Σε ένα υπόγειο στη Σούτσου, μ’ ένα χαμόγελο στα χέρια και τα βιβλία παράθυρο στον κόσμο, έβλεπε τη νύχτα, τη νύχτα που συμφέρει. Κι έγραφε… έγραφε και υπογράμμιζε στα αστέρια, παρατηρούσε τα πετούμενα και την έλαφο των άστρων. Οι λέξεις που ντύνονταν την αστρόσκονη και φορούσαν το φως, επέστρεφαν στο γυμνό δωμάτιο και η θέα όλο και ομόρφαινε από τα κάτω. Στην ερημιά του κόσμου του και στο πλήθος του κόσμου, ένωνε τα ασυμβίβαστα, προκαλούσε εκρήξεις λέξεων και έδινε υπόσταση στο κρυμμένο, στο τυλιγμένο στην ομίχλη τοπίο που ήταν μόνο πέτρα, σκόνη, θάμνους και μέλισσες. Ο τολμητίας του ανυπόστατου, το θαρραλέο “εγώ” ενός ποιητή που ήταν ο ορισμός της τέχνης. Καλλιτέχνης που έδινε και δεν περίμενε τίποτα ως ανταπόδοση. Ίσως τα ποιήματα του να επέστρεφαν σ’ αυτόν και να τον προστάτευαν. Τα ποιήματα του ήταν η υποχρέωση του κόσμου, των ομοτέχνων και της Πολιτείας απέναντι του. Υποχρέωση να τον αναγνωρίσουν, να τον σεβαστούν και να τον τιμήσουν. Εξάλλου, αυτός έφτιαχνε χειροποίητες εικόνες του μέλλοντος και τις κάρφωνε στους μικρούς μας ήλιους, αφού πρώτα τις απέρριπτε. Ο Νίκος Καρούζος ήταν εκτός πνευματικού κατεστημένου, αλλά σίγουρα εντός των ορίων της συμπαντικής δημιουργίας και ένα γαλαζοπράσινο φως τον έλουζε.

Γεννήθηκε στο Ναύπλιο...

Ο Νίκος Καρούζος γεννήθηκε στο Ναύπλιο τον Ιούλιο του 1926. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος στρατευμένος στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, διώχτηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και εξορίστηκε μετά τη συνθηκολόγηση της Βάρκιζας. Η μητέρα του κόρη ιερωμένου και δασκάλου. Κατά τη διάρκεια των γυμνασιακών του χρόνων έδρασε στην ΕΠΟΝ και εξορίστηκε στην Ικαρία (1947) και στη Μακρόνησο (1951), από όπου έφυγε τελικά το 1953 μετά από νευρικό κλονισμό. Παντρεύτηκε δύο φορές, το 1955 τη Μαρία Δαράκη με την οποία έζησε λίγους και το 1963 τη Μαίρη Μεϊμαράκη, από την οποία χώρισε το 1980. Από το 1981 και ως το τέλος της ζωής του τον συντρόφεψε η Εύα Μπέη. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα, δεν ολοκλήρωσε όμως τις σπουδές του, καθώς από το 1941 είχε στραφεί στην ποίηση. Το 1949 πραγματοποίησε την πρώτη επίσημη εμφάνιση του στο χώρο των γραμμάτων με τη δημοσίευση του ποιήματος του “Σίμων ο Κυρηναίος” στο περιοδικό “Ο Αιώνας μας”. Η πρώτη του ποιητική συλλογή, “Η επιστροφή του Χριστού” εκδόθηκε το 1954. Στους λογοτεχνικούς κύκλους έγινε πιο γνωστός στη δεκαετία του '60 με τις συλλογές “Η έλαφος των άστρων”, “Ο υπνόσακος” και “Πενθήματα”. Τελευταίο ποιητικό έργο η “Αιώρηση”, γραμμένο στις 29 Αυγούστου 1990 στο νοσοκομείο “Υγεία. Πεθαίνει στις 28 Σεπτεμβρίου 1990.

Υπάρχουν τα αστέρια στην ποίηση του

Ο Καρούζος ανήκει στη Α' μεταπολεμική γενιά ποιητών και περπατά λογοτεχνικά με τους Μανόλη Αναγνωστάκη, Μιχάλη Κατσαρό. Δεν είναι μακριά από τον Νίκο Εγγονόπουλο και τον πλησιάζει ο Θωμάς Γκόρπας λίγο χρόνια αργότερα. Η αναφορά σε ομοτέχνους του βοηθά στην αναγνώριση της πορείας και της θέσης του στην ελληνική λογοτεχνία. Στην ποίηση του υπάρχει η Αριστερά, η Ουτοπία, η Επανάσταση. Στην ποίηση του υπάρχει ο υπερρεαλισμός, το μεταφυσικό και η μεγάλη ποιητική αφήγηση. Στην ποίηση του υπάρχει το λαϊκό στοιχείο, η πόλη, η Αθήνα. Στην ποίηση του όμως υπάρχει και η θρησκευτικότητα, έντονη, αλλά όχι εν είδει κηρύγματος. Υπάρχουν τα αστέρια, η φύση, μια αντήχηση “ταρκοφσκική” και η Ελλάδα μακριά από την προγονοπληξία και την ισοπέδωση, γυμνή απέναντι του, καθαρή. Ο Καρούζος ήταν αφοσιωμένος στην ποίηση και πάσχισε να βρει τον προσωπικό του ύφος. Τα ποιήματα του διαρθρώνονται, συνήθως, σε ελεύθερο στίχο, όμως σε όλα υπάρχει πορεία χαραγμένη και είναι η διάθεση και η ικανότητα του να χειρίζεται, να πλάθει τις λέξεις που τον κάνει ξεχωριστό. Όσα βλέπει τα διυλίζει πέρα από την κρυμμένη αλλά απτή πραγματικότητα. Η προσωπική διαδρομή φτάνει μακριά και η επιστροφή αφήνει το αποτύπωμα που έχουμε ανάγκη. Η ποίηση του είναι μια διαρκής αναθεώρηση, μια φιλοσοφική στάση που προσπαθεί κάθε φορά να φτάσει στον πυρήνα της ζωής, του κόσμου ως οντότητα. Γράφει στο δίστιχο “Η Γνώση”: Νερά τα κόκαλα/νερά τα βάσανα μας. Αλλά και στο “Εγώ Υπάρχω”: Κάτω απ’ την κυανή αιχμαλωσία τ’ ουρανού/είμαι ο ταμίας της τύχης μου. Φίλος του νερού άνωθεν/κι ο ουρανός/συνάλλαγμα της ταπεινώσεως.

Λάτρης της κλασικής μουσικής, αναρχοκομμουνιστής όπως δήλωνε, βραβευμένος (όχι πως επιδίωκε τιμές) και φίλος της νύχτας. Η περιουσία του ήταν η ποίηση, οι λίγοι φίλοι και η μουσική. Σπουδαίος, ασυμβίβαστος, ποιητής μέχρι τέλους.