Ο κόσμος του Τραμπ: Τι αλλάζει για τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ελλάδα

«Οι πολίτες των ΗΠΑ αποφάσισαν να γυρίσουν την πλάτη στην παγκόσμια τάξη που η ίδια η Αμερική δημιούργησε. Ο αμερικανικός λαός μίλησε -ή ίσως φώναξε- και τίποτα πλέον δεν θα είναι πιθανότατα το ίδιο. Η εντυπωσιακή νίκη του Τραμπ θα βάλει την αμερικανική δημοκρατία σε μια δοκιμασία, αντίστοιχη της οποίας δεν έχει αντιμετωπίσει εδώ και 150 χρόνια, από την εποχή δηλαδή του εμφυλίου πολέμου. Ποτέ στο παρελθόν ένας εκλεγμένος αμερικανός πρόεδρος δεν έχει απειλήσει να φυλακίσει τους αντιπάλους του, να μηνύσει τις γυναίκες επικριτές του και να διαλύσει την υπάρχουσα τάξη».

Με αυτά τα λόγια σχολίασε o Edward Luce, αρθρογράφος των Financial Times, την επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές και την ανάδειξή του στο ύπατο αξίωμα της χώρας. Η εκτίμηση του Luce μπορεί να μοιάζει σε στιγμές υπερβολική, ωστόσο δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.

Παγκοσμιοποίηση ή Οικονομικός εθνικισμός

Το μοντέλο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης που οι ίδιες οι ΗΠΑ προώθησαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και βασίστηκε στην ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, επιχειρήσεων και προσώπων ανά τον κόσμο, φαίνεται πως υπέστη ένα καίριο πλήγμα. Οι αμερικανοί πολίτες εξέλεξαν έναν πρόεδρο που καθ'όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας υποστήριξε με σθένος την εγκαθίδρυση ενός παράταιρου οικονομικού εθνικισμού. Όπως σημείωσαν αρκετοί αναλυτές την προηγούμενη περίοδο, το μήνυμα του Τραμπ ήταν ένα μήνυμα κατά της παγκοσμιοποίησης. Ένα μήνυμα που βασίστηκε στην πίστη πως τα συμφέροντα των λευκών αμερικανών είχαν θυσιαστεί από τις πολιτικές ελίτ, προς όφελος μεγάλων επιχειρήσεων που «μετανάστευαν» σε άλλες χώρες και έτσι στερούσαν δουλειές από τους αμερικανούς εργαζόμενους.

Ο κ. Τραμπ, στην πρώτη του ομιλία μετά τις εκλογές, μπορεί να έσπευσε να εμφανιστεί ενωτικός και συναινετικός, σημειώνοντας ότι ήρθε η ώρα να κλείσουν οι πληγές που άνοιξαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Λίγοι είναι ωστόσο εκείνοι που αυτή τη στιγμή μπορούν να υποστηρίξουν με πειστικότητα ότι υπό την προεδρία του Τραμπ, η Αμερική δεν θα μετατραπεί σε μια βαθιά διχασμένη κοινωνία.

Εν τω μεταξύ, η εκλογή ενός λαϊκιστή στο τιμόνι των ΗΠΑ, ενός ανθρώπου που δεν έκρυψε ποτέ τις ρατσιστικές, αυταρχικές και σεξιστικές απόψεις του, φαίνεται πως ανοίγει την όρεξη στους ομοϊδεάτες και ομοτράπεζούς του στην Ευρώπη. Εάν το Brexit έγινε αντιληπτό από τους ηγέτες της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς ως ένα δώρο, η εκλογή Τραμπ καταχειροκροτήθηκε ως ένα προμήνυμα εξελίξεων. Ας μην ξεχνάμε ότι το 2017 είναι μια εκλογική χρονιά τόσο για το Παρίσι όσο και για το Βερολίνο, με τον φάντασμα της Μαρίν Λεπέν του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου (Front National) και της Φράουκε Πέτρι της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) να καραδοκούν.

Σε κάθε περίπτωση, η επόμενη ημέρα των αμερικανικών εκλογών αναμένεται να σηματοδοτήσει μια σειρά αλλαγών στο αμερικανικό αλλά και παγκόσμιο γίγνεσθαι, με δεδομένες τις απόψεις που έχει διατυπώσει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ. Πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν την ανησυχία τους ότι το αποτέλεσμα της κάλπης μπορεί να σημάνει το τέλος μιας εποχής που η Ουάσιγκτον προωθούσε τις δημοκρατικές αξίες και λειτουργούσε ως εγγυητής της ειρήνης.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας, τα πυρηνικά και η Μέση Ανατολή

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ο Τραμπ εξέφρασε κατ'επανάληψη τον θαυμασμό του για τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αμφισβήτησε βασικά δόγματα του ΝΑΤΟ και υποστήριξε πως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα θα πρέπει να αναπτύξουν πυρηνικό οπλοστάσιο ώστε να μπορούν να σηκώσουν μόνες τους το βάρος της αμυντικής τους λειτουργίας.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το πρακτορείο Reuters, η Ρωσία και ο Πούτιν φαίνεται πως είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι από τις αμερικανικές εκλογές, καθώς ο νέος πρόεδρος φαίνεται να αντιτίθεται στην «ορθόδοξο» δόγμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σχετικά με τη Ρωσία. Ειδικότερα, ο Τραμπ έχει υποσχεθεί στενότερες σχέσεις με τη Μόσχα, παρά τη εμπλοκή της Ρωσίας στο μέτωπο της Συρίας και την επέμβαση στην Κριμαία. Ενδεικτικός είναι ο τρόπος με τον οποίο αντέδρασε το ρωσικό κοινοβούλιο στο άκουσμα της είδησης της επικράτησης του Ντόναλντ Τραμπ. Οι βουλευτές σηκώθηκαν όρθιοι και ξέσπασαν σε χειροκροτήματα, ενώ λίγο αργότερα ο Πούτιν δήλωσε ότι είναι έτοιμος να αποκαταστήσει πλήρως τους δεσμούς με την Ουάσιγκτον. «Δεν είναι ένας εύκολος δρόμος αλλά είμαστε έτοιμοι να κάνουμε αυτό που μας αναλογεί και να επαναφέρουμε τους δεσμούς Ρωσίας-ΗΠΑ σε ένα σταθερό μονοπάτι ανάπτυξης» είπε ο ρώσος πρόεδρος. Σύμφωνα με τους αρθρογράφους του Reuters Steve Holland και John Whitesides, η Ρωσία ελπίζει ότι εάν βελτιωθούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ λόγω Τραμπ, αυτό θα έχει ένα πολύ συγκεκριμένο και απτό αποτέλεσμα: Την άρση των κυρώσεων που επεβλήθησαν στη Μόσχα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας.

Στους κερδισμένους στον «κόσμο του Τραμπ», στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, φαίνεται πως συγκαταλέγεται και το Ισραήλ, με τον πρωθυπουργό της χώρας Βενιαμίν Νετανιάχου να διατυπώνει γλαφυρά την προσδοκία του οι σχέσεις των δύο χωρών να φτάσουν σε νέα ύψη.

Στο θέμα πάντως της Συρίας ο Τραμπ θεωρεί προτεραιότητα τον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους. Για το θέμα αυτό ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δηλώσει ότι θα ήθελε να συνεργαστεί με την Μόσχα. Σε αυτό το πλαίσιο, αναλυτές συγκλίνουν στο ότι υπό την διοίκηση Τραμπ είναι πιθανή μια έντονη κινητικότητα στο τρίγωνο Μόσχας - Ουάσιγκτον - Τουρκίας.

Εξάλλου ο Τραμπ είναι γνωστός για την αντίθεσή του στις στρατιωτικές επιχειρήσεις με στόχο την αλλαγή καθεστώτων στην Μέση Ανατολή. Ο κ. Τραμπ που επέκρινε την εισβολή στο Ιράκ, δείχνει ότι σκοπεύει σταδιακά να περιορίσει την εμπλοκή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Η υλοποίηση αυτής της πολιτική μπορεί να σημαίνει ότι οι ΗΠΑ θα ζητήσουν πιο ενεργή συμμετοχή από τους τοπικούς συμμάχους τους. Σ' αυτή την εξίσωση κλειδί θα αποτελέσει η ενίσχυση του PΥD με εξοπλισμούς από τις ΗΠΑ. Εδώ διαπιστώνεται διάσταση απόψεων Τουρκίας - ΗΠΑ. Τον περασμένο Ιούλιο σε συνέντευξη που έδωσε ο κ. Τράμπ στους Times της Νέας Υόρκης, είχε πει πως θαυμάζει τις δυνάμεις των Κούρδων. Όταν δε του τόνισαν την αντίθεση της Τουρκίας στο PΥD απάντησε: «Είμαι θαυμαστής των κουρδικών δυνάμεων. Από την άλλη έχουμε τις δυνατότητες για πάρα πολύ καλή συνεργασία με την Τουρκία. Εάν μπορέσουμε να συγκεράσουμε αυτά τα δύο θα είναι υπέροχα».

Το Μεξικό, το περιβάλλον και η εσωτερική πολιτική στις ΗΠΑ

Η απρόβλεπτη ιδιοσυγκρασία του νέου προέδρου αναμένεται να διαδραματίσει ρόλο στο πώς θα διαμορφωθεί η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ την επόμενη περίοδο, με αρκετούς αναλυτές να κάνουν λόγο για παράγοντα αστάθειας και αβεβαιότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, σενάρια όπως η διακοπή των εμπορικών συμφωνιών με το Μεξικό και τις χώρες του Ειρηνικού και να εγκατάλειψη των συμμάχων των ΗΠΑ σε Ευρώπη και Ασία, αν δεν αποφασίσουν να ξοδέψουν περισσότερα για την άμυνα τους, δεν μπορούν να αποκλειστούν.

Σε σοβαρή δοκιμασία αναμένεται να μπουν οι σχέσεις με το Μεξικό, καθώς ο νέος πρόεδρος έχει κατηγορήσει τη γείτονα ότι κλέβει θέσεις εργασίας από την Αμερική και στέλνει εγκληματίες στις ΗΠΑ. Μπροστά στο ενδεχόμενο μιας αναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με το Μεξικό, το μεξικανικό νόμισμα έπεσε πάνω από 13%. Ακόμη, μία από τις προτάσεις Τραμπ κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ήταν και η ανέγερση ενός τείχους στα σύνορα με το Μεξικό προκειμένου να παρεμποδίσει την είσοδο των μεταναστών.

Αναφορικά με την εσωτερική πολιτική σκηνή, ο Τραμπ εξελέγη με ένα πρόγραμμα που υποστήριζε τον οικονομικό απομονωτισμό και τον έντονο κρατικό προστατευτισμό, δεσμευόμενος μάλιστα να επιβάλλει φόρο 35% σε όλα τα εισαγόμενα προϊόντα που προέρχονται από αμερικανικές εταιρίες εγκατεστημένες εκτός ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, έχει δηλώσει κατά του προγράμματος «Obamacare» που έδωσε ιατρική περίθαλψη σε χιλιάδες αμερικανούς και έχει υποσχεθεί ότι θα προσπαθήσει να το καταργήσει.

Aκόμη, ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη απάτη που επινοήθηκε από την Κίνα για να κάνει τους Αμερικανούς βιομηχάνους μη ανταγωνιστικούς και δεσμεύθηκε να «ακυρώσει» τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, η οποία βασίσθηκε στη συναίνεση του Ομπάμα με την Κίνα. Ο Τραμπ λέει, επίσης, ότι θα σταματήσει όλες τις πληρωμές των ΗΠΑ για προγράμματα του ΟΗΕ σχετικά με την υπερθέρμανση της γης.

Η άνοδος του λαϊκισμού και ο κίνδυνος για την ΕΕ

Σε «αχαρτογράφητα νερά» φαίνεται πως μπαίνουν και οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρώπη, μετά τη νίκη Τραμπ. Ενδεικτική είναι η δήλωση που έκανε ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν Μαρκ Ερό. Ενώ δεσμεύτηκε να συνεργαστεί με τον Τραμπ, σχολίασε ότι η προσωπικότητά του «αφήνει ερωτηματικά» και παραδέχτηκε ότι δεν είναι βέβαιος τι θα σήμαινε η προεδρία Τραμπ για τις βασικές προκλήσεις της εξωτερικής πολιτικής, από την κλιματική αλλαγή και την πυρηνική συμφωνία της Δύσης με το Ιράν ως τον πόλεμο στη Συρία.

Εκείνο ωστόσο το στοιχείο που επισημαίνουν οι περισσότεροι αναλυτές είναι ο πιθανός αντίκτυπος που θα έχει η νίκη Τραμπ για τα λαϊκιστικά κινήματα της ακροδεξιάς στη Γηραιά Ήπειρο.

Το 2017 οι ψηφοφόροι στην Ολλανδία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, αλλά ενδεχομένως και στην Ιταλία και την Βρετανία, θα κληθούν να ψηφίσουν σε εκλογές οι οποίες κινδυνεύουν να επηρεαστούν από τους θριάμβους του Τραμπ και του Brexit. Αν μάλιστα κρίνει κανείς από τον τρόπο με τον οποίο οι ηγέτες της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς υποδέχθηκαν το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ, καθίσταται ολοένα και πιο σαφής η στρατηγική που πρόκειται να ακολουθήσουν. «Σήμερα οι ΗΠΑ, αύριο η Γαλλία», ανήρτησε στο Twitter ο ιδρυτής του γαλλικού Εθνικού Μετώπου, Ζαν-Μαρί Λεπέν.

«Μετά το Brexit, οι ευρωπαίοι λαϊκιστές χαιρέτισαν την πρώτη νίκη του “λαού” απέναντι στο κατεστημένο. Τώρα, η μεγάλη νίκη του Τραμπ τους έδειξε πως πρέπει να μη δίνουν μεγάλη σημασία στις δημοσκοπήσεις και τη συμβατική σοφία. Και ότι η απόσταση που υπάρχει ανάμεσα σε αυτούς και την κατάληψη της εξουσίας σε μια σειρά εκλογικών αναμετρήσεων που θα λάβουν χώρα την επόμενη περίοδο δεν είναι μεγάλη» σημειώνει χαρακτηριστικά σε ανάλυσή του το Politico.

Οι θέσεις του Τραμπ στην οικονομία και το μεταναστευτικό τον βάζουν στην ίδια πολιτική γραμμή με εκπροσώπους του ανερχόμενου ευρωπαϊκού εθνικιστικού κινήματος, όπως ο Βίκτορ Ορμπάν και η Μαρίν Λε Πεν, σημειώνει το think tank Eurasia Group. Την ίδια στιγμή, εκτιμά πως «η νίκη Τραμπ κουβαλάει υπαρκτές και συμβολικές απειλές για την Ευρώπη. Η νίκη του μονάχα θα ενισχύσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις της Ευρώπης» τονίζει, ενώ σημειώνει ότι με τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ ο ρόλος του ΝΑΤΟ θα αποδυναμωθεί, κάτι που ενεργοποιήσει συζητήσεις εντός της ΕΕ για ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας.

Τι σημαίνει για την Ελλάδα η εκλογή Τραμπ

Όπως είναι επόμενη, η νίκη Τραμπ θα έχει συνέπειες και για τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη χώρα μας σε μια σειρά μάλίστα από ζητήματα. Την πρώτη και σχετικά άμεση συνέπεια υπογραμμίζει στην ανάλυσή του το Eurasia Group. H επικράτηση Τραμπ καθιστά παντελώς ασήμαντη την επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα. Κι ακόμα κι αν διατηρεί κάποια συμβολική αξία, σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει διαπραγματευτικό χαρτί για την κυβέρνηση Τσίπρα, σημειώνει η γνωστή δεξαμενή σκέψης.

Από εκεί και πέρα, μικρό καλάθι θα πρέπει πιθανότατα να κρατούν από τούδε και στο εξής όσοι προσέβλεπαν στις ΗΠΑ και τη συνδρομή τους τόσο στο θέμα του ελληνικού χρέους όσο και σε άλλα συναφή οικονομικά ζητήματα. «Εμείς δεν έχουμε καμιά δουλειά με την Ελλάδα. Ας αφήσουμε τη Γερμανία να ασχοληθεί με το θέμα αυτό, που άλλωστε το γνωρίζει καλύτερα. Ή ακόμα και τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τη Ρωσία. Αυτοί μπορούν να χειριστούν την κατάσταση», είχε δηλώσει ο Τραμπ στο παρελθόν για το ελληνικο ζήτημα.

Άλλωστε ο νέος πρόεδρος των Αμερικανών, είχε αφήσει να εννοηθεί στο παρελθόν πως βλέπει την Ελλάδα περισσότερο ως αγκάθι και λιγότερο ως σύμμαχο χαρακτηρίζοντας την χώρα μας «μια προβληματική χώρα», και «λάθος» την παραμονή της στο ευρώ.

«Η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει γυρίσει στο εθνικό της νόμισμα. Ήταν ο μόνος τρόπος για να καταφέρει να ορθοποδήσει, πιθανότατα. Δεν βλέπω πώς μπορεί να το κάνει τώρα», είχε δηλώσει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ. Τον περασμένο Μάιο, δε, μιλώντας στο CNBC, και αναφερόμενος στο υψηλό εθνικό χρέος των ΗΠΑ, είπε επί λέξη: «Ας αντιγράψουμε την Ελλάδα. Θα ζητήσουμε από τους πιστωτές κούρεμα ή μείωση της ονομαστικής αξίας του χρέους μας».

Πηγή: thetoc.gr