Οι αστυφύλακες και ο ρόλος της αστυνομίας μέσα από τον ελληνικό κινηματογράφο

ME THN EΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΗΣ Bergmann Kord

«Η κόμισα της φάμπρικας» και ο αφελής αστυφύλακας

Μια εξιδανικευμένη εικόνα για τον αστυνομικό της εποχής έχουμε μέσα από την ταινία «Η κόμισα της φάμπρικας» του 1969, στην οποία ο Στέφανος Ληναίος υποδύεται έναν αστυφύλακα που θεωρεί ότι η κοινωνία μπορεί να γίνει καλύτερη εάν ο κάθε πολίτης κοιτάζει το σπίτι του και το νοικοκυριό του, έχει τη δουλίτσα του και προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, ενώ ενδιαφέρεται για την ανατροφή των παιδιών του. Μάλιστα, όταν χωρίς να το ξέρει παίρνει προαγωγή απλά διότι η καλή του (Άννα Φόνσου) έχει βάλει μέσο, φωνάζει σε όλους ότι αυτή ήταν αποτέλεσμα της σκληρής δουλειάς του. Και κάπως έτσι, το ίδιο το σενάριο αποδομεί τον χαρακτήρα του συγκεκριμένου αστυφύλακα, ο οποίος εμφανίζεται αφελής σε βαθμό που προκαλεί θυμηδία. Βέβαια, στην συγκεκριμένη ταινία αυτό ακριβώς είναι και το ζητούμενο, οπότε το σενάριο πέτυχε τον στόχο του. Ο Στέφανος Ληναίος αποδίδει τον ρόλο του με έναν μοναδικό τρόπο, λες και και αυτός γράφτηκε αποκλειστικά και μόνο για τον ίδιο. Η «Κόμισσα της Φάμπρικας» είναι θεατρικό έργο των Ασημάκη Γιαλαμά και Κώστα Πρετεντέρη. Οι διαχρονικές αξίες που πρεσβεύει, αλλά και η δύσκολη εποχή στην οποία εξελίσσεται η υπόθεση αποτελούν «διαβατήρια» επιτυχίας του έργου αυτού, όποτε κι αν προβάλλεται. Η ταινία γυρίστηκε από τον Κλέαρχο Κονιτσιώτη και την κινηματογραφική εταιρεία Καραγιάννης-Καρατζόπουλος. Η υπόθεση του έργου θέλει έναν αστυνομικό (Στέφανος Ληναίος) να συλλαμβάνει ένα βράδυ μία κοπέλα (Άννα Φόνσου), ενώ αυτή έχει κάνει διάρρηξη, όχι όμως για να κλέψει, αλλά για να βοηθήσει την αδελφή της που είχε πέσει θύμα εκβιασμού. Η κοπέλα για να του ξεφύγει, του λέει ψέματα ότι είναι φτωχή και άνεργη και αυτός την αφήνει με τον όρο να πάει στη δουλειά που θα της βρει. Γύρω από αυτή την ιστορία «στήνονται» και άλλες, με εξαιρετικό ενδιαφέρον και πολύ γέλιο. Ο Στέφανος Ληναίος προσφέρει μια εξαιρετική ερμηνεία στο ρόλο του αστυφύλακα, ενώ η Άννα Φόνσου ακολουθεί ιδανικά. Με ρεαλιστικό τρόπο αποτυπώνεται η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της ταραγμένης δεκαετίας του 1960, με τις πολιτικές αντιπαραθέσεις, τα συλλαλητήρια, τις απεργίες, τη βία, αλλά και τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Το 1969 βέβαια την εξουσία είχαν αναλάβει με τη βία οι συνταγματάρχες της χούντας κι αυτό σημαίνει πολλά για τα σενάρια της εποχής. Και στο συγκεκριμένο υπήρχαν εμφανή τα σημάδια της λογοκρισίας, με σαφείς υπαινιγμούς για τον κομμουνισμό, αλλά και τις διαδηλώσεις. Σκηνοθέτης της ταινίας ήταν ο Ντίμης Δαδήρας.

«Φωνάζει ο κλέφτης»: Το μαρτύριο της λακέρδας…

Ιστορική παραμένει η σκηνή στη συγκεκριμένη ταινία όπου ο Ντίνος Ηλιόπουλος κρατείται μια νύχτα στο κρατητήριο χωρίς να του δίνουν νερό, ενώ τον ταϊζουν μόνο λακέρδα (!), με αποτέλεσμα ο ίδιος να έχει φτάσει σε σημείο να διψάει τόσο πολύ, σε βαθμό αφυδάτωσης! Μόλις το μαθαίνει αυτό ο διοικητής του τμήματος (Νικήτας Πλατής) βάζει τις φωνές στους αστυφύλακες, λέγοντάς τους ότι δεν πρέπει να κάνουν τέτοια πράγματα. Οπότε έρχεται η «αποστομωτική» απάντηση ενός αστυφύλακα: «Ξέρετε, κύριε διοικητά, ο κύριος υπαστυνόμος λέει ότι αυτή η μέθοδος είναι πολύ αποτελεσματική εάν θέλεις να κάνεις κάποιον να μιλήσει»! Το αποτέλεσμα είναι την επόμενη μέρα το πρωί, όταν ο Ηλιόπουλος πηγαίνει στο γραφείο του διοικητή για ανάκριση, «τρελαίνεται» όταν έρχονται μπροστά του…10 ποτήρια νερό, τα οποία αδειάζει στη στιγμή! Η ταινία «Φωνάζει ο κλέφτης» γυρίστηκε το 1965 σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, ενώ ήταν βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Δημήτρη Ψαθά. Η υπόθεση είναι η εξής: Ένας υπερβολικά έντιμος άνθρωπος, ο Τιμολέων Λάμπρου (Ντίνος Ηλιόπουλος), που έχει χάσει πολλές φορές την δουλειά του εξαιτίας αυτής της εντιμότητας και που για να παίρνει θάρρος να λέει την αλήθεια, γιατί κατά βάση είναι πολύ δειλός, αναγκάζεται να πίνει, βρίσκει το πορτοφόλι ενός στρατηγού (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος), προέδρου ενός μεγάλου δημόσιου οργανισμού, το οποίο είναι γεμάτο χαρτονομίσματα και ένα γράμμα από τις ΗΠΑ, και πηγαίνει στο σπίτι του για να του το επιστρέψει. Η γυναίκα του στρατηγού, όμως, η Λία (Ρένα Βλαχοπούλου), καλύπτει τον αδελφό της (Ανδρέας Ντούζος), που έχει κάνει μεγάλες καταχρήσεις στον οργανισμό του συζύγου της και το γράμμα αποδεικνύει τα ψέμματα της και τις καταχρήσεις. Τελικά, η Λία αποκτά το γράμμα παρά την αντίδραση του έντιμου ανθρώπου, αλλά ο στρατηγός, λόγω ακριβώς αυτής της εντιμότητας, τον προσλαμβάνει στον οργανισμό. Εκεί, αυτός ανακαλύπτει τις κομπίνες και τις καταχρήσεις και όταν πηγαίνει και τα λέει όλα στον στρατηγό, η γυναίκα του και ο αδελφός της προσπαθούν να τον βγάλουν τρελό, απατεώνα και...αριστερό και "εναντίον του συστήματος", κάτι που συνήθως κάνει το στρατηγό έξαλλο. Ο έντιμος άνθρωπος πηγαίνει στη φυλακή, αλλά η Λία αποφασίζει να δώσει τη λύση λέγοντας όλη την αλήθεια.

Τα χαστούκια του αστυφύλακα στον «Ηλία του 16ου»

Ένδεια, αστυνομοκρατία, κοινωνικές αναταραχές και πολιτικές εκτροπές ήταν μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά της δεκαετίας του 1950 στη χώρα μας. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο Φίνος μαζί με τον Αλέκο Σακελλάριο αποφασίζουν το 1959 να γυρίσουν σε ταινία ένα θεατρικό έργο που είχε γράψει ο τελευταίος μαζί με τον Χρήστο Γιαννακόπουλο, το οποίο αποτύπωνε ακριβώς αυτή την εικόνα της ελληνικής κοινωνίας, εκείνη την εποχή. Ήταν το έργο «Ο Ηλίας του 16ου», το οποίο είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά στο θέατρο ο Βασίλης Λογοθετίδης με τον θίασό του. Η επιτυχία του έργου ήταν μεγάλη κι έτσι η απόφαση να γυριστεί και ταινία, σχετικά εύκολη. Ωστόσο κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι η ταινία αυτή, αρκετά χρόνια αργότερα, θα αποτελούσε μια από τις πλέον αγαπημένες των Ελλήνων, μέχρι σήμερα. Στην ταινία πρωταγωνιστούσαν ο Κώστας Χατζηχρήστος, ως «Ηλίας του 16ου», ο Θανάσης Βέγγος, ως ένας φουκαράς φίλος του, αλλά και ο Σταύρος Ξενίδης, ως υπάλληλος ενός ιδιοκτήτη μπαρ (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος), ο οποίος είναι μέγας τοκογλύφος. Μάλιστα, για τον Βέγγο ήταν η πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση σε ταινία της Finos Film. Το σενάριο ήθελε τους τρεις φίλους (Ηλίας, Θωμάς, Βαγγέλης) να αποφασίζουν να κλέψουν το αφεντικό του Βαγγέλη, που είναι ο ιδιοκτήτης του μπαρ, ενεχυροδανειστής και κλεπταποδόχος. Τη διάρρηξη αποφασίζεται να κάνει ο Θωμάς, ενώ ο Ηλίας ντυμένος αστυφύλακας, φυλάει τσίλιες. Για κακή τους τύχη, όμως, στο διπλανό σπίτι γίνεται αντιληπτή η απώλεια ενός δακτυλιδιού και κατηγορείται η υπηρέτρια. Ο Ηλίας, που περιπολεί ως ψευτο-αστυφύλακας, καλείται να παρέμβει και καταλήγει στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής. Συλλαμβάνεται, όμως, και ο Θωμάς και οδηγείται στο ίδιο τμήμα που βρίσκεται ο Ηλίας, ο οποίος προσπαθεί να ξεδιαλύνει την κατάσταση. Οι σκηνές που εκτυλίσσονται είναι απείρου κάλλους και προκαλούν άφθονο γέλιο. Αξέχαστη η σκηνή με τον Χατζηχρήστο να χαστουκίζει πολλάκις τον Βέγγο εν ώρα ανακρίσεως και μάλιστα με αληθινά χαστούκια, ενώ είναι δεκάδες οι ατάκες του Χατζηχρήστου ως αστυφύλακα, που αποτυπώνουν πολύ χαρακτηριστικά τα πιστεύω των πολιτών για την αστυνομία, εκείνη την εποχή.

«Η βίλα των οργίων» και…το αμέρικαν μπαρ

«Τι το κάναμε εδώ, αμέρικαν μπαρ;» είναι η θρυλικά ατάκα του αξέχαστου Διονύση Παπαγιαννόπουλου, στην ελληνική ταινία του 1964, «Η βίλλα των οργίων», στην οποία πρωταγωνιστούσε ο ίδιος – μαζί με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, τη Μέλπω Ζαρόκωστα και την Κάκια Αναλυτή -, υποδυόμενος το ρόλο ενός αυστηρού διοικητή αστυνομικού τμήματος. Εδώ ίσως ο ρόλος της αστυνομίας είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα της εποχής, με τον Παπαγιαννόπουλο να έχει μπει άριστα “στο πετσί” του ρόλου του και να αναδεινύει μοναδικά συμπεριφορές αστυνομικών της εποχής, ενίοτε και ακραίες. Η ταινία αυτή είναι παραγωγή της Finos Film και πρόκειται για κινηματογραφική μεταφορά της ομώνυμης θεατρικής κωμωδίας του Γεράσιμου Σταύρου, η οποία παρουσιάστηκε στο θέατρο από τον θίασο Κώστα Ρηγόπουλου - Κάκιας Αναλυτής, με την τελευταία να επαναλαμβάνει τον θεατρικό της ρόλο και στο σινεμά. Στην ταινία, ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει και για την εξαιρετική ερμηνεία της Ρίτας Μουσούρη, στο ρόλο της ξεπεσμένης μεγαλοαστής που υπενοικιάζει τη βίλα της για σεξουαλικά όργια. Αξέχαστη και η δική της ατάκα «μιλάτε μου σας παρακαλώ στον πληθυντικό, θα με υποχρεώσετε, ξέρετε είμαι κόρη ναυάρχου». Η υπόθεση της ταινίας είναι η εξής: Ο Χάρης Ζάβαλος (Λάμπρος Κωνσταντάρας), ένας μεγαλοαστός πολιτικός, βρίσκεται παγιδευμένος από κάποιον υπάλληλό του (Ανδρέας Ντούζος) σε μια βίλλα όπου γίνονται σεξουαλικά όργια. Συλλαμβάνεται και στο αστυνομικό τμήμα που οδηγείται, συναντά την Βιολέτα (Κάκια Αναλυτή), με την οποία ο Ζάβαλος έχει αποκτήσει ένα νόθο παιδί. Από διαβολική σύμπτωση, η Βιολέτα γίνεται η κάτοχος ενός καρνέ γεμάτο ονόματα της υψηλής κοινωνίας που εμπλέκονται στο σεξουαλικό σκάνδαλο της βίλλας. Ο Ζάβαλος προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποκτήσει το καρνέ, η Βιολέτα όμως τον εκβιάζει ζητώντας του να αναγνωρίσει το παιδί, κάτι το οποίο δεν μπορεί να γίνει, καθώς ο Ζάβαλος είναι ήδη αρραβωνιασμένος. Το σενάριο ήταν του Γεράσιμου Σταύρου και η σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου. Η ταινία αποτελεί μια ακόμα χαρακτηριστική ηθογραφία εποχής και η αλήθεια είναι πως προκαλεί θλίψη το γεγονός ότι σήμερα τέτοια συμβάντα θεωρούνται καθημερινά, συχνότατα και...φυσιολογικά. Μια ακόμα ένδειξη ότι εκείνη η εποχή με τις δυσκολίες που είχε, παρέμενε στο βάθος της με αρχές και αξίες που πάλευε να διατηρήσει ζωντανές. Κάτι που φυσικά στα χρόνια που ακολούθησαν, η κοινωνία δεν κατάφερε να επιτύχει.

Περιμένουμε σχόλια, απόψεις και παρατηρήσεις στο mail μας