –αρνητικά- σχόλια. Ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ (γάλλος ποιητής, συγγραφέας, κριτικός τέχνης) αποκάλεσε το έργο το “φιλοσοφικό χαμαιτυπείο” του Πικάσο! Ο Ζωρζ Μπρακ (ζωγράφος) του είπε “Πάμπλο, ο πίνακας σου είναι σαν να μας βάζει να φάμε στουπί και να πιούμε πετρέλαιο”! Ο Ανρί Ματίς (ζωγράφος) θεωρούσε ότι ο Πικάσο είχε ατιμάσει τη ζωγραφική! Το έργο έμεινε κρυμμένο και αποθηκευμένο στα στούντιο του Πικάσο και το 1939 αγοράστηκε από το “MoMA”, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, για 28 χιλιάδες δολάρια (τεράστιο ποσό για την εποχή). Μέχρι σήμερα είναι το καμάρι του μουσείου.

Χαραγμένες πάνω στην έννοια της ύπαρξης

Η εν λόγω σύνθεση προετοιμάστηκε μεθοδικά μέσα από πολλά προσχέδια και μελέτες. Σε μερικά βλέπουμε τις γυναίκες ενώπιων ναύτη και φοιτητή ιατρικής που κρατά νεκροκεφαλή, ενθύμηση προγενέστερων ειδών ζωγραφικής (νεκρή φύση) και του αναπότρεπτου του θανάτου. Μολαταύτα, ο Πικάσο επέλεξε να κρατήσει μόνο τις πέντε γυναικείες μορφές χωρίς να χαθεί το αλληγορικό στοιχείο στο οποίο συνδυάζονται το σεξ, τα ήθη και ο θάνατος. Σε τελική ανάλυση, αυτό που σόκαρε δεν ήταν το περιεχόμενο, αλλά ο τρόπος που ζωγραφίστηκε.

Οι πέντε μορφές φαίνεται να έχουν χαραχτεί πάνω στην έννοια της ύπαρξης, όρθιες, στέκονται προκλητικά, με μεγάλα πηγούνια, υπερμεγέθη αυτιά και διογκωμένα μάτια που επιστρέφουν το βλέμμα του θεατή. Μοιάζουν με κακά τοποθετημένες σανίδες ξύλινου φράχτη μέσα από τις οποίες διακρίνεται ένα φοβερό κενό. Τα γωνιακά σώματα πιεσμένα πάνω στην εικόνα, επικαλυπτόμενα σαν διάσπαρτα χαρτιά, τα ωοειδή πρόσωπα που φαίνονται μετωπικά, με τις μύτες όμως προφίλ, η άρνηση της γραμμικής προοπτικής… όλα προκάλεσαν τους κανόνες πάνω στους οποίους δούλευαν οι ζωγράφοι από την Ιταλική Αναγέννηση και μετά. Ποιος, λοιπόν, μπορεί να κατηγορήσει τους επικριτές του;

Άλλαξε τη φύση της πραγματικότητας!

Ο Πικάσο με το έργο αυτό άλλαξε τη φύση της πραγματικότητας! Οι “Δεσποινίδες” θεωρούνται το έναυσμα της μοντέρνας τέχνης και μόνο γι' αυτό οφείλουμε πάρα πολλά στον ισπανό ζωγράφο. Το εν λόγω δημιούργημα αποτελεί τομή στην ιστορία της Τέχνης και χωρίζει το παρελθόν από το μέλλον. Το 1907 είναι έτος ορόσημο για τον πολιτισμό του 20ου αιώνα. Πολλά σημαντικά έργα, σε διάφορες τέχνες, ολοκληρώθηκαν ή ξεκίνησαν εκείνη τη χρονιά.

Ο πίνακας είναι πάνω απ' όλα σπουδή στο βλέμμα. Καθένα από τα πέντε έχει τέτοια δύναμη που δίνει σε κάθε μορφή τη δυνατότητα της αυτοπροσωπογραφίας. Το ιδιαίτερο είναι ότι δεν υπάρχει η αίσθηση του παρενδυτικού (τραβεστί). Ο Πικάσο μας παραπλανά με αυτές τις μορφές διότι πάνω τους κυριαρχεί η πατριαρχική ηδονοβλεψία και οι “Δεσποινίδες” μας κοιτάζουν με έξαλλη περιφρόνηση. Ο ίδιος το αρνούνταν, όμως η επιρροή από την αφρικανική τέχνη υπάρχει. Ιδιαίτερα από τις αφρικανικές μάσκες. Αυτό που τον εντυπωσίασε στις μάσκες ήταν πως σε μεταμόρφωναν σε κάτι άλλο, ζώο, δαίμονα, θεό.

Κάτι που δεν είναι τόσο γνωστό, είναι η “συνομιλία” -μέσω των “Δεσποινίδων”- του Πικάσο με τον Jean Auguste Dominique Ingres. Οι “Δεσπονίδες” είναι απάντηση στον χλιαρό ερωτισμό του “Turkish Bath” του Ingres. Η γέννηση των “Δεσποινίδων της Αβινιόν” έδειξε την προσωπική δημιουργική διαδικασία και τις ιδιαίτερες μεθόδους του Πικάσο. Στα 20 του είχε χιλιάδες σχέδια και πίνακες στο ενεργητικό του. Στα 26 του, με τις “Δεσποινίδες της Αβινιόν” είχε την πρώτη του καλλιτεχνική επιτυχία.

Πηγές

-“Picasso”, Jean-Louis Ferrier [Terrail]

-“Paplo’s punks”, Jonathan Jones [The Guardian]