Ανδαλουσιανός σκύλος: Το μανιφέστο του σινεμά (vid & pics)
Το όνειρο μέσα στο όνειρο και η έξοδος απ' αυτό στην κόρη των ματιών. Όταν το σύννεφο σαν λεπίδα σχίζει το φεγγάρι, η πραγματικότητα συναντά την πραγματικότητα που έχει για ήλιο το φεγγάρι! Η τάξη και η επιβολή του χρόνου ανατρέπονται και η κανονικότητα που γνωρίζουμε γίνεται αναρχία. Η έκπληξη ορίζει τον όποιο κανόνα, ο χώρος και ο χρόνος αφήνουν τον απλησίαστο θρόνο τους και γίνονται κομμάτι της απρόβλεπτης δράσης. Το άνοιγμα της πόρτας γίνεται είσοδος σε δωμάτιο με θέα, αλλά και σε μια χρονική στιγμή που υπήρξε ή θα υπάρξει. Τα ρούχα απλωμένα στο κρεβάτι αφήνουν το αποτύπωμα αυτού που τα φορούσε και το μυαλό γεννά το άτομο σε χρόνο μέλλοντα.
Η γλώσσα των ονείρων δεν εκφράζεται μόνο με λέξεις. Με παραισθήσεις και οράματα εκφράζεται, γιατί μόνο έτσι εξηγούνται τα “ανεξήγητα”. Η φωτιά θέλει φωτιά για να σβήσει ή να θεριέψει και ο ουρανός θάλασσα για να ξαπλώσει. Ανατροπή, εκτροπή και η λαμπερή σκόνη των αστεριών δεν πέφτει, αλλά ανεβαίνει και μένει σε μια κατάσταση αιώνιου πυρ, πίδακας που τροφοδοτείται ασταμάτητα.
Και εκεί που βλέπεις τον άνθρωπο να σέρνει ένα πιάνο, ένα κεφάλι γαϊδάρου και δυο άλλους ανθρώπους, κάψιμο τσιγάρου στην πάνω γωνία του κάδρου αποκαλύπτει το λευκό τοίχο που περιμένει να γραφτούν και να απεικονιστούν τα πάντα. Ο “Ανδαλουσιανός σκύλος” είναι η 59η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.
Καλειδοσκοπική πανδαισία
Η ταινία μικρού μήκους γυρίστηκε το 1928 και είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας των Λουίς Μπουνιέλ, Σαλβαδόρ Νταλί. Δύο αναρχικοί της τέχνης, δύο ακραιφνείς εκφραστές του υπερρεαλιστικού κινήματος. Τα 15 συγκλονιστικότερα λεπτά στην ιστορία του κινηματογράφου! Γιατί; Διότι την εποχή που ακόμη έκανε τα πρώτα του βήματα η νέα τέχνη, αυτοί αποφάσισαν να της προκαλέσουν δημιουργικό σοκ. Σε ελάχιστο χρόνο οπτικοποίησαν τη λειτουργία του υπερρεαλισμού. Αυτοματισμός, αυτοματισμός και πάλι αυτοματισμός. Από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό, καθετί που βλέπει ο θεατής είναι αποτέλεσμα καταβύθισης στο ασυνείδητο και πέρασμα του σε μας δίχως φίλτρο. Το συνειδητό υποχωρεί, σχεδόν εξαφανίζεται τα σύμβολα που κατακλύζουν την εικόνα φτιάχνουν την ταινία. Το φεγγάρι, το μάτι, τα μυρμήγκια μέσα από το χέρι, το κομμένο χέρι, το κουτί, η πόρτα που γίνεται έξοδος, διέξοδος, τα μπρος-πίσω του χρόνου... Ακόμη και τώρα δεν υπάρχει κάτι που να πλησιάζει το ύφος, την αφήγηση και τη δομή του σεναρίου. Για τον Νταλί και τον Μπουνιουέλ η εικόνα ήταν κοινή γλώσσα και σκόπευαν να την εκμεταλλευτούν. Οι πίνακες του Νταλί είναι ρεαλιστικές απεικονίσεις του ασυνείδητου, εναργείς λεπτομέρειες του κόσμου που φτιάχνεται απ' αυτά που απορρίπτει ή απωθεί το συνειδητό. Ο Μπουνιουέλ ακόμη κι αν έγινε πιο “συμβατικός” στις ταινίες που ακολούθησαν, πάντα φρόντιζε να αναδείξει το στοιχείο της ανατροπής, δηλαδή της αμφισβήτησης των κανόνων και της λογικής. Με τον “Ανδαλουσιανό σκύλο” μάλλον θέλησαν να δείξουν πόση δύναμη κρύβει η εικόνα όταν δημιουργείται από άλλες εικόνες, της φαντασίας που συνομιλεί με τη δοσμένη πραγματικότητα. Το αποτέλεσμα είναι μοναδικό. Καλειδοσκοπική πανδαισία!
Το σύννεφο “κόβει” το φεγγάρι
Το σενάριο βασίζεται σε αυτό που βλέπουμε στην πρώτη σκηνή. Άντρας ακονίζει τη φαλτσέτα του, πιάνει το κεφάλι γυναίκας και την ώρα που μια “γραμμή” σύννεφου “κόβει” το φεγγάρι, της χαράσσει το μάτι! Από κει ξεκινάνε όλα. Από τη διάρρηξη του σύμπαντος και το “αίμα” του περνά μέσα από το σχισμένο μάτι. Δεν είναι όμως αυτό που ξέρουμε. Σου δίνει την αίσθηση μιας ουσίας ακαθόριστης, κολλώδης, κάτι που τονίζει το άγνωστο που κατοικεί στα βάθη του μυαλού μας. Η συνέχεια είναι μια ονείρωξη που θα σταματήσει έτσι ξαφνικά όπως ξεκίνησε. Άνδρας κάνει ποδήλατο και έχει κρεμασμένο στο λαιμό του ένα κουτί. Πέφτει και γυναίκα που τον βλέπει κατεβαίνει να τον βοηθήσει. Ξεκλειδώνει το κουτί και βγάζει μια γραβάτα. Την τοποθετεί με τα ρούχα που φορούσε από πάνω ο ποδηλάτης. Στο κρεβάτι τα ρούχα που ντύνουν το μόνιμο ρούχο, το σώμα μας, δίνουν ζωή σε κάτι απροσδιόριστο, αλλά σε διαφορετικό χρόνο. Ένα κομμένο χέρι περπατά! Μυρμήγκια βγαίνουν από το χέρι του άντρα. Ο εαυτός που απομακρύνεται από το σώμα, η μοναξιά και η απομόνωση. Το κομμένο χέρι επιστρέφει στο κουτί. Δεύτερος άντρας εισβάλλει στο δωμάτιο της γυναίκας και αναγκάζει τον άλλο να πετάξει τα ρούχα που φορούσε στο ποδήλατο. Ο τελευταίος σκοτώνει τον εισβολέα και το πτώμα κείται στη φύση. Ο άνδρας θα πάρει ένα κομμάτι του σώματος της γυναίκας και αυτή θα ανοίξει την πόρτα και θα βρεθεί στην παραλία. Εκεί θα τελειώσουν όλα, κι ας αφήνουν τον χρόνο να τρέχει οι Μπονιουέλ, Νταλί.
Το μοντέρνο μεταμοντέρνο!
Οι σκηνές του “Ανδαλουσιανού σκύλου” έχουν κατά καιρούς ερμηνευτεί ως αλληγορίες, συχνά υπό το πρίσμα φροϋδικών θεωριών. Το σενάριο, σύμφωνα με τον Μπουνιουέλ, ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1929. Τα γυρίσματα είχαν διάρκεια 15 ημέρες και πραγματοποιήθηκαν στα στούντιο Μπιλανκούρ στο Παρίσι, με εξαίρεση την τελική σκηνή που γυρίστηκε στη Χάβρη. Οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι ανήκουν στον Pierre Batcheff και τη Simone Mareuil. Στην ταινία όμως έχουν μικρούς ρόλους και οι Μπονιουέλ, Νταλί. Η πρώτη εκδοχή του φιλμ δεν είχε μουσική και αργότερα ο σκηνοθέτης επέλεξε τανγκό και αποσπάσματα από την όπερα “Τριστάνος και Ιζόλδη” του Βάγκνερ. Ο “Ανδαλουσιανός σκύλος” είναι ο ορισμός του κλισέ “μπροστά από την εποχή του” και αν θέλουμε να υπερβάλλουμε θα λέγαμε ότι είναι το μοντέρνο μεταμοντέρνο! Με τον “Ανδαλουσιανό σκύλο” το σινεμά βρήκε, κατά κάποιο τρόπο, την ιδρυτική του διακήρυξη.
