Δύο χρόνια έχουν περάσει από το ξέσπασμα του προσφυγικού προβλήματος και το συγκεκριμένο θέμα έχει φύγει από το επίκεντρο της επικαιρότητας. Τα δελτία ειδήσεων, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά όλου του κόσμου, δεν δείχνουν πλέον βάρκες ακυβέρνητες στο Αιγαίο και δεν αναφέρονται σε εκατόμβες πνιγμένων στη θάλασσα, τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων δεν παρουσιάζουν σωσίβια παρατημένα στην παραλία, οι ιστοσελίδες δεν δείχνουν ανθρώπους στοιβαγμένους σε καταυλισμούς και σε σκηνές.

Φυσικά όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι το πρόβλημα λύθηκε, αν και υπάρχουν αρκετές διαφορές ανάμεσα στο καλοκαίρι του 2015 και τον Οκτώβριο του 2017. Αυτά που μένουν τα ίδια είναι οι δεκάδες χιλιάδες ψυχές που αναζητούν καλύτερη ζωή, η άρνηση της Ευρώπης να δώσει λύση στο πρόβλημα και τα πολιτικά παιχνίδια του Ερντογάν με στόχο την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Το Gazzetta Weekend Journal ταξίδεψε στη Λέσβο, το νησί που έχει σηκώσει μόνο του το μεγαλύτερο βάρος του προσφυγικού προβλήματος και μέσα από φωτογραφίες και κυρίως από μαρτυρίες, παρουσιάζει τους διαφορετικούς κόσμους των δύο προσφυγικών καταυλισμών, της Μόριας και του Καρά Τεπέ, αλλά και το δίκιο των κατοίκων του νησιού που ζητούν επιτέλους λύση.

Το φωτεινό παράδειγμα του Καρά Τεπέ

Στο χώρο που είχε δημιουργηθεί για να γίνει πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής στην περιοχή Μαυροβούνι, λίγο έξω από τη Μυτιλήνη, δημιουργήθηκε ο ένας προσφυγικός καταυλισμός του νησιού που έγινε και λειτουργεί με την ευθύνη του Δήμου Λέσβου, σε συνεργασία με την Υπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών. Φτάνοντας από έξω, οι πρώτες εικόνες είναι διαφορετικές σε σχέση με ότι αναμέναμε, αλλά και συγκρίνοντας με πρόσφατη επίσκεψη στις ανοιχτές δομές φιλοξενίας - όπως τις ονομάζει το ελληνικό κράτος - στον Ελαιώνα και στο Σκαραμαγκά. Καμία ιδιαίτερη φύλαξη, καθόλου φρουρά, ούτε καν παρουσία αστυνομίας. Μόνο ένα φυλάκιο με έναν εργαζόμενο, προφανώς για όσους έρχονται για πρώτη φορά στο νησί και αναζητούν στέγη στο Καρά Τεπέ. Οι υπόλοιποι μπαινοβγαίνουν ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς...

Mπαίνοντας μέσα, η ηρεμία και η χαλαρότητα του καταυλισμού σε κυριεύουν. Πιστεύεις ότι κάνεις λάθος, αλλά ξεπερνάς αμέσως τις όποιες επιφυλάξεις μπορεί να είχες, καθώς δεν αισθάνεσαι ανεπιθύμητος, δεν σε «καρφώνουν» απειλητικές ματιές, δεν αντιλαμβάνεσαι ανθρώπινο φόβο ούτε απόγνωση. Από τη μία πλευρά υπάρχουν τα καταλύματα, που είναι τα κλασικά κοντέινερ με air condition και ηλιακά panel για την ηλεκτροδότηση του φωτισμού και από την άλλη οι κοινόχρηστοι χώροι. Επειδή ήταν Κυριακή και τα παιδιά δεν είχαν σχολείο, είχαν γεμίσει την... παιδική χαρά και το... ποδοσφαιρικό γηπεδάκι, με αποτέλεσμα τα χαμόγελα και οι φωνές των παιδιών να πλημμυρίζουν το χώρο! Ναι, στο Καρά Τεπέ έχει και παιδική χαρά, κάτι αδιανόητο για όλους τους άλλους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Ελλάδα.

Μαζί μας ήταν συνεχώς ο Σταύρος Μυρογιάννης, διευθυντής του καταυλισμού και πραγματικά ψυχή αυτού του μέρους. Μας εξήγησε ότι εκεί δεν υπάρχουν Σύριοι, Αφγανοί, Πακιστανοί, Ιρακινοί, Κογκολέζοι, αλλά ο Τζόναθαν, η Φατιμά, η Νάγια και όλοι οι άλλοι, που είναι μεταξύ τους αδέρφια. Δείτε το βίντεο και θα καταλάβετε...

Ο Σταύρος είναι ιδιαίτερα αγαπητός στα παιδιά που διαμένουν εκεί και είναι χαρακτηριστικό, ότι όταν τον είδαν, τα περισσότερα έτρεξαν να τον αγκαλιάσουν. Ανέβηκαν ακόμα και στην πλάτη του, για να του εκδηλώσουν τα αισθήματα τους! Ο ίδιος μας εξήγησε τη νοοτροπία που επικρατεί στο Καρά Τεπέ και την οποία επιδιώκουν να την περάσουν σε όλους: «Δεν υπάρχουν εδώ φυλές και χώρες, παρά μόνο άνθρωποι που δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Οπως είναι όλοι ίσοι στα δικαιώματα, είναι ίσοι και στις υποχρεώσεις. Για παράδειγμα τους ζητάμε να συγκεντρώσουν οι ίδιοι τα σκουπίδια που έχουν ρίξει κάτω, για να αντιληφθούν ότι αυτό το μέρος είναι δικό τους και ότι πρέπει να το νοιάζονται. Βάζουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια πάνω από όλα και δεν θέλουμε με τίποτα να νιώθουν ότι είναι περιορισμένοι σε έναν καταυλισμό, Οι πύλες είναι ανοιχτές, ουρές δεν θα δείτε καθώς ακόμα και το φαγητό το προσφέρουμε στα καταλύματα τους, ενώ αναζητούμε συνεχώς λύσεις να κάνουμε καλύτερη τη ζωή τους εδώ.»

Και μη νομίζετε ότι αυτά είναι λόγια ενός ανθρώπου που προσπαθεί να επιδείξει τη δουλειά του, καθώς όλα όσα είπε τα διαπιστώσαμε από πρώτο χέρι. Υπάρχει αίθουσα μουσικής, ενώ γίνονται και μαθήματα, ελληνικών, αγγλικών, γαλλικών, γερμανικών, μαθηματικών και γεωγραφίας στα παιδιά από διπλωματούχους δασκάλους. Τα παιδιά είναι χαρούμενα και το δείχνουν όπως φαίνεται και στο επόμενο βίντεο που τραγουδούν και διασκεδάζουν όλα μαζί!

Και για τους μεγαλύτερους, όμως, η διαβίωση είναι αρκετά ικανοποιητική. Για τους άνδρες αναζητούνται συνεχώς τρόποι απασχόλησης προκειμένου όχι μόνο να απασχολούν το χρόνο τους, αλλά κυρίως για να αισθάνονται χρήσιμοι και παραγωγικοί. Το Καρά Τεπέ παράγει λάδι από τα δέντρα που βρίσκονται στον καυταλισμό και από τις ελιές που έχουν συγκεντρώσει οι ίδιοι οι πρόσφυγες. Επίσης, για τη διασκέδαση τους διοργανώνονται θεματικές βραδιές, όπως ladies nights για τις κυρίες, ενώ δεν πιστεύαμε ότι υπάρχει ελεύθερο wifi για όλους προκειμένου να επικοινωνούν με τα αγαπημένα πρόσωπα πίσω στην πατρίδα, ή να ενημερώνονται για όσα συμβαίνουν στον τόπο τους, μέχρι να το δοκιμάσουμε με το κινητό μας!

Εκμάθηση ξένων γλωσσών υπάρχει και για τους μεγαλύτερους, ενώ μπροστά - μπροστά συναντάς το σπιτάκι που προσφέρει τσάι χωρίς αντίτιμο για όλους, καθόλη τη διάρκεια του 24ώρου. Η επίσκεψη στο Καρά Τεπέ μας δίδαξε πολλά. Καταρχήν διαπιστώνεις ότι αν υπάρχει θέληση και διάθεση για προσφορά, οι ζωές αυτών των ανθρώπων μπορούν να γίνουν καλύτερες, χωρίς να αποτελούν απειλή, ούτε καν βάρος, για τις τοπικές κοινότητες. Επίσης αποτελεί ένα άριστο παράδειγμα υποδειγματικής λειτουργίας των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τον Δήμαρχο του νησιού Σπύρο Γαληνό να δικαιούται τα εύσημα για ότι έχει καταφέρει εκεί. Τέλος, όπως και να αντιλαμβάνεται κανείς το προσφυγικό, δεν δικαιούται να βάζει εμπόδια στο δικαίωμα των ανθρώπων για μία καλύτερη ζωή και στην πίστη των ανθρώπων για ένα καλύτερο κόσμο, όπως αναφέρουν και οι στίχοι του Imagine του John Lennon που διακοσμούν τους εξωτερικούς τείχους του σπιτιού της μουσικής στο Καρά Τεπέ.

Μόρια: Η άλλη όψη του νομίσματος!

Επόμενος σταθμός της επίσκεψης στη Λέβο ήταν η Μόρια, όπου συναντάς έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο, σε σχέση με τα 1000 άτομα του Καρά Τεπέ. Είχα ακούσει αρκετά για το συγκεκριμένο προσφυγικό καταυλισμό που λειτουργεί υπό την επίβλεψη του ελληνικού κράτους, αλλά όταν αντικρίζεις το χώρο καταλαβαίνεις ότι η πραγματικότητα είναι ακόμα χειρότερη. Θα έλεγες ότι το συγκεκριμένο μέρος δημιουργήθηκε μόνο και για μόνο για να φιλοξενεί την ανθρώπινη εξαθλίωση και χαλάει την όμορφη εικόνα που βγάζει προς τα έξω το Καρά Τεπέ. Ο καταυλισμός είναι σαν φυλακή, περικυκλωμένος από υψηλό συρμάτινο φράχτη και με κλειστή την εξωτερική πύλη, πάνω στην οποία μία πινακίδα με ένα χέρι σε διατάζει να σταματήσεις!

Η παρουσία της αστυνομίας είναι έντονη και χωρίς άδεια δεν μπορείς να μπεις μέσα, κάτι που συνέβη και στην περίπτωση μου.Κι από έξω, όμως, αρκεί για να δεις χιλιάδες ανθρώπους στοιβαγμένους σε κοντέινερ ή ακόμα και σε μικρές σκηνές, απλώς να επιβιώνουν.Σε 5.000 τους ανεβάζουν οι τοπικές αρχές... Νιώθεις ότι τα βλέμματα τους σε διαπερνούν, είτε από απόγνωση, είτε από μίσος, ενώ η πλειοψηφία των προσφύγων είναι άντρες που με τα χέρια στις τσέπες, απλώς περιφέρονται... Φεύγοντας, ένας Ελληνας που ήταν κοντά μου και είδε ότι επιχείρησα να μπω μέσα, χωρίς να ξέρω την ιδιότητα του, μου είπε ψυθιριστά: «Φίλε καλύτερα που δεν μπήκες. Οσους δεν τους ξέρουν, τους βλέπουν ως απειλή. Ως υπαλλήλους που θέλουν να τους επαναπροωθήσουν στην Τουρκία.»

Δεν είχα άλλη επιλογή, από το να κατευθυνώ στην κεντρική πλατεία της Μόριας, ενός πραγματικά όμορφου χωριού πνιγμένου στα ελαιόδεντρα. Οι κάτοικοι εδώ είναι πραγματικά ανήσυχοι. Ακουσα πολλές ιστορίες και μαρτυρίες που με έκαναν να καταλάβω ότι εκεί η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική και καθόλου ειδυλλιακή... «Οταν δύσει ο ήλιος, κανείς από εμάς δεν κυκλοφορεί στο δρόμο», ήταν η πιο συνηθισμένη κουβέντα, ενώ ένας μεσήλικας πατέρας μου είπε: «Εγώ δεν φοβάμαι να βγω έξω, αλλά το παιδί μου πως να το αφήσω; Εσύ την κόρη σου θα την άφηνες;»

Μου είπαν για τις κατεστραμμένες σοδειές τους, αλλά και για τα οπωροκηπευτικά που... εξαφανίζονται. «Δεν αφήνουν τίποτα, όλους τους καρπούς ή τα φρούτα τα παίρνουν για να τα φάνε, παρότι τους δίνουν φαγητό. Κλέβουν ακόμα και φρούτα που είναι εκτός εποχής και δεν τρώγονται...». Μιλούν για ιδιοκτήτες που έχουν χάσει τις περιουσίες τους, από τη στιγμή που τα χωράφια της ευρύτερης περιοχής δεν έχουν καμία αξία, ούτε τολμά κανείς να τα καλλιεργήσει. Ούτε καν με τις ελιές δεν μπορούν να ασχοληθούν... Ανέφεραν κι άλλα, όπως για τις γυναίκες και τους άνδρες που εκδίδονται μετά τη δύση του ηλίου για 5 ευρώ ή και για τις ξένες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που πήραν πολλά χρήματα εκμεταλλευόμενες το δράμα των προσφύγων. Τονίζουν ότι πλέον έχουν φύγει όλοι οι Σύριοι και έχουν μείνει Αφγανοί, Κούρδοι, Σομαλοί και Βορειοαφρικανοί που έχουν προβλήματα με το νόμο στις χώρες τους και ψάχνουν τρόπο να πάνε στη Γαλλία.

Ολοι τους κατέληγαν στο ίδιο αίτημα που εξέφρασε με απλά λόγια ο Δήμαρχος Σπύρος Γαληνός στη συνομιλία που είχα μαζί του: «Πλέον ζητάμε την αποσυμφόρηση του νησιού από τους πρόσφυγες. Τον τελευταίο καιρό έχουν αυξηθεί και πάλι οι ροές από την Τουρκία και υπάρχουν και πάλι 6000 πρόσφυγες πάνω στο νησί. Εμείς ως Λέσβος, το καθήκον μας το έχουμε κάνει και με το παραπάνω, καιρός να το κάνουν και άλλοι...»

Οντως η Λέσβος το έχει κάνει το καθήκον της, ασχέτως αν υπάρχουν και κάτοικοι που επωφελήθηκαν από το προσφυγικό, ειδικά στην αρχή όταν η πλειοψηφία των προσφύγων ήταν Σύριοι που άφησαν χρήμα στο νησί. Πλέον οι σημαντικές αποφάσεις ανήκουν στο ελληνικό κράτος και στους ηγέτες της Ευρώπης που ως τώρα απλώς παρατηρούν τον Ερντογάν να ανοιγοκλείνει τη στρόφιγγα των προσφυγικών ροών, ανάλογα με το πόσο θέλει να πιέσει για κάτι τους Ευρωπαίους.

Το θέμα βέβαια είναι αν θα πάρουν αυτές τις σημαντικές αποφάσεις. Δηλαδή αν έχουν βούληση να τις πάρουν...