Οι πολεμιστές του ποδοσφαίρου

Στα χρόνια του Σαντάμ, υπήρχε ένας συνεχής φόβος για τους Κούρδους του Ιράκ, σε κάθε έκφανση της ζωής τους. Το ποδόσφαιρο για εκείνους ήταν ουσιαστικά απαγορευμένο. Δεν τους επιτρεπόταν η συμμετοχή στην Εθνική ομάδα του Ιράκ, ενώ με δεδομένο ότι δεν μπορούσαν να δουλέψουν με διάρκεια πάνω στο ποδόσφαιρο, κυνηγημένοι από το καθεστώς, δεν υπήρχαν παίκτες που να έκαναν τη διαφορά στο πρωτάθλημα της χώρας, ούτε ακολουθούσαν κανονικές προπονήσεις. «Θυμάμαι από πάντα πόλεμο και όπλα», λέει στο gazzetta.gr ο ο Μιράν Κάσρο. Ο νυν προπονητής της Εθνικής Κουρδιστάν Κασράου Γκουρούν, έζησε και έπαιξε ποδόσφαιρο στα χρόνια του Σαντάμ. Είδε τις κυβερνητικές δυνάμεις να συλλαμβάνουν και να κρεμούν ποδοσφαιριστές από τα γήπεδα. Ο ίδιος έμεινε σε ένα δωμάτιο φυλακής στο στο Εμπίλ με άλλα δύο άτομα, χωρίς τουαλέτα.

Έτρωγε ξύλο καθημερινά, ενώ για να τον πιέσουν, συνέλαβαν και μέλη της οικογένειάς του. Ανάλογες πληγές κουβαλούν πολλοί από τους ανθρώπους που βρίσκονται στην ομάδα. Ο τερματοφύλακας και δεύτερος αρχηγός Σαράν Μοσίν, αναγκάστηκε να σταματήσει εντελώς το σχολείο. Το καθεστώς συνέλαβε τους γονείς του και ο ίδιος έπρεπε να δουλεύει για να συντηρεί τα μικρότερα αδέρφια του. Όπως εξομολογείται, όταν ο πατέρας του βγήκε από τη φυλακή, δεν τον αναγνώρισε.

Το σκοτάδι, ωστόσο, δεν αφορούσε μόνο τους Κούρδους του Ιράκ, αλλά ολόκληρη τη χώρα. Μετά τη συμμετοχή στο Μουντιάλ του 1986 η εθνική ομάδα βυθίστηκε στην αφάνεια. Ο γιος του Σαντάμ, Ουντάι, ο οποίος ήταν πρόεδρος στην Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, επεφύλασσε φριχτά βασανιστήρια για όσους δεν εκπλήρωναν τις προσδοκίες του. Η απώλεια μιας προπόνησης, ακόμα και για σοβαρό λόγο, ισούταν με φυλάκιση. Μια ήττα με ηλεκτροσόκ ή βουτιά σε ακαθαρσίες. Ο Γιασέρ Αμπντούλ Λατίφ που είχε χτυπήσει διαιτητή, είχε υποστεί όλα τα παραπάνω, μαζί με μερικά βασανιστήρια ακόμα. Πιο πρόσφατα, το ποδόσφαιρο της χώρας τιμωρήθηκε με ένα χρόνο αποβολή από τη FIFA λόγω της κυβερνητικής παρέμβασης στην τοπική Π.Ο, ενώ το περσινό πρωτάθλημα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης με το ISIS.

Με την πτώση του καθεστώτος Χουσεΐν, πάντως, τα πράγματα άλλαξαν. Η ανάπτυξη του ποδοσφαίρου στην ημιαυτόνομη περιοχή εκτινάχθηκε, αφού η σταθερότητα σε σχέση με το υπόλοιπο Ιράκ ήταν μεγαλύτερη. Κούρδοι ποδοσφαιριστές άρχισαν να γίνονται βασικοί, οι ομάδες τους να διεκδικούν το πρωτάθλημα του Ιράκ, ενώ δημιουργήθηκε και η εθνική Κουρδιστάν. καθώς και οι τοπικές λίγκες. Από τότε, στόχος όλων ήταν η αναγνώριση από τη FIFA, προσδοκώντας μέσω αυτής την περαιτέρω αναγνώριση από τη διεθνή κοινότητα, αν και αρκετοί Ιρακινοι είδαν την εξέλιξη των Κούρδων ως απειλή, παρά ως ενίσχυση. Οι μεταξύ τους εντάσεις, άλλωστε, είναι συχνές.

Ο Άγγλος Τζακ Λος ήταν ο πρωτεργάτης του ντοκιμαντέρ που έγινε για τον Guardian. Aυτόν τον καιρό κινηματογραφεί την ζωή και τη σύγκρουση στην Ανατολική Ουκρανία, ενώ υποψήφιος για τα Frontline Club Awards 2016. (Twitter @jacklosh,Instagram @jack.losh). Έζησε από κοντά την προετοιμασία των παικτών του Κασράου Γκουρούν για την μεγάλη διοργάνωση στην οποία έλαβαν μέρος το 2016. «Οι Κούρδοι από το ιρακινό Κουρδιστάν έχουν τεράστιο πάθος για το ποδόσφαιρο. Το είδαμε με τα μάτια μας στο Ερμπίλ, την πρωτεύουσα της αυτόνομης περιοχής και περισσότερο στο δρόμο Ίσκαν, στο κέντρο. Ο δρόμος αυτός είναι κεντρικό σημείο για τη νυχτερινή ζωή της πόλης και οι τηλεοράσεις παίζουν παντού μεγάλα ματς από τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα. Μέσα σε καφετέριες και έξω στους δρόμους. Ο κόσμος συνωστίζεται γύρω από τις τηλεοράσεις κάθε βράδυ. Οι περισσότεροι χωρίζονται ανάμεσα στις Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα, σαν να είναι οι τοπικές τους ομάδες», τονίζει στο gazzetta.gr.

Ο Μιράν Κάσρο, πρώην παίκτης της τετράκις πρωταθλήτριας Ερμπίλ και νυν της Αλ Σόρτα, συμφωνεί: «Εμείς οι Κούρδοι λατρεύουμε το ποδόσφαιρο, ήταν κάτι που μας απαγορευόταν τα πρόσφατα χρόνια και όταν δόθηκε η ευκαιρία, υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη».

«Κάποιοι ποδοσφαιριστές από την ομάδα του Κουρδιστάν βρίσκονται στην ασυνήθιστη θέση να παίζουν για δύο εθνικές. Του Ιράκ, που αποτελεί την επίσημη, την αναγνωρισμένη τους χώρα και του Κουρδιστάν, το οποίο βλέπουν οι ίδιοι σαν την πατρίδα και τη θεμέλια λίθο της εθνικής τους ταυτότητας Κάποιοι Κούρδοι ποδοσφαιριστές στην ομάδα του Ιράκ μας είπαν πως αντιμετώπισαν ρατσισμό όταν έπαιζαν για το Ιράκ, όπου οι παίκτες τους είναι συνήθως Άραβες», λέει ο Τζακ Λος στο gazzetta.gr. Ο Μιράν Κάσρο ξεκαθαρίζει πάντως ότι δεν έχει δεχθεί ρατσισμό.

«Για εμένα, το πιο σημαντικό για τους Κούρδους του Ιράκ είχε να κάνει με τους υποστηρικτές τους πίσω στην πατρίδα. Ήταν πολύ ανοιχτοί για το "πνεύμα Πεσμέργκα" και ήταν ξεκάθαρο ότι αγωνίζονταν από σεβασμό στη μνήμη εκείνων που μάχονται για την περιοχή τους. Όλη η ομάδα είχε μια ξεχωριστή σύνδεση με την τωρινή και τις προηγούμενες συγκρούσεις στο Κουρδιστάν, οπότε ήταν πολύ προσωπικό και συμβολικό το να φοράει κάποιος τη φανέλα της Εθνικής», υποστηρίζει στο gazzetta.gr o Λος. Η εθνική Κουρδιστάν, μολονότι αποτελείται από ποδοσφαιριστές του ιρακινού Κουρδιστάν, στοχεύει στην εκπροσώπηση όλης της (μη αναγνωρισμένης) περιοχής που φιλοξενεί τον κουρδικό λαό και εκτείνεται στο Βόρειο Ιράκ, τη Βόρεια Συρία, τη Νοτιοανατολική Τουρκία και το Βορειοδυτικό Ιράν.

«Ζείτε στις ψυχές και τις καρδιές των καταπιεσμένων ανθρώπων. Πάντα πηγαίνετε στο πεδίο της μάχης και τα βουνά με ένα όπλο στα χέρια. Αγαπημένη Πεσμέργκα, επαναστατική και ηρωική», τραγουδούν οπαδοί και παίκτες, ενώ υπάρχει ολόκληρη ποδοσφαιρική ομάδα στο πρωτάθλημα του Ιράκ που έχει πάρει το όνομά της από τους πολεμιστές. «Ο Μιράν Κάσρο είναι στρατιώτης Πεσμέργκα ο ίδιος και παίζει ποδόσφαιρο με την ίδια ψυχολογία που πολεμάει», τονίζει στο gazzetta.gr ο Σεμπάστιεν Ράμπας (@sebastienrabas).

Για τον ίδιο τον Μιράν, τα πράγματα είναι πιο απλά: «Για μένα είναι σαν να πηγαίνω στη δουλειά μου και να παίζω παράλληλα ποδόσφαιρο, σαν να έχω μια πρωινή και μία απογευματινή δουλειά. Αν δεν υπήρχε η Πεσμέργκα όμως, ξέρω πως δεν θα μπορούσα να παίζω ποδόσφαιρο. Θα ήμουν υπό την κατοχή του ISIS, όπως η Μοσούλη που παλεύουμε να απελευθερώσουμε. Δεν φοβάμαι που είμαι μέρος του στρατού, γιατί για μένα το όραμα για το λαό μας είναι πάνω από όλα. Και όταν παίζω ποδόσφαιρο και φοράω τη φανέλα του Κουρδιστάν, νιώθω ότι εκπροσωπώ την Πεσμέργκα στο γήπεδο», καταθέτει στο gazzetta.gr.

Έχει ιδιαίτερη σημασία το ότι τα παραπάνω δεν τα ισχυρίζεται κάποιος στη θεωρία, που αντιμετωπίζει το κουρδικό ζήτημα και τη μάχη κατά του ISIS από απόσταση, αλλά ένας άνθρωπος που είναι πιθανόν για ένα διάστημα να μην ξέρει κανείς αν θα επιστρέψει στο Εμπίλ για προπόνηση. Ένας ποδοσφαιριστής που μένει εκτός για τραυματισμούς που υπέστη όχι κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, αλλά στην πρωινή «δουλειά» του, έστω κι αν υπάρχουν αποστολές που δεν ακολουθεί λόγω των ποδοσφαιρικών του υποχρεώσεων. Αγωνίζεται, άλλωστε, σε υψηλό επίπεδο, αλλά παρόλα αυτά ποτέ του δεν το χρησιμοποίησε για να αφήσει την Πεσμέργκα.

Ο Τζακ Λος, από την πλευρά του, θέτει το θέμα σε μια άλλη διάσταση: «Σε μια περιοχή ταλαιπωρημένη για καιρό από τον πόλεμο και νωρίτερα από την καταπίεση του Σαντάμ Χουσεΐν, ο αθλητισμός λειτουργεί και ως ένα είδος θεραπείας. Ο Κασράου Γκουρούν, προπονητής του Κουρδιστάν, ο οποίος φυλακίστηκε και βασανίστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου, μας το εξήγησε καλύτερα: "Όταν παίζεις ποδόσφαιρο, ξεχνάς την καθημερινή σου ζωή και τον πόνο του παρελθόντος. Το ποδόσφαιρο σου δίνει δύο ώρες χαράς. Ο κόσμος δεν νοιάζεται σε ποιο πολιτικό κόμμα ανήκεις ή σε ποια θρησκεία. Το ποδόσφαιρο ενώνει τους ανθρώπους».

Όπως και αρκετές ακόμα ομάδες που δεν έχουν αναγνωριστεί από τη FIFA, το Κουρδιστάν βρήκε ποδοσφαιρική στέγη στην CONIFA. Η Συνομοσπονδία Ανεξάρτητων Ποδοσφαιρικών Ενώσεων είναι μία μη κερδοσκοπική οργάνωση, η οποία υποστηρίζει αντιπροσωπείες ομάδων από διάφορες χώρες, ημί-αυτόνομα κράτη, περιοχές με ιδιαίτερο καθεστώς, μειονότητες, καθώς και απομονωμένα αθλητικά μέρη, τα οποία ενδέχεται να βρίσκονται εντός των συνόρων άλλων χωρών. Η Αμπχαζία, η Σομαλιλάνδη, το Θιβέτ, οι Κορεάτες της Ιαπωνίας, η Νότια Οσετία. Η CONIFA διοργανώνει το δικό της Μουντιάλ, το οποίο το 2016 έγινε στην Αμπχαζία. Το Κουρδιστάν αποκλείστηκε στα πέναλτι από τα προημιτελικά. Ο Τζακ Λος και ο Σεμπάστιεν Ράμπας βρέθηκαν στην περιοχή του Καυκάσου για της ανάγκες του ντοκιμαντέρ, ακολουθώντας την εθνική Κουρδιστάν εντός και εκτός γηπέδου.

«Κάθε ομάδα ήταν αποφασισμένη να κατακτήσει τον τίτλο και συγκεκριμένα οι Κούρδοι, ήταν απαρηγόρητοι όταν έχασαν στα προημιτελικά. Η τελετή έναρξης συμπεριελάμβανε μια παρέλαση "εθνών", στην οποία κάθε ομάδα έκανε το γύρο του γηπέδου με τη σημαία της. Ήταν μια καρναβαλική ατμόσφαιρα και οι ομάδες έδειχναν να καλωσορίζονται ζεστά από τον κόσμο στην Αμπχαζία. Κάποιες από τις ομάδες ήταν πραγματικά ερασιτεχνικές, όπως για παράδειγμα η ομάδα από τα Νησιά Τσάγκος, αλλά οι θεατές ήταν υπέρ των αουτσάιντερ. Κάποιες φορές υπήρχε φανατισμός, κυρίως σε σημαντικά ματς, αλλά ήταν εντυπωσιακή η ξεκάθαρη απουσία ρατσιστικών συνθημάτων, που μπορεί να στιγματίσει άλλα ματς. Η Σομαλιλάνδη ήταν μεγάλη ατραξιόν. Οι παίκτες της συχνά έβγαζαν selfies με τους ντόπιους», μας λέει ο Λος.

«Εμείς μέναμε με την κουρδική ομάδα σε ένα παλιό, σοβιετικού τύπου ξενοδοχείο στα νότια προάστια της Σουκχούμι, της πρωτεύουσα της Αμπχαζίας. Υπήρχαν κι άλλες ομάδες επίσης, μαζί με τα... εξαγριωμένα γκρουπ Ρώσων τουριστών, που δεν περίμεναν την εισροή των ξένων. Ένα πρωί, μπορούσες να ξυπνήσεις και να δεις τους Κορεάτες να κάνουν τάι τσι στην κεντρική αυλή. Αργότερα, η ομάδα της Δυτικής Αρμενίας εμφανιζόταν με γαλλικό χιπ-χοπ και αρμενική κάντρι να ακούγεται. Ένωναν τα χέρια τους και χόρευαν γύρω από το συντριβάνι. Μετά έβλεπες τους νεαρούς Γκαγκοσιανούς, πολλοί εκ των οποίων τώρα ζουν στο Κρόουλι, στο Δυτικό Σάσεξ, την κοντινότερη πόλη στο αεροδρόμιο Γκάτγκουικ, να φλερτάρουν με τις ντόπιες κοπέλες που είχαν αποστολή να τους προσέχουν. Οι Κούρδοι μαζεύονταν στα δωμάτιά τους για την τοπική προσευχή και το βράδυ ξεκουράζονταν με Facebook, Instagram και selfies», προσθέτει.

«Ο Τζακ και εγώ ακούσαμε για την CONIFA, ενώ κινηματογραφούσαμε στη Λουχάνσκ ένα άλλο ντοκιμαντέρ, το "Rebels with a cause" στην Ουκρανία. Η CONIFA εκπροσωπεί όλες τις ποδοσφαιρικές χώρες εκτός FIFA, βασικά είναι ανοιχτή σε όλα τα μη αναγνωρισμένα κράτη και εθνικά γκρουπ στον κόσμο. Πλέον, εκπροσωπούν πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους. Η Λουχάνσκ και το Ντόνετσκ είναι μέλη της CONIFA και πιστέψαμε ότι είναι ένας πολύ ενδιαφέρον τρόπος για να εξετάσουμε το συγκεκριμένο θέμα, αλλά κυρίως τα ευρύτερα θέματα γύρω από την εθνικότητα και τους τρόπους που ο κόσμος προσπαθεί να αναγνωριστεί», λέει στο gazzetta.gr ο Ράμπας.

«Το όνειρο μου είναι η χώρα μου να αναγνωριστεί κάποια στιγμή από τη FIFA και να παίξω σε ένα κανονικό Μουντιάλ, μαζί με όλες τις μεγάλες ομάδες του κόσμου. Πάντα είχα τρέλα με την Ολλανδία και τη Ρεάλ Μαδρίτης. Είναι όνειρο για μένα λοιπόν να μπορέσω να αντιμετωπίσω παίκτες των δύο ομάδων στο γήπεδο φορώντας τη φανέλα της πατρίδας μου. Ένα από τα καλά που έχει το ότι παίζω και στην εθνική του Ιράκ είναι ότι μπορώ να αντιμετωπίσω αναγνωρισμένες ομάδες. Φυσικά, αν ποτέ μας αναγνωρίσει η FIFA, μετά μακάρι να γίνει το ίδιο και για το κράτος μας. Πριν πεθάνω, θέλω να το δω», λέει ο Κάσρο στο gazzetta.gr.

«Οι ομάδες ήταν πολύ ανοιχτές για την κατάστασή τους, αλλά κάποιες το κρατούσαν για τους εαυτούς τους. Κάποιοι ήταν πιο αναγνωρίσιμοι από τους άλλους. Οι Κούρδοι του Ιράκ για παράδειγμα ήταν μακράν του δεύτερου το πιο αναγνωρισμένο "έθνος" που πήρε μέρος. Αλλά το τουρνουά είχε επίπεδο. Το πιο ενδιαφέρον ήταν ότι μετά την τελετή έναρξης και τα διάφορα σόου που έδειχναν τον πολιτισμό του καθενός, πολλές από τις επιδείξεις ανεξαρτησίας και ταυτότητας μπήκαν στην άκρη για το ευρύτερο αθλητικό σόου στο οποίο συμμετείχαν. Το τουρνουά δημιούργησε τον δικό του εναλλακτικό χώρο όπου ο καθένας, είτε ήταν από το Κουρδιστάν είτε από την Αμπχαζία, ήταν το ίδιο», τονίζει στο gazzetta.gr ο Σεμπάστιεν Ράμπας.

Μπορεί όμως το ποδόσφαιρο να βοηθήσει το σκοπό των Κούρδων; Ο Ράμπας απαντά: «Δεν πιστεύω ότι τέτοια τουρνουά βοηθούν στην αναγνώριση κρατών σε επίπεδο ΟΗΕ. Δεν το κάνει ούτε η ύπαρξη της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας του τουρνουά. Ίσως είναι ένα καλό βήμα προς την συμμετοχή στη FIFA, αλλά νομίζω πρέπει να αγαπάς το παιχνίδι γι' αυτό που είναι. Ο προπονητής της ομάδας του Κουρδιστάν, Κασράου Γκουρούν, μας είπε ότι όταν παίζουν ποδόσφαιρο ξεχνούν τα προβλήματά τους και τις δυσκολίες της ζωής τους, αλλά τελικά πρέπει να επιστρέψουν στην πραγματικότητα. Είναι μια απίστευτη μορφή παύσης των δυσκολιών και ελπίδας».

Ο Τζακ Λος καταλήγει: Τι περιλαμβάνει το να είσαι αναγνωρισμένο κράτος; Χρειάζεσαι μόνιμο πληθυσμό, καθορισμένα σύνορα,μια κυβέρνηση. Προφανώς, αυτά γίνονται κτήμα μέσω της πολιτικής. Και χρειάζεσαι την τύχη να είσαι στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Ή σε κάποιες περιπτώσεις, στους νικητές ενός πολέμου. Από αυτή την άποψη, το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να κάνει πολλά. Αλλά πολλοί από τους παίκτες που μίλησα ήλπιζαν ότι το τουρνουά θα μπορούσε, τουλάχιστον, να λειτουργήσει ως βήμα από το οποίο θα παρουσιάσουν τους εαυτούς τους στον κόσμο. Ο Χασάν Μοχάμεντ Αμπντουλάχ, ο προπονητής της Σομαλαλιλάνδης, μου είπε ότι πιστεύει πως η συμμετοχή της ομάδας θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για την εξασφάλιση μιας θέσης στα Ηνωμένα έθνη. "Το τουρνουά είναι πολύ σημαντικό για τον λαό μας. Για εμάς, είναι σαν να παίζουμε στο Μουντιάλ, θέλουμε να σηκώσουμε τη σημαία μας. Χρειαζόμαστε να μας αναγνωρίσουν τα Ηνωμένα Έθνη και αυτό το άθλημα είναι μια καλή αρχή", έλεγε.

Ο Ζοσουά Κίτινγκ, δημοσιογράφος στο Slate, χρησιμοποίησε μια καλή πρόταση, η οποία νομίζω είναι αρκετά αποκαλυπτική και περικλείει επαρκώς την παραδοσιακή έννοια της γειτονιάς. Έρχεται από τον Φρανκ Ζάπα: "Δεν μπορείς να είσαι μια κανονική χώρα, αν δεν έχεις τη δική σου μπύρα και τη δική σου αεροπορική εταιρεία. Βοηθάει να έχεις και κάποια ποδοσφαιρική ομάδα ή πυρηνικά όπλα, αλλά τουλάχιστον χρειάζεσαι μια μπύρα...».