Ο Κουροσάβα και ο Σαίξπηρ! Πάλι! Μετά τον “Μάκβεθ” ο “Βασιλιάς Ληρ”. Μετά το ασπρόμαυρο, το έγχρωμο. Εδώ, το εικαστικό μεγαλείο δεν συγκρίνεται. Ο Ιάπωνας μας προσφέρει εικόνες εκπάγλου καλλονής και με αυτόν τον τρόπο το οπτικοακουστικό προϊόν περνά στην περιοχή του έπους! Όταν αφηγείσαι ένα έπος πρέπει να βρεις τρόπο τα λόγια να μη χαθούν. Η εναπόθεση τους στο χαρτί δεν αρκεί γιατί είναι φορείς βαθυστόχαστων μηνυμάτων, πανανθρώπινων, διαχρονικών... Συνεπώς, απαιτείται ένα πιο ισχυρό μέσο από τον προφορικό ή τον γραπτό λόγο. Ε, αυτός είναι η εικόνα. Όχι οποιαδήποτε εικόνα όμως. Αυτή πρέπει να περιέχει την ομορφιά του λόγου, την ταραχή της σκέψης και τη σοφία της κίνησης του σύννεφου!

Ο Κουροσάβα τα έχει όλα σε αυτό το αριστούργημα. Πάνω απ' όλα το κάλλος που τον σώζει από τη μετριότητα και τη... λογική. Ναι, διότι σε έναν τρελό κόσμο, όπως αυτόν της ταινίας, όπως αυτόν που ζούμε, το ωραίο και το απλό είναι που επιβιώνει και κάνει τα πάντα υποφερτά, ανεκτά, απτά, αναγκαία... Ο Κουροσάβα με αυτή τη ταινία αναδεικνύει τη νοσηρή δύναμη του ανθρώπου και τη αδυναμία του την ίδια στιγμή να δεχθεί αυτήν της φύσης. Με αυτό το έργο σαν να εξομολογείται για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας. Ο άνθρωπος ποτέ, μα ποτέ, δεν θα καταλάβει το μέγεθος και τα όρια του. Πότε, δυστυχώς, δεν θα θαυμάσει άδολα όλα όσα τον περιβάλουν. Το “Ραν” είναι η 42η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.

Ο άλλος δρόμος για αιματοχυσία

Ο ιάπωνας δημιουργός συνδυάζει την επιβολή του σαιξπηρικού δράματος με τη γοητεία του λυρισμού και την καθαρότητα της ζωής των σαμουράι. Η ιστορία αφορά τον οίκο των Ιτσιμότζι και πώς καταρρέει μέσα από το πάθος για εξουσία, πώς διαλύεται από την αμετροέπεια και τον εγωισμό των ανθρώπων. Ο πανίσχυρος άρχοντας Χιντετόρα αποφασίζει να μοιράσει το βασίλειο στους τρεις γιους του υπό τον όρο να μείνουν ενωμένοι και να υπακούν τον πρωτότοκο. Το σημείο αυτό είναι η αφετηρία για όσα θα ακολουθήσουν. Με την απλή αυτή κίνηση, ο άρχοντας δοκιμάζει την οικογένεια του και χωρίς να το γνωρίζει τον ίδιο του τον εαυτό. Σε μια εποχή που ο πιο δυνατός έπαιρνε με το σπαθί του την εξουσία, η προσφορά αυτής δίχως να χυθεί σταγόνα αίμα ενεργοποιεί τα πιο δόλια μέσα του ανθρώπου: την αχαριστία, την πονηριά, τον φθόνο, τη συκοφαντία, τη ραδιουργία. Όλα αυτά όμως είναι άλλος ένας δρόμος για αιματοχυσία και αλληλοεξόντωση. Ο άνθρωπος όμως δεν καταλαβαίνει ότι όταν ξεπερνά τα όρια βρίσκεται σε έναν τόπο που δεν ελέγχει. Ο καθορισμός της μοίρας ανήκει σε δυνάμεις μεγαλύτερες απ' αυτόν, πιο σκοτεινές που στο τέλος τιμωρούν ανελέητα την ύβρη των κοινών θνητών. Ο Κουροσάβα κινεί τα νήματα πίσω από τον μύθο και θριαμβεύει.

Αλαζονεία, εκδίκηση, τμωρία

Η μεγαλομανία του άρχοντα Χιντετόρα “προλαβαίνει” τον χρόνο και τη μοίρα. Η αλαζονεία της ισχύς του τον κάνει να μη βλέπει τον αληθινό χαρακτήρα των παιδιών του, να μην ακούει αυτά που του λένε. Οι δύο γιοί (πρωτότοκος, δευτερότοκος) τον εξαπατούν στην πορεία. Δεν σέβονται ούτε την πατρική φιγούρα, ούτε το αξίωμα του Μέγα Άρχοντα που διατηρεί. Ο μικρότερος από την πρώτη στιγμή του επισημαίνει το λάθος του, δηλαδή τη διάκριση που επιβάλλει ο πατέρας. Η υπακοή είναι που μετράει πάνω απ' όλα, αλλά αυτή που προέρχεται από σεβασμό και όχι από φόβο. Η αποδοχή του διαχωρισμού από τους δύο άντρες οδηγεί αμέσως στην ασέβεια και τη ζηλοφθονία. Στην ιστορία όμως μπαίνει και το στοιχείο της εκδίκησης. Η σύζυγος του μεγαλύτερου γιου θέλει να εξοντώσει τον άρχοντα Χιντετόρα, καθώς στο παρελθόν αυτός είχε καταστρέψει την οικογένεια της. Έτσι, μέσα από τη χειραγώγηση του άνδρα της τον οδηγεί σε σύγκρουση με τον πατέρα του και στον εκτοπισμό του τελευταίου από την επικράτεια του βασιλείου. Ακόμη κι όταν ο πρωτότοκος θα πεθαίνει στη μάχη εναντίον του πατέρα του, η γυναίκα του θα καταλάβει το μυαλό, το σώμα και την ψυχή του αδερφού του. Αυτή θα τον αναγκάσει να πάει σε σίγουρη συντριβή με τον μικρότερο αδερφό και τους συμμάχους του. Ο μικρότερος θα σώσει τον πατέρα του από την τρέλα και τις Ερινύες που τον κυνηγούν για τα εγκλήματα που έχει κάνει. Ωστόσο, αμφότεροι θα πεθάνουν από στρατιώτες του δευτερότοκου αδερφού!

Το όριο της ανθρώπινης δύναμης

Το “Ραν” σίγουρα είναι διαφορετική εκδοχή του “Βασιλιά Ληρ” και το προτιμούμε απ' αυτήν του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ. Ο σοβιετικός σκηνοθέτης φυσικά είχε μείνει στο ίδιο σχεδόν μονοπάτι με τον άγγλο δραματουργό. Ο Κουρασόβα όμως ξεκίνησε να σκέπτεται την ταινία στα μέσα της δεκαετίας του 1970, αφού διάβασε την παραβολή για τον ιάπωνα φεουδάρχη και πολέμαρχο Μόρι Μοτονάρι ο οποίος είχε τρεις αφοσιωμένους γιους. Ο Κουροσάβα σκέφτηκε, λοιπόν, τι θα γινόταν αν τον πρόδιδαν. Δεν είχε αντιληφθεί την ομοιότητα με το σαιξπηρικό δράμα παρά μόνο όταν ξεκίνησε τον προγραμματισμό της ταινίας. Το “Ραν” ήταν η τελευταία ταινίας της τρίτης περιόδου του Κουροσάβα (1965-1985). Στην ταινία χρησιμοποιήθηκαν 1400 κομπάρσοι με ισάριθμα αυθεντικά κοστούμια και 200 άλογα! Τα κοστούμια και οι πανοπλίες σχεδιάστηκαν από την Emi Wada, ήταν χειροποίητα και ολοκληρώθηκαν σε δύο χρόνια! Το φιλμ γυρίστηκε στο βουνό Άσον, ένα από τα μεγαλύτερα ενεργά ηφαίστεια της Ιαπωνίας. Το τρίτο κάστρο που κάηκε ολοσχερώς, χτίστηκε στους πρόποδες του βουνού Fuji. Ο Κουροσάβα συχνά χρησιμοποιούσε τρεις κάμερες για το ίδιο πλάνο, η καθεμία με διαφορετικούς φακούς και γωνίες λήψης. Ο Κουροσάβα προσπάθησε να εξερευνήσει το όριο της ανθρώπινης δύναμης μέσα από τη ζωή των σαμουράι. Προσπάθησε να ενώσει διαφορετικές εποχές και μύθους και το έκανε μέσα από μια εντυπωσιακή ελεγεία. Το “Ραν” είναι η πιο όμορφη καταστροφή του ανθρώπου!

-Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από την εφ. “Ριζοσπάστης”