Ο μύθος λέει ότι κάποτε, υπήρχε ένας βασιλιάς που διαφέντευε σοφά και δίκαια το βασίλειο του. Στην κοιλάδα που αποτελούσε φυσικό σύνορο της επικράτειας του, βρισκόταν πηγάδι που πολλοί υπήκοοι έπιναν νερό απ' αυτό και το χρησιμοποιούσαν για τις καλλιέργειες τους. Μια μέρα, μια μάγισσα δηλητηρίασε το νερό. Ήπιαν σχεδόν όλοι και τρελάθηκαν. Ο βασιλιάς ήταν από τους λίγους που δεν ήπιαν. Ο λαός του, η πλειονότητα, άρχισε να τον θεωρεί τρελό, πως δεν είναι ένας απ' αυτούς. Έτσι, ο βασιλιάς πήγε στο πηγάδι και ήπιε. Η λογική είχε επιστρέψει.

Το προηγούμενο απόσπασμα θα μπορούσε να είναι μέρος του παραμυθιού “πινακοθήκη τεράτων”. Δεν είναι όμως, διότι αποτελεί αλληγορία για το τι συμβαίνει στον άνθρωπο από τη στιγμή που συναντά την ατομική ιδιοκτησία, το κέρδος, την απληστία... Η κοινωνία βρίθει αθώων τεράτων σύμφωνα με τον Μπωντλαίρ και αν αποφασίσεις να μη γίνεις τέρας, τότε δεν είσαι μέρος αυτής. Τότε, γίνεσαι ο λύκος που δεν σκοτώνει αθώα πρόβατα και σταδιακά το μαντρί μεγαλώνει και χωρά μόνο εσένα. Η σφαγή μοιάζει αναπόφευκτη και είναι! Ένα μόνο μένει για να σώσεις την υστεροφημία, το ήθος, την ακεραιότητα σου: να μιλήσεις! Να μην αφήσεις τα αλυχτίσματα των λύκων, των τεράτων, να “σκεπάσουν” τη φωνή σου. Όποιο κι αν είναι το κόστος πρέπει να το πληρώσεις κι ας είναι ο δρόμος σου ανηφορικός, κι ας είναι γεμάτος αγκάθια. Η καθαρότητα της κορυφής είναι ο μόνος προορισμός, η καθαρότητα του αμόλυντου ουρανού το μόνο σημείο που όλα μοιάζουν να έχουν νόημα. Το Σέρπικο είναι η 40η ταινία που σας παρουσιάζει το G-Weekend Journal.

Σαν άλλος Ιησούς

Το ουδέτερο άρθρο δίπλα από τον τίτλο δεν είναι ορθό. Όχι γιατί δεν συνάδει με τη γραμματική και τους κανόνες της γλώσσας, αλλά γιατί “το Σέρπικο” μπορεί να είναι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα του Σίντνεϊ Λιούμετ, σκηνοθέτη της ταινίας, όμως θα έπρεπε να είναι “ο Σέρπικο”, ο Φράνκ Σέρπικο συγκεκριμένα. Το φιλμ αφηγείται τη ζωή του αστυνομικού Φρανκ Σέρπικο, ο οποίος τη δεκαετία του '70 κατήγγειλε τη διαφθορά στη αστυνομία της Νέας Υόρκης και κατέληξε να τραυματιστεί σοβαρά στο κεφάλι μετά από σφαίρα που δέχτηκε στη διάρκεια επιχείρησης σύλληψης εμπόρων ναρκωτικών. Η ιστορία του πέρασε πρώτα στη λογοτεχνία με το βιβλίο που έγραψε γι' αυτόν ο Πίτερ Μάας και μετά στο κινηματογράφο. Εκεί, τον ενσάρκωσε ο Αλ Πατσίνο.

Η ταινία εστιάζει σε ένα πρόσωπο, αναπότρεπτα, και το αποτέλεσμα δικαιώνει τον σκηνοθέτη. Ο Φρανκ Σέρπικο περνά από το πεδίο του ήρωα για να γίνει σύμβολο ενάντια στη ανομία που πλήττει το αστυνομικό σώμα. Τα σύμβολα όμως μπορεί να μένουν ανέπαφα από τον χρόνο, ωστόσο παρασύρονται απ' αυτόν και χάνονται από το παρόν. Ο Λιούμετ προφανώς δεν ήθελε να συμβεί κάτι τέτοιο και το έργο που παρέδωσε κρατά τη μνήμη του προσώπου και την πορεία του στην αστική ζούγκλα της Νέας Υόρκης. Σαν άλλος Ιησούς ο Σέρπικο σταυρώνεται από τους συναδέλφους του, μένει ζωντανός και φεύγει αφήνοντας το ανεξίτηλο αποτύπωμα του.

Αυτός επιμένει

Η ιστορία είναι απλή. Ο Φρανκ Σέρπικο ήθελε πάντα να γίνει αστυνομικός. Όταν φτάνει η στιγμή της ορκωμοσίας υπάρχουν μόνο χαμόγελα και η σκέψη του πώς θα υπηρετήσει τον Νόμο και την Τάξη για όλους τους ανθρώπους. Τη στιγμή όμως που ξεκινά την επαγγελματική του σταδιοδρομία το όνειρο διαψεύδεται. Μόλις έχει παρουσιαστεί στο αστυνομικό τμήμα και βγαίνει για περιπολία με έναν παλαιότερο συνάδελφο του. Πριν ξεκινήσουν περνάνε από καφέ-εστιατόριο για να φάνε κάτι. Ο ιδιοκτήτης θέλει να τους δώσει κοτόπουλο με κρέμα, αλλά ο Σέρπικο ζητά σάντουιτς με χοιρομέρι. Ο ιδιοκτήτης για μια στιγμή στέκεται και κοιτά απορημένος. Τελικά δίνει αυτό που πρέπει. Το φαγητό του Σέρπικο όμως είναι άθλιο. Τότε, ο παλαιότερος αστυνομικός του λέει “πως εδώ παίρνουμε ό,τι μας δίνει ο ιδιοκτήτης. Τον βοηθάμε όταν διπλοπαρκάρει”. Από εκείνη τη στιγμή ο Σέρπικο καταλαβαίνει ότι αιθεροβατεί και πως τα σύννεφα στα οποία πατά, ένα-ένα διαλύονται. Αυτός όμως θα επιμείνει και θα επιμείνει γιατί ξέρει ότι το δίκιο είναι με το μέρος του. Όσο προχωρά η ιστορία, τόσο πιο μεγάλη γίνεται η διαφθορά. Ο Σέρπικο συνεχώς αλλάζει πόστο, μετατίθεται. Όλοι ξέρουν ότι γκρινιάζει, παραπονιέται και πασχίζει να εφαρμόσει τον Νόμο! Ο περίεργος, ο “διαφορετικός” αστυνομικός. Εκεί που όλοι χρηματίζονται από τον παράνομο τζόγο, από τη διακίνηση ναρκωτικών, αυτός μένει πιστός στις αρχές του. Ό,τι κι αν γίνει. Ακόμη κι όταν χάνει τη στήριξη της συντρόφου του, ακόμη κι όταν όλες οι πόρτες είναι κλειστές, ακόμη κι όταν όλοι τον προδίδουν, αυτός επιμένει. Και στο τέλος φεύγει όρθιος και με τη συνείδηση του καθαρή. Η φωνή του, τελικά, ακούστηκε.

“Δρόμοι παλιοί”

Ο Αλ Πατσίνο είναι άψογος ως Φρανκ Σέρπικο. Τον βλέπουμε να αλλάζει εμφανισιακά, να αλλοιώνει την εικόνα του και μη μοιάζει με αστυνομικό. Φορά καθημερινά, πολιτικά ρούχα, αφήνει μακρύ μαλλί, μούσια, σαν χίπης. Ο Πατσίνο στην ουσία γίνεται βιβλική μορφή, ο σωτήρας ενός κόσμου βουτηγμένου στην αμαρτία. Η ταινία όμως δεν εκτρέπεται στο κήρυγμα και τη διδασκαλία. Ο Λιούμετ φτιάχνει τον ταπεινό ήρωα που τα βάζει με ένα πανίσχυρο σύστημα. Ναι, δεν είναι άγιος, δεν είναι αναμάρτητος, όμως αρνείται την αμαρτία ως κανόνα. Την παρανομία ως τον μόνο νόμο στη ζωή. Η κάμερα απομονώνει τον Πατσίνο για να μεγεθύνει τη δράση και τη συμπεριφορά του ήρωα. Η ατμόσφαιρα του φιλμ είναι μελαγχολική και κρυμμένα αισιόδοξη. Το φυσικό σκηνικό, οι δρόμοι και τα κτίρια της Νέας Υόρκης συμβάλλουν σε αυτό, μια και είναι βρώμικα, παρατημένα, σε εγκατάλειψη. Όπως και η κοινωνία της εποχής. Το ζήτημα της ηθικής στάσης κινεί τα νήματα και η διαφθορά δοκιμάζει άπαντες. Ο Λιούμετ αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο το βιβλίο του Μάας, ο Πατσίνο του έδωσε μια σπουδαία ερμηνεία (κέρδισε “Χρυσή Σφαίρα” Α' Ανδρικού και προτάθηκε για Όσκαρ Α΄ Ανδρικού ρόλου). Ο Λιούμετ ευτύχησε και στην μουσική επένδυση, αφού το θέμα από το “Δρόμοι παλιοί” του Μίκη Θεοδωράκη μένει για πάντα στον θεατή.