Τραμπ πρόεδρος VS Τραμπ επιχειρηματία

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, στα τέλη του περασμένου Ιουλίου συγκεκριμένα, ο επόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών είχε χαρακτηρίσει «καταστροφικό» τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και είχε προαναγγείλει την επανεξέταση των σχέσεων της χώρας του με τον Οργανισμό, που θα μπορούσε να οδηγήσει και στην αποχώρηση από αυτόν. Την περασμένη Τετάρτη, πρώτη ημέρα της θριαμβευτικής εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ, ο επικεφαλής του ΠΟΕ θύμισε τον πρωταρχικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ΗΠΑ στον διεθνή Οργανισμό και δήλωσε έτοιμος να συνεργαστεί με τον νέο πρόεδρο.

Ο γενικός διευθυντής του ΠΟΕ Ρομπέρτο Αζεβέντο ασφαλώς συνεχάρη τον Τραμπ για την περιφανή του νίκη. Και προσπάθησε από την πρώτη κιόλας στιγμή να «προσεταιρισθεί», τρόπος του λέγειν, τον επόμενο, 45ο πρόεδρο των ΗΠΑ, με τα εξής λόγια: «Είναι σαφές ότι πολλοί σκέφτονται ότι το διεθνές εμπόριο δεν λειτουργεί προς δικό τους όφελος. Οφείλουμε να φροντίσουμε ώστε να διαβεβαιώσουμε τους αμφισβητίες αυτούς ότι η απελευθέρωση του εμπορίου αποφέρει τα μέγιστα δυνατά οφέλη στον μέγιστο δυνατό αριθμό ανθρώπων».

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο διευθυντής του ΠΟΕ προσπαθεί να πείσει την επόμενη διακυβέρνηση των ΗΠΑ να μη βγάλει τη χώρα από τον διεθνή Οργανισμό που δημιουργήθηκε μόλις το 1995 αντικαθιστώντας τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) με σκοπό να γκρεμίσει τα εμπορικά τείχη στον πλανήτη και να εξασφαλίσει την ελεύθερη (και αδασμολόγητη, ει δυνατόν) διακίνηση των εμπορευμάτων. Διότι, όπως εκτιμούν πολλοί ειδικοί, ενδεχόμενη αποχώρηση των ΗΠΑ πιθανότατα θα επέφερε τον ξαφνικό θάνατο του ΠΟΕ δεδομένου ότι η Ουάσιγκτον είναι ο βασικός χρηματοδότης του.

Εξάλλου, για να καταρρεύσει ο ΠΟΕ δεν χρειάζεται να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ. Αρκεί και μόνο να παραβιάσουν τις βασικές του αρχές. «Σκεφθείτε για παράδειγμα να αυξήσουν οι ΗΠΑ από το 30% στο 40% τους δασμούς που επιβάλλουν στα εισαγόμενα από την Κίνα προϊόντα. Η Ουάσιγκτον θα έχει παραβιάσει κατάφωρα τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου και ο ΠΟΕ θα πρέπει να επιβάλει πρόστιμο στον παραβάτη. Οι ΗΠΑ, όμως, θα αρνηθούν να πληρώσουν το πρόστιμο και ως εκ τούτου η χώρα θα τεθεί de facto εκτός Οργανισμού»δηλώνει στη «Figaro» ο καθηγητής Οικονομίας στη γαλλική Sciences-po Φιλίπ Μαρτέν.

Ο γάλλος καθηγητής εξηγεί ότι «θα ήταν παράλογο να πράξει κάτι τέτοιο η οποιαδήποτε αμερικανική κυβέρνηση, διότι ο ΠΟΕ προστατεύει τις εξαγωγικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ». Προσθέτει όμως, αναφερόμενος εμμέσως στην εκλογή Τραμπ, ότι «ο κόσμος δεν κινείται πλέον στο πλαίσιο της λογικής».

Αν και η διαδικασία αποχώρησης ενός εκ των 162 κρατών-μελών του ΠΟΕ δεν είναι περίπλοκη, οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να τη δρομολογήσουν, εκτιμά ο υπεύθυνος μακροοικονομικών ερευνών της Saxo Bank Κρίστοφερ Ντέμπικ. «Οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου είναι προς όφελος των ΗΠΑ. Θα κόστιζαν πολύ στην οικονομία της χώρας και στους ισολογισμούς των επιχειρήσεών της. Δεν συμφέρει στην Ουάσιγκτον η επιστροφή σε μια πολιτική άγριας δασμολόγησης. Εξάλλου δίχως τον ΠΟΕ ο κόσμος θα έμπαινε σε μια εποχή χαοτικού εμπορίου. Ο Οργανισμός είναι σήμερα ο μοναδικός μοχλός ρύθμισης και λύσης των διεθνών εμπορικών διαφορών» εξηγεί ο Ντέμπικ.

Αδιανόητη θεωρεί και ο οικονομικός σύμβουλος της ελεγκτικής εταιρείας Deloitte Ζαν-Πολ Μπετμπέζ μια ανατροπή της παγκόσμιας εμπορικής τάξης από τον Ντόναλντ Τραμπ. «Μια έξοδος των ΗΠΑ από τον ΠΟΕ θα προκαλούσε ένα ισχυρό παγκόσμιο σοκ. Δεν τη θεωρώ όμως πιθανή, διότι θα απέβαινε εναντίον των συμφερόντων των ΗΠΑ και των μεγάλων αμερικανικών επιχειρήσεων που έχουν ρίζες και παρουσία παντού στον κόσμο. Εξάλλου, αν οι ΗΠΑ αποχωρούσαν από τον ΠΟΕ το κόστος θα το πλήρωναν και οι ίδιες οι επιχειρήσεις του Τραμπ» εξηγεί ο οικονομολόγος Μπετμπέζ. Διότι ο Τραμπ θα γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά δεν θα πάψει να είναι ένας δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας με προσωπικά συμφέροντα και με υποχρεώσεις προς τις γυναίκες (πρώην, νυν και επόμενες) και τα πέντε (προσώρας) παιδιά του.

Οι ειδικοί δεν δίνουν βάση στα ανέξοδα προεκλογικά κρεσέντα λαϊκισμού του Τραμπ λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν είναι τόσο «τρελός» ώστε να βλάψει τα δικά του επιχειρηματικά συμφέροντα. Θυμίζουν ότι η αναθεώρηση των διεθνών συνθηκών δεν αποτελεί απλή υπόθεση, αλλά είναι κάτι που απαιτεί χρόνο - θυμίζουν ότι οι διαπραγματεύσεις για την ευρωκαναδική εμπορική συμφωνία CETA διήρκεσαν επτά έτη. Φοβούνται, όμως, ότι μια στροφή προς τον προστατευτισμό προλαβαίνει να την κάνει ο Τραμπ κατά την τετραετία της διακυβέρνησής του.

Κάτι τέτοιο, εκτιμούν, που θα μπορούσε να συμβεί απλώς και μόνο «αποδίδοντας στα τελωνεία τη σημασία που δικαιούνται», όπως έχει ο ίδιος ο Τραμπ προεκλογικά υποσχεθεί, θα μπορούσε να φρενάρει τις εμπορικές συναλλαγές διεθνώς. Να μειώσει τον όγκο τους. «Οι διεθνείς αγορές θα μπορούσαν έτσι να αποκτήσουν έναν πιο περιφερειακό χαρακτήρα. Είναι μια προοπτική που εν τέλει μπορεί να ισχυροποιήσει τις ήδη διαμορφωμένες ζώνες εμπορίου, όπως είναι η ζώνη του ευρώ» σημειώνει ο Ζαν-Πολ Μπετμπέζ της Deloitte.

«Χημεία» με τον Αζεβέντο

Εδώ θα μπορούσε να σημειώσει κανείς το ενδιαφέρον που έχει η σύμπτωση των Τραμπ και Αζεβέντο στα αξιώματα του προέδρου των ΗΠΑ και του επικεφαλής του ΠΟΕ, αντιστοίχως. Ο διορισμός του Βραζιλιάνου Ρομπέρτο Αζεβέντο την 1η Σεπτεμβρίου 2013 στην ηγεσία του εδρεύοντος στη Γενεύη διεθνούς Οργανισμού (αντικατέστησε τον γάλλο πολιτικό Πασκάλ Λαμί) έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τις αναπτυσσόμενες (διάβαζε φτωχές) χώρες του πλανήτη. Και αυτό επειδή ο ηλικίας 59 ετών διπλωμάτης καριέρας υπήρξε επί σειρά ετών (από το 2008 για την ακρίβεια, που εκπροσωπεί την πατρίδα του στον ΠΟΕ, έως το 2013) ο άνθρωπος που εργάστηκε με ζήλο για την προστασία των βραζιλιάνικων προϊόντων και της οικονομίας εν γένει από τον διεθνή ανταγωνισμό.

Ο Αζεβέντο είναι δηλαδή, όπως τουλάχιστον στα λόγια και ο Τραμπ, ένας υπέρμαχος του προστατευτισμού. Εξελέγη χάρη στη θερμή υποστήριξη της Κίνας και στόχος του θεωρείται πως είναι η αποδυνάμωση των μεγάλων παραδοσιακών εμπορικών δυνάμεων της Δύσης (ΕΕ και οι ΗΠΑ) προς όφελος των αναδυόμενων οικονομιών. Επί των ημερών του στον ΠΟΕ είναι αλήθεια ότι οι οικονομίες των περιβόητων BRICS επιδεινώθηκαν - κυρίως η οικονομία της πατρίδας του της Βραζιλίας και εκείνη της Κίνας. Οι λόγοι της επιδείνωσης ήταν όμως και στις δύο περιπτώσεις διαρθρωτικοί και ενδογενείς, και όχι εξωγενείς.

Εν κατακλείδι, δύο πράγματα θα μπορούσε να προβλέψει κανείς με κάποιο βαθμό ασφάλειας. Το πρώτο είναι η προοπτική επιβράδυνσης (μέχρι ακινητοποιήσεως) της διαδικασίας απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου στο πλαίσιο των συνομιλιών του «γύρου της Ντόχα». Το δεύτερο είναι η προοπτική παγώματος (μέχρι καταρρεύσεως) της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις (ΤΤΙΡ), που ξεκίνησαν το 2013 και σχεδιαζόταν να ολοκληρωθούν έως τα τέλη του 2016. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διμερή συμφωνία που επιχειρήθηκε ποτέ παγκοσμίως, την οποία διακαώς προωθούσαν η Ουάσιγκτον και το Βερολίνο, αλλά έχει ήδη υποστεί καίρια πλήγματα από τις ενστάσεις πολλών ευρωπαίων εταίρων (διαφωνίες έχουν διατυπωθεί ακόμα και στη Γερμανία) και εσχάτως από το Brexit.