«Ο αθλητισμός έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο. Έχει τη δύναμη να εμπνεύσει. Έχει τη δύναμη να ενώσει τον κόσμο με έναν τρόπο που ελάχιστα άλλα πράγματα μπορούν. Μιλάει στους νέους σε μια γλώσσα που καταλαβαίνουν. Ο αθλητισμός μπορεί να δημιουργήσει ελπίδα σε μέρη που υπάρχει μόνο απόγνωση». Αν κάποιος βρισκόταν το πρωί της προηγούμενης Κυριακής (10/05) στο γήπεδο του Ικάρου Καλλιθέας, θα καταλάβαινε πολύ καλά πως τα σοφά λόγια του Νέλσον Μαντέλα βρίσκουν απόλυτη εφαρμογή καθημερινά, σε δεκάδες ξεριζωμένα παιδιά: Περίπου 230 αγόρια και κορίτσια, τα 100 εκ των οποίων από κέντρα φιλοξενίας προσφύγων, μαζί με μικρούς ποδοσφαιριστές από την ομάδα της Καλλιθέας και πιτσιρίκια από σχολεία. έπαιζαν ευτυχισμένα μπάλα και επικοινωνούσαν σε μια γλώσσα μοναδική, τη γλώσσα του ποδοσφαίρου.

Ήταν μια δράση του προγράμματος FutbolNet, η οποία έφτασε στην Ελλάδα απευθείας από τη Βαρκελώνη και βρήκε εφαρμογή μέσω της Οργάνωσης Γης και την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. To καμάρι της Καταλονίας έχει αναπτύξει αρκετές πρωτοβουλίες για να βοηθήσει τους πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο και να προωθήσει την διαδικασία ένταξής τους. Μια από αυτές είναι και το πρόγραμμα FutbolNet, το οποίο εφαρμόζεται στην Ελλάδα, την Ιταλία και τον Λίβανο και έχει ως άξονα το ποδόσφαιρο. Χρησιμοποιεί τον αθλητισμό ως όχημα για την προαγωγή της άμιλλας, της κατανόησης και της ανεκτικότητας, με τελικό στόχο την ενθάρρυνση της κοινωνικής ένταξης και ενσωμάτωσης. Το FutbolNet είναι ένα αναγνωρισμένο πρόγραμμα, με αποδεδειγμένο τον θετικό κοινωνικό του αντίκτυπο και τις αλλαγές που έχει επιφέρει σε πολλές χώρες, υπό διαφορετικές συνθήκες.

«Για την ιστορία και το ήθος της Μπαρτσελόνα»

Η Λούσι Μιλς είναι συντονίστρια του προγράμματος για τους πρόσφυγες στο Ίδρυμα της Μπάρτσα. Το gazzetta.gr τη συνάντησε στο γήπεδο της Καλλιθέας. «Ο στόχος του προγράμματος είναι να χτιστεί κοινωνική και σωματική ευημερία και να ενισχύσει την κοινωνική ένταξη. Οπότε ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, ικανότητα, εθνικότητα, κάθε παιδί μπορεί να αισθανθεί καλοδεχούμενο στο γήπεδο και στη ζωή κι αυτό είναι βασικό για το πρόγραμμα. Μέρος της μεθοδολογίας είναι και το FutbolNet, η χρησιμοποίηση των αξιών της Μπάρτσα στις ποδοσφαιρικές δραστηριότητες και επίσης στις συζητήσεις και τις υπόλοιπες δραστηριότητες που γίνονται. Η έμφαση δεν είναι στην ανταγωνιστικότητα και στην εξέλιξη του ταλέντου. Το σημαντικό είναι κάθε παιδί να αισθάνεται ενταγμένο και ότι συμμετέχει, αυτός είναι ο πυρήνας της μεθοδολογίας και ο αντίκτυπος που έχει στα παιδιά είναι εκπληκτικός. Τα παιδιά έρχονται στις προπονήσεις μας μίνιμουμ δύο φορές την εβδομάδα, όλο τον χρόνο. Έχουν έναν συγκεκριμένο προπονητή που έχει εκπαιδευτεί στη Μπαρτσελόνα πάνω στη μεθοδολογία, οπότε για τα παιδιά και κυρίως για τα παιδιά-πρόσφυγες που έρχονται από μεγάλα ταξίδια και καταστάσεις δύσκολες, είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι τους προσφέρει έναν ασφαλή χώρο, δομημένο και μια κανονικότητα, μια ρουτίνα. Ξέρουν ότι κάθε εβδομάδα θα είναι στο FutbolNet με φίλους και προπονητές και αυτό νομίζω έχει τεράστιο αντίκτυπο στη συναισθηματική τους ευημερία και τα βοηθάει να ξεπεράσουν κάποια από τα τραύματα που είχαν στο παρελθόν», τόνισε αρχικά.

Για την Μπαρτσελόνα, άλλωστε, είναι εξαιρετικά σημαντικό, πέρα από τις επιτυχίες στο γήπεδο, να έχει ανάλογες και εκτός γηπέδου: «Είναι πολύ σημαντικές τέτοιου είδους πρωτοβουλίες για την ιστορία και το ήθος του συλλόγου. Η Μπάρτσα είναι κάτι παραπάνω από ένας σύλλογος κι αυτό είναι πραγματικότητα, όχι μόνο ένα σλόγκαν. Νομίζω ότι αυτή η κουλτούρα της λειτουργίας του ποδοσφαίρου για καλό σκοπό έχει να κάνει με το τι είναι πραγματικά η Μπαρτσελόνα και το Ίδρυμά της είναι περήφανο κομμάτι της. Τα μέλη, το προσωπικό, οι παίκτες, οι οπαδοί, όλοι στηρίζουν το Ίδρυμα και είμαστε περήφανοι γι΄ αυτό», προσθέτει η Λούσι Μιλς.

Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία

Πώς όμως ξεκίνησε όλο αυτό στην Ελλάδα; Ο Κωνσταντίνος Μαχαίρας, πρόεδρος της βραβευμένης ΜΚΟ «Οργάνωση Γη», στην οποία ανήκει και η πρωτοβουλία της ποδοσφαιρικής ομάδας Ελπίδα Προσφύγων, εξηγεί στο gazzetta.gr: «Για εμάς ξεκίνησε ως μια ανάγκη. Ήμασταν τότε, τον πολύ δύσκολο χειμώνα του 2016, στο Λιμάνι του Πειραιά με τους περίπου 5.000 πρόσφυγες που είχαν εγκλωβιστεί εκεί. Μια από τις εύκολες λύσεις ήταν να φέρουμε μπάλες ποδοσφαίρου για να απασχοληθούν οι μικρότερης ηλικίας πρόσφυγες. Γιατί ένα από τα πράγματα που μας απασχολούσε είναι ότι τα παιδιά που βρίσκονται πολύ καιρό εκτός πλαισίου σε αυτές τις συνθήκες, από ένα σημείο και μετά περιθωριοποιούνται. Εκεί είδαμε όχι μόνο ότι είναι μια πολύ ωραία απασχόληση, δημιουργική για τους μικρούς και τις μικρές, αλλά και ένας πολύ απλός, οικουμενικός τρόπος επικοινωνίας. Αντίστοιχα, τα παιδιά που είχαν έρθει με τους γονείς του για να βοηθήσουν και ήταν ελληνόπουλα, ξαφνικά μέσω της μπάλας μπορούσαν να επικοινωνούσαν με παιδιά που μόλις είχαν έρθει στην Ελλάδα και δεν μιλούσαν τη γλώσσα. Βρήκαν κώδικα επικοινωνίας. Μπαίνοντας λοιπόν σε προσφυγικά καμπς, είπαμε ότι αυτό πρέπει να γίνει δομημένα, γιατί αυτά τα παιδιά στην ουσία ποτέ δεν είχαν βρεθεί σε κάποιο πλαίσιο. Πολλά από αυτά δεν είχαν πάει καν σε σχολείο. Άρα, αρχίσαμε να μιλάμε για θέματα κοινωνικοποίησης που εμείς τα θεωρούμε δεδομένα, όπως η, η συναδελφικότητα, η επικοινωνία. Και σκεφτήκαμε ότι το αθλητικό πρόγραμμα μπορεί να τα προσφέρει.

Ξεκινήσαμε λοιπόν μια συνεργασία με το Χαϊδάρι, που είναι ο δήμος ακριβώς δίπλα από το προσφυγικό καμπ του Σκαραμαγκά σε μια λογική επικοινωνίας με την τοπική κοινωνία. Ο πρώτος προπονητής μας, έτσι, ήταν από το Χαϊδάρι. Εκεί που άλλαξαν τα πάντα ήταν όταν ήρθε και μας βρήκε το Ίδρυμα της Μπαρτσελόνα. Μας είπαν ότι "αυτό που κάνετε το κάνετε πολύ καλά αλλά ενστικτωδώς, ενώ εμείς το κάνουμε εδώ και 20 χρόνια". Κι όχι μόνο για παιδιά πρόσφυγες, αλλά και για παιδιά με άλλα κοινωνικά ζητήματα, σε φαβέλες, σε μέρη με πολέμους κ.ο.κ. Και δεν έχει να κάνει με τον αθλητισμό, παρότι οπωσδήποτε έχει πάρα πολλά θετικά οφέλη. Έχει να κάνει με τις αξίες που πρεσβεύει. Όπως ο σεβασμός, ή η ειρήνη, η οποία τελικά μας ενδιέφερε ακόμα περισσότερο. Γιατί οδηγηθήκαμε στην αρχική ιδέα του Ολυμπισμού, όπου άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες στους Ολυμπιακούς Αγώνες θεωρούσαν τον άλλον απέναντί τους ίσο και ισότιμα υπήρχε μια ευγενής άμιλλα. Έτσι, τότε, πέρα από τις ακαδημίες που λειτουργούσαμε στον Σκαραμαγκά, στο Σούνιο και σε άλλα μέρη, αποκτήσαμε την μεθοδολογία αυτή του Ιδρύματος της Μπάρτσα και μας έδωσε το έναυσμα για το επόμενο βήμα, την πεποίθηση ότι μπορούμε να προχωρήσουμε με αυτό το πρόγραμμα έχοντας τελικό στόχο την κοινωνική ενσωμάτωση. Τα χρόνια πέρασαν και για εμάς έχει σημασία το πώς έχει εξελιχθεί. Έχουμε αρχίσει να μιλάμε γι' αυτό που λένε sports for development, δηλαδή για τον αθλητισμό ως εργαλείο για την βιώσιμη ανάπτυξη και για την ειρήνη. Κοιτάζουμε λοιπόν να δούμε πώς θα εφαρμόσουμε περαιτέρω αυτά τα αθλητικά προγράμματα. Χωρίς να έχει σημασία από ποια χώρα προέρχεται το κάθε παιδί, μόνο το πώς θα καταφέρουμε σε αυτές τις γειτονιές που βρίσκονται, με κοινό τρόπο να δημιουργήσουμε κάτι διαφορετικό».

Ένα παιδί που έχει περάσει τη δική του Οδύσσεια για να φτάσει στην Ελλάδα, μπορεί από τη μία στιγμή στην άλλη να αφεθεί στη μαγεία της μπάλας; Κι όμως, το κάνει. Οργανισμοί που έχουν εμπειρία και γνώση γύρω από το προσφυγικό, βοηθούν πολύ στην πρώτη επαφή. Η Λούσι Μιλς τονίζει: «Νομίζω ότι το ποδόσφαιρο είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο για τους νέους ανθρώπους. Όταν έρχεσαι στο γήπεδο, ξεχνάς τα άγχη σου και οι δράσεις του προγράμματος είναι διασκεδαστικές, αυτό δεν πρέπει να το υποτιμούμε. Κάνουν φίλους, περνούν καλά και γελούν. Νομίζω ότι όλα αυτά τα πράγματα που βλέπουμε στον αθλητισμό, η ομαδικότητα, η προσπάθεια, ο σεβασμός όλες αυτές οι αξίες που βρίσκονται στη Μπαρτσελόνα, ενθαρρύνουν τις δράσεις ανάμεσα στα παιδιά. Οι προπονητές έχουν εμπειρίες και παράλληλα δουλεύουμε με τοπικούς οργανισμούς που εξειδίκευση στο προσφυγικό και ξέρουν πώς να τους πλησιάσουν σωστά». Παράλληλα, η Βρετανίδα στέκεται στην συμβολή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος: «Πρέπει να τονίσουμε ότι έχουμε τεράστια υποστήριξη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που έχει εκπροσώπηση εδώ σήμερα. Χωρίς αυτούς δεν θα ήταν δυνατόν να φτάσουμε μέχρι εδώ. Τους ευχαριστούμε για την υποστήριξη, έχουμε πολύ καλή συνεργασία πέρα από το πρόγραμμα και σε άλλους τομείς».

Για πρώτη φορά στους πρόσφυγες

Γιατί όμως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος βρήκε νόημα στην υποστήριξη μιας τέτοιας δράσης; Ο Πάνος Παπούλιας, διοικητικός διευθυντής του, εξηγεί: «Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μέσα από τα προγράμματά του, προσπαθεί να υποστηρίξει ανθρώπινες αξίες και το καλό για την κοινωνία. Ένα σημαντικό σημείο στο οποίο θεωρήσαμε ότι πρέπει να επικεντρωθούμε τα τελευταία χρόνια έχει να κάνει με τις προσπάθειες και τις δυσκολίες των προσφύγων. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε πολλές περιοχές του κόσμου. Την ίδια στιγμή, το Ίδρυμα υποστηρίζει πολλά προγράμματα αθλοπαιδιών μέσω της πεποίθησης ότι η αθλητισμός και η εκπαίδευση αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην ανάπτυξη ανθρώπων, των χαρακτήρων και ως εκ τούτου στην ανάπτυξη της κοινωνίας τα επόμενα χρόνια. Στον οργανισμό Barca Foundation είναι απόλυτα προσηλωμένοι στην προώθηση συγκεκριμένων αξιών με έναν πολύ συστηματικό τρόπο. Το πρόγραμμα FutbolNet που υλοποιούσαν στην Καταλονία για αρκετά χρόνια δεν είχε βρει εφαρμογή ποτέ στο πλαίσιο κέντρων φιλοξενίας προσφύγων. Με τη δική μας δωρεά υλοποιήθηκε για πρώτη φορά και αυτό έδωσε το έναυσμα για μεγάλη σειρά προκλήσεων. Μαζί με τις προκλήσεις όμως υπήρξε και η προοπτική για έναν σημαντικό θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία. Ως εκ τούτου, αποφασίσαμε να στηρίξουμε την πιλοτική εφαρμογή σε κέντρα στην Ελλάδα, στον Λίβανο και την Ιταλία.

Όταν ακούμε πρόσφυγες, οι περισσότεροι σκεφτόμαστε ένα πράγμα, αλλά οι συνθήκες διαφέρουν. Μια από τις μεγάλες προκλήσεις λοιπόν ήταν το πώς θα υλοποιήσουμε το πρόγραμμα σε διαφορετικές δύσκολες συνθήκες. Ξέραμε ότι είναι μια περιπέτεια η οποία δεν θα είχε άμεσες λύσεις, όπως και ότι δεν θα είχε ημερομηνία λήξης. Ένα παράδειγμα: Το πρόγραμμα προσπαθεί να προωθήσει πέντε αξίες, τα αρχικά των οποίων σχηματίζουν τη λέξη Heart, καρδιά. Humility (ταπεινοφροσύνη), effort (προσπάθεια), ambition (φιλοδοξία), respect (σεβασμός), teamwork (ομαδικότητα). Ήταν ξεκάθαρo ότι ανάλογα με τους πληθυσμούς των παιδιών που δουλεύεις, πρέπει να προωθήσεις διαφορετικές αξίες σε διαφορετικές στιγμές. Πολλά παιδιά που συμμετείχαν στο πρόγραμμα και γεννήθηκαν και έμειναν για όλη τη ζωή τους απομονωμένα σε κέντρα φιλοξενίας, έπρεπε κυρίως να τους προωθηθεί η φιλοδοξία. Από τη στιγμή που αναπτύχθηκε, μπήκαν κι άλλες, όπως η ομαδικότητα και ο σεβασμός.

Αυτό που βλέπετε σήμερα εδώ είναι μια διενέργεια αθλητικών προγραμμάτων μεταξύ ντόπιων παιδιών από την Ελλάδα και παιδιών από κέντρα φιλοξενίας, είναι κάτι που χρειάστηκε 2.5 χρόνια για να χτιστεί. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που το βλέπουμε, διότι η δημιουργία εμπειριών μεταξύ παιδιών σε μικρές ηλικίες είναι σημαντικότατη αναφορικά με τις αναμνήσεις που θα έχουν και με τον τρόπο που θα βλέπουν τη ζωή και τη συμμετοχή τους στην κοινωνία τα επόμενα χρόνια. Σε βάθος χρόνου, θα δημιουργήσει καλύτερους ανθρώπους». Οι δραστηριότητες που έλαβαν χώρα στο γήπεδο του Ικάρου και η μεθοδολογία των φορέων χτυπά τον ρατσισμό στη ρίζα του, καλλιεργεί χαρακτήρες που μπολιάζονται από τις αξίες του αθλητισμού. Δεν έχει και τόση σημασία αν θα εξελιχθούν ποδοσφαιρικά σε τέτοιο σημείο, ώστε να κάνουν καριέρα. Το βασικό είναι πως χαράσσουν πορεία για έναν κόσμο ισότητας, συνεργασίας, σεβασμού.

Ζώντας κάθε μέρα όλο αυτό το κοινωνικο-αθλητικό πρόγραμμα, οι υπεύθυνοι καταγράφουν μια σειρά από εξελίξεις που τους κάνουν να χαμογελούν.«Εστιάζω κυρίως στην ενεργή συμμετοχή των κοριτσιών. Όταν ξεκινήσαμε υπήρχε μια αίσθηση ότι τα αγόρια κυριαρχούν, ότι τα κορίτσια είναι ντροπαλά ή μένουν εκτός γηπέδου. Αλλά έχουμε στο πρόγραμμα ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών προπονητών. Και στη διάρκεια του χρόνου, μέσω της μεθοδολογίας, μαθαίνουν όλοι ότι έχουν κάθε δικαίωμα να αποτελούν μέρος του παιχνιδιού. Βλέπουμε ότι τα κορίτσια βγαίνουν μπροστά, με περισσότερη αυτοπεποίθηση, εκφράζονται. Και κυρίως για προσφυγοπούλες από χώρες όπου ο αθλητισμός είναι είτε απαγορευμένος είτε μη αποδεκτός, νομίζω ότι αποτελεί μια πολύ καλή ένδειξη ότι το πρόγραμμα δουλεύει σωστά», λέει στο gazzetta.gr η Λούσι Μιλς.

Κλείνοντας, της ζητήσαμε να φέρει στο μυαλό της μια μικρή στιγμή που να την έκανε να χαμογελάσει: «Α, είναι πάρα πολλές ,δεν μπορώ να επιλέξω μία! Βλέπω το πώς τα παιδιά ανταποκρίνονται στην μεθοδολογία και χαίρομαι πραγματικά. Σήμερα το πρωί έγινε ένα φάουλ στο γήπεδο και το παιδί από την αντίπαλη ομάδα που το έκανε πήγε και σήκωσε εκείνο που δέχθηκε το μαρκάρισμα και τον χτύπησε φιλικά στην πλάτη. Μικρές, καθημερινές πράξεις που συμβαίνουν όλον τον χρόνο, οπότε είναι δύσκολο για μένα να επιλέξω μία». Με πάνω από 1000 παιδιά στην Ελλάδα και συνολικά 9.000 στις τρεις χώρες που λειτουργεί το FutbolNet, οι στιγμές είναι με βεβαιότητα αμέτρητες, συνθέτοντας το παζλ της καρδιάς. Των αξιών που κάνουν καθημερινά όλο και περισσότερους να κατανοήσουν πως το ποδόσφαιρο είναι κάτι πολύ παραπάνω από 22 παίκτες που κλοτσούν μια μπάλα...