«Οι πρόσφυγες μπορούν να γίνουν πλεονέκτημα για την Ευρώπη»

Όπως τονίζει το περίφημο «ευρωπαϊκό σχέδιο» προωθεί την «ελεύθερη αγορά» και υποδαυλίζει τους εθνικούς εγωισμούς, ενώ παράλληλα ωθεί όλο και περισσότερο σε μια κατάσταση μόνιμης εξαίρεσης, ακόμα και με τη μορφή του βοναπαρτισμού.

• Ο Σλαβόι Ζίζεκ έγραψε πρόσφατα: «Η πραγματική ερώτηση δεν είναι εάν “οι μετανάστες συνιστούν μια πραγματική απειλή”, αλλά “τι μας λέει αυτή η εμμονή με την απειλή των μεταναστών για την αδυναμία της Ευρώπης;”». Ποια είναι η άποψή σας;

Συμφωνώ απόλυτα με την εκτίμηση του Ζίζεκ. Πρώτα απ' όλα να πούμε ότι οι μετανάστες δεν αποτελούν απειλή για την Ευρώπη, αντίθετα η Ευρώπη έκανε πολέμους ενάντια σε πολλές από τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι πρόσφυγες. Γι' αυτό η ερώτηση του Ζίζεκ είναι πολύ καλή.

Ιστορικά οι μετανάστες έγιναν πολλές φορές ο αποδιοπομπαίος τράγος σε όλες τις κοινωνικές κρίσεις. Τον 19ο αιώνα έπαιξαν αυτόν τον ρόλο στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού και σήμερα τον διαδραματίζουν στο πλαίσιο της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης. Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η ξενοφοβία σήμερα, όπως και στο παρελθόν, χρησιμοποιείται για να οριστεί αρνητικά η ταυτότητα κάποιων. Οι Ευρωπαίοι τη χρησιμοποιούν για να ορίσουν τον εαυτό τους ενάντια στους «άλλους».

• Μετά από δεκαετίες επεμβάσεων και πολέμων, σήμερα η Δύση υποκριτικά στρέφει την πλάτη σε εκατομμύρια ανθρώπους που βρίσκονται σε ύψιστη ανάγκη. Στην Ελλάδα βλέπουμε μεγάλο βαθμό αυτό-οργάνωσης και χιλιάδες εθελοντών που βοηθούν τους πρόσφυγες. Πώς μπορεί η Αριστερά να παρέμβει σ' αυτή την κρίση;

Κατ' αρχάς η Αριστερά πρέπει να συμμετέχει στο κίνημα αλληλεγγύης. Θα μπορούσε αυτή η κρίση να αποδειχτεί μια καλή ευκαιρία.

Πρέπει να εξηγούμε ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες μπορούν να γίνουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη και να συνεισφέρουν στο μέλλον της. Στην πλειονότητά τους είναι νέοι, μορφωμένοι και ειδικευμένοι. Ολα αυτά πρέπει να τα εξηγούμε καθαρά και δυνατά.

• Πολλές ευρωπαϊκές χώρες πιέζουν την Ελλάδα να απωθεί τους πρόσφυγες και τους μετανάστες με τη βοήθεια και του ΝΑΤΟ και, σε περίπτωση που δεν το κάνει, να μετατραπεί σε φυλακή-καραντίνα. Την ίδια στιγμή αρνούνται να δεχτούν την ποσόστωση που προτείνει η Γερμανία. Τι γίνεται με την υποτιθέμενη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη;

Νομίζω ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να προκαλέσει την επανάληψη των όσων συνέβησαν μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων. Στο όνομα του να μην έρθουν σε σύγκρουση με την κοινή γνώμη, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρνούνται να πουν ότι σε μια ήπειρο πεντακοσίων εκατομμυρίων κατοίκων, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό.

Κανείς δεν μπορεί να πει ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να τους απορροφήσει. Δεύτερον, υπάρχει και το περίφημο «ευρωπαϊκό σχέδιο», δηλαδή ένα σχέδιο της ελεύθερης αγοράς που υποδαυλίζει τους εθνικούς εγωισμούς. Αυτό φαίνεται τώρα στο πώς η Ε.Ε. αντιμετωπίζει την Ελλάδα. Αυτοί που έχουν σήμερα το μέλλον της Ευρώπης στα χέρια τους αγνοούν την ιστορία της, τον πολιτισμό της, τη λειτουργία και τις σχέσεις μεταξύ των κοινωνιών που την αποτελούν.

• Σχεδόν εφτά χρόνια μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης έχει ξεκινήσει μια μεγάλη δημόσια συζήτηση σχετικά με το μέλλον και τις αξίες της Ευρώπης. Τι μπορεί να περιμένουμε απ' αυτήν;

Νομίζω ότι όλη αυτή η συζήτηση έχει ρητορικό χαρακτήρα. Η Ευρώπη είναι μια ποικιλόμορφη ήπειρος, με διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς. Ομως ιστορικά δεν έχει φανεί ικανή να ορίσει τον εαυτό της με θετικούς όρους. Στο Μεσαίωνα, για παράδειγμα, στράφηκε κατά του Ισλάμ, στη συνέχεια προσπάθησε να βρει ταυτότητα μέσω των αποικιακών πολέμων. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η Ευρώπη ήταν «Δύση» και «δημοκρατία της αγοράς» ενάντια στον κομμουνισμό και στην κοινωνική οικονομία. Και σήμερα επίσης βάζει απέναντί της το Ισλάμ.

Εξ ου και η ισλαμοφοβία. Γι' αυτό λοιπόν η συζήτηση για τις ευρωπαϊκές αξίες, τη δημοκρατία κ.λπ. είναι καθαρά ρητορική, ενώ την ίδια στιγμή κλείνουν τα σύνορα της Ευρώπης. Το αρχικό πρόγραμμα της Ε.Ε. δεν προέβλεπε παρά μια «ελεύθερη αγορά», συνδυασμένη με τα εθνικά σύνορα. Tο πραγματικό σχέδιο της Ε.Ε. είναι η υπέρβαση της εθνικής κυριαρχίας προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός κράτους εξαίρεσης, ακόμα και με τη μορφή του βοναπαρτισμού. Σ' αυτό το πλαίσιο μιας μόνιμης κατάστασης εξαίρεσης, όπου η μόνη κυρίαρχη εξουσία είναι αυτή του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η δημοκρατία αποτελεί ένα αξεπέραστο εμπόδιο.

• Υπάρχουν κάποια σημάδια αλλαγής των πολιτικών συσχετισμών δύναμης σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία κ.λπ., στις οποίες προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις ενισχύονται. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;

Ναι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αλλαγή που αφορά δυνάμεις της Αριστεράς, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, οι Podemos στην Ισπανία, το Μπλόκο στην Πορτογαλία, ο Κόρμπιν στη Βρετανία. Βέβαια αυτά είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους κινήματα και φαινόμενα, αλλά έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, βασικότερο από τα οποία είναι ότι επιχειρούν να ξεπεράσουν τις ήττες της Αριστεράς στα προηγούμενα χρόνια.

Από την άλλη, πρέπει, επίσης, να ανακτήσουμε την πολιτική και διανοητική ενέργεια στην ευρωπαϊκή Αριστερά. Να αξιοποιήσουμε τις εμπειρίες του 20ού αιώνα στη Γερμανία, στη Ρωσία, στην Ισπανία, στην Ιταλία κ.λπ. Οι Podemos, για παράδειγμα, προσπαθούν σήμερα να αξιοποιήσουν την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής.

Αυτές οι αλλαγές λοιπόν βοηθούν σε μια νέα διαμόρφωση της Αριστεράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε ένα νέο πολιτικό μετασχηματισμό του 21ου αιώνα είναι μια αχτίδα φωτός για μια δημοκρατική επανίδρυση της ίδιας της Ευρώπης.

Ενα εναλλακτικό σχέδιο για τον 21ο αιώνα δεν μπορούν να το φτιάξουν οι διανοούμενοι σαν άσκηση επί χάρτου. Ισως μπορέσουν να το επεξεργαστούν και να το συστηματοποιήσουν, αλλά το σχέδιο αυτό είναι κυρίως δουλειά της κοινωνίας και των κινημάτων της. Και δεν πιστεύω ότι αναγκαστικά θα προέλθει από τη Δύση. Η νέα πρόταση και η νέα ουτοπία δεν μπορεί να ταυτίζονται με εκείνες του 20ού αιώνα. Ωστόσο δεν έχει γεννηθεί ακόμα το καινούργιο πρότυπο.

Ποιος είναι

Ο Εντσο Τραβέρσο γεννήθηκε το 1957 στο Γκάβι, μια μικρή πόλη του Πιεμόντε στην Ιταλία, και είναι σήμερα καθηγητής στο τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ των ΗΠΑ. Είκοσι χρόνια έζησε και εργάστηκε στη Γαλλία. Στη γλώσσα μας κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου τα βιβλία του «Διά πυρός και σιδήρου» (2013), «Οι ρίζες της ναζιστικής βίας» (2013), «Τι απέγιναν οι διανοούμενοι» (2014) και έχει συμμετοχή στο συλλογικό έργο «Εμείς οι πρόσφυγες» (2015).

Πηγή efsyn.gr