Μια συνάντηση με τον Κώστα Γαβρά: «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας»

Την εβδομάδα που μας πέρασε στη γνωστή σχιζοφρενική Θεσσαλονίκη, την ημέρα που άναβαν τα λαμπιόνια στον χριστουγεννιάτικο στολισμό της Αριστοτέλους, υπό τις μουσικές του Γιώργου Σαμπάνη και παρουσία του Γιάννη Μπουτάρη, εκατό περίπου μέτρα πιο πάνω, στο πατάρι του Ιανού έπαιρνε τη θέση του στο πάνελ ο Κώστας Γαβράς. Ο πολυβραβευμένος Έλληνας σκηνοθέτης τον οποίο η Γαλλία υποδέχτηκε, περιέθαλψε και του έδωσε χώρο για να εργαστεί, ένας άνθρωπος των γραμμάτων, των τεχνών, του σινεμά, βραβευμένος με Όσκαρ κι όποιο άλλο βραβείο μπορείτε να φανταστείτε, κάθισε απέναντί μας για να μας μιλήσει για την έκδοση της αυτοβιογραφίας του.

Ρόμα – Ιντερ με αξεπέραστο Live Στοίχημα και αμέτρητα ειδικά στοιχήματα! (21+, *Ισχύουν Όροι και Προϋποθέσεις)

Τις ταινίες του Γαβρά τις είδα σχεδόν υποχρεωτικά, όσο ήμουν σπουδαστής κινηματογράφου και ήταν από τις πιο «αποκαλυπτικές» υποχρεώσεις της ζωής μου. Ο ίδιος το βράδυ της Πέμπτης αποτίναξε εξαρχής τον τίτλο του πολιτικού σκηνοθέτη. «Μην φανταστείτε πως ξυπνώ κάθε πρωί σκεπτόμενος ποια πολιτική ταινία θα κάνω. Έφυγα τη δεκαετία του ‘50 από την Ελλάδα, χωρίς να ξέρω τι ακριβώς να περιμένω. Βρέθηκα στην Γαλλία όπου σπούδασα κι εργάστηκα αρχικά σαν Γ’ βοηθός σκηνοθέτη, αργότερα σαν Β’βοηθός σκηνοθέτη, δούλευα καλά, είχα καλό μισθό αλλά ήθελα να κάνω τα δικά μου φιλμ και είμαι ευγνώμων στην Γαλλία αλλά και στη ζωή που μπόρεσα να το πετύχω.»

Τον ρώτησε ένα μέλος του πολυπληθούς κοινού που «βούλιαξε» το πατάρι του Ιανού την Πέμπτη το βράδυ, πόσο αλλαγμένη βρίσκει την Ελλάδα του σήμερα, από εκείνη που άφησε. «Πάρα πολύ αλλαγμένη. Άλλαξαν οι πόλεις, άλλαξε η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, αλλάξατε εσείς, άλλαξε η οικονομία. Η οικονομία έγινε εμμονή, έγινε θρησκεία». Ρωτήθηκε από κάποιον άλλο, γιατί στην αυτοβιογραφία του υπάρχει αυτός ο τίτλος «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας» κι απάντησε «Μα είναι η αλήθεια, ποτέ δεν περίμενα ότι θα έφτανα στη ζωή μου τόσο μακριά, εξάλλου όπως έχει πει ένας φίλος μου φιλόσοφος ουτοπία δεν είναι αυτό που είναι αδύνατο να συμβεί αλλά αυτό που δεν έχει συμβεί ακόμα». Εξηγώντας γιατί αποφάσισε να γράψει την αυτοβιογραφία του, μίλησε για την οικογένειά του. «Μεγάλωσα πια έχω παιδιά, έχω εγγόνια, θέλω να μπορούν όταν μεγαλώσουν να διαβάσουν για τον παππού τους, την ιστορία του, τη δουλειά του. Τώρα είναι μικρά, τους φαίνονται αυτά λίγο βαρετά, ακατανόητα. Δεν μπορούν να καταλάβουν πως γεννήθηκα σε ένα μικρό δωμάτιο στο χωριό μου στην Γορτυνία και δίπλα κοιμόταν ο παππούς μου και κάτω κοιμόντουσαν τα ζώα. Πως έφυγα από την Ελλάδα και πως βρέθηκα στη Γαλλία, πως εργάστηκα εκεί.»

Μίλησε ακόμα για την προστασία που ζήτησαν κι έλαβαν οι σκηνοθέτες της Γαλλίας από την Γαλλική κυβέρνηση, να μη μεταδίδονται ταινίες τα Σαββατόβραδα, για να βγαίνει ο κόσμος να πηγαίνει σινεμά, πως δημιουργήθηκε το Canal+ για να φιλοξενεί τον ποιοτικό κινηματογράφο και τους κινδύνους που φέρνει το Netflix ως παραγωγός – Μεγάλος Αδελφός του κινηματογράφου και των σκηνοθετών. «Είναι πορνεία να διαχειρίζεται με τέτοιον τρόπο τα βιβλία, τα σενάρια και τις ταινίες και είναι άδικο για τον θεατή να μην μπορεί να απολαύσει σε μεγάλη οθόνη ένα κινηματογραφικό έργο, αλλά μόνο στην τηλεόραση του σπιτιού του αν μιλάμε για παραγωγή του αμερικανικού κολοσσού.»

Βρήκε πολύ τρυφερά λόγια να χρησιμοποιήσει για την επί 5 σχεδόν δεκαετίες σύντροφό του κι όταν ο εκδότης Γιάννης Μαμάης την χαρακτήρισε άγγελο-φύλακά του έσπευσε να τον διορθώσει χαμογελαστός, «δεν μ’ αρέσει το φύλακας, μου θυμίζει κρατούμενο, φυλακή, προτιμώ το άγγελος- φιλικός».

Ο Κώστας Γαβράς μας επιφύλαξε και μια σπουδαία είδηση, όταν ένας ενημερωμένος κύριος τον ρώτησε αν είναι αλήθεια ότι γράφει το σενάριο για μια νέα ταινία, που θα πραγματεύεται την περιβόητη διαπραγμάτευση του 2015 μεταξύ ελληνικής κυβέρνησης και «Θεσμών». «Ναι είναι αλήθεια, το σενάριο είναι ήδη έτοιμο, το έχω ολοκληρώσει. Απομένει να βρεθεί χρηματοδότηση και να γίνει το casting» Αναρωτιέμαι κι ανυπομονώ για τη δική του καθαρή κινηματογραφική ματιά πάνω σε εκείνη την πολυτάραχη κοινωνικά περίοδο της χώρας. Εξάλλου ο Γαβράς διαχρονικά δεν φοβήθηκε να καταθέσει άποψη, ούτε να αναμετρηθεί με την Ιστορία ως οφείλει ένας δημιουργός.

Στο τέλος της παρουσίασης για την οποία αξίζει να ευχαριστήσουμε τόσο τον εκδότη του οίκου Gutenberg Γιάννη Μαμάη, όσο και τον δημοσιογράφο-κριτικό κινηματογράφου Γιάννη Ζουμπουλάκη, που μας σύστησαν τον Κώστα Γαβρά και το βιβλίο του, χωρίς να πλεονάσουν σε λόγο και χρόνο, παρέμεινα τελευταίος να πάρω ένα υπογεγγραμένο αντίτυπο και να πω δυο λόγια με τον θρύλο του σινεμά. «Υπογράψτε παρακαλώ σε ένα ανάξιο μαθητή του κινηματογράφου και άξιο μαθητή της τηλεόρασης». Ο Γαβράς χαμογέλασε, διασκέδασε μάλλον με την προετοιμασμένη ατάκα μου και με ρώτησε, «γιατί το λέτε αυτό;». «Σπούδασα στη Σχολή Σταυράκου κινηματογράφο αλλά...», «κι εγώ σπούδασα στη Σταυράκου» μου είπε και κοίταξε γύρω του λίγο συνομωτικά, λίγο περιπαικτικά. «Σπούδασα εκεί αλλά μόνο για δυο μέρες. Ήταν η εποχή που είχε φύγει ο Τσάπλιν από την Αμερική λόγω πεποιθήσεων κι ένας καθηγητής μας είχε πει πως ένας σκηνοθέτης δεν έχει καμιά δουλειά να ανακατεύεται με την πολιτική. Όταν γύρισα σπίτι και το είπα στον πατέρα μου εκείνος μου απάντησε, δεν θα ξαναπάς εκεί, είναι άσχετος, να φύγεις έξω να σπουδάσεις». Όσο τον άκουγα εμβρόντητος με ρώτησε και την ερώτηση-μαχαιριά. «Και πως περνάτε στην τηλεόραση, πως είναι η τηλεόραση στην Ελλάδα τώρα;» «Εγώ περνάω καλά κύριε Γαβρά, όμως η τηλεόραση είναι φτηνή κι ελπίζω να καταλαβαίνετε τι εννοώ». Έσφιξε τα χείλη σε ένα άκρως γαλλικό μειδίαμα και υπογράφοντας το πολύτιμο αντίτυπο μου απάντησε, «ναι καταλαβαίνω καλά».

Φτηνή νομίζω είναι η ζωή μας χωρίς πολλούς Γαβράδες στην καθημερινότητά μας, φτηνή μου φάνηκε και η Θεσσαλονίκη να τραγουδάει και να λικνίζεται 100 μέτρα παρακάτω με τον προοδευτικό της Δήμαρχο απόντα στην παρουσίαση του Γαβρά, παρόντα στην φωταγώγηση πλάι στον Σαμπάνη. Φτηνή η ταμπελίτσα σε μια καρέκλα του Ιανού που έγραφε «Γιώργος Αγγελόπουλος, εκπρόσωπος Γραφείου Πρωθυπουργού» που δεν πάτησε ποτέ. Φτηνοί όλοι οι προύχοντες της Θεσσαλονίκης που απουσίασαν σύσσωμοι. Φτηνή η προσπάθεια νεαράς δημοσιογράφου να αποσπάσει δήλωση του Γαβρά για το όνομα της Μακεδονίας ή τα μαθητικά συλλαλητήρια και άκουσον άκουσον μια selfie με τον Γαβρά. O tempora o mores.

Θα ήταν παράλειψή μου να μη μιλήσω λίγο για την εξαιρετική ποιοτικά έκδοση των ανθρώπων της Gutenberg. Η ποιότητα του χαρτιού, το δέσιμο με κλωστή, η ξεκούραστη γραμματοσειρά και το αγαπημένο και σαφές πολυτονικό κατ’ απαίτηση του Κώστα Γαβρά. Είναι μεγάλη πολυτέλεια για το 2018 αυτές οι εκδόσεις στο ράφι μας.

Όλες οι φωτογραφίες που παραθέτω ανήκουν σε έναν θρασύ ανάξιο μαθητή κινηματογράφου που ήθελε να δει μέσα από 200αρι φακό έναν σπουδαίο σκηνοθέτη που καθόρισε το παγκόσμιο σινεμά.