Είναι το τελευταίο λεπτό του ημιτελικού του Champions League του 2009 και η Μπαρτσελόνα, μία από τις καλύτερες ομάδες στην ιστορία του ποδοσφαίρου, βρίσκεται πολύ κοντά στον αποκλεισμό. Μετά το 0-0 στο πρώτο σκέλος στο Camp Nou με τους Μπλε του Γκουους Χίντινκ, είναι πίσω στο σκορ 1-0 από το γκολ του Εσιέν με δευτερόλεπτα να απομένουν. Το όνειρο ξεθωριάζει. Ολα μοιάζουν χαμένα. Ο σκόρερ, Εσιέν, δεν μπορεί να διώξει καλά και ο Ινιέστα σουτάρει. Χάος. Ο άνθρωπος που περιγράφει τον αγώνα για το RAC1 στην Ισπανία, Ο Ζοάν Μαρία Πόου, παθαίνει έκρηξη υστερίας. «Καϊζερσλάουτερν!». Ο Πόου ουρλιάζει στο μικρόφωνο και αναφέρεται στο εκτός έδρας γκολ της τελευταίας στιγμής που έβαλε η Μπαρτσελόνα στους Γερμανούς στον δρόμο για το Κύπελλο Πρωταθλητριών του 1992. Δεν μπορεί να σταματήσει. «Καϊζερσλάουτερν! «Καϊζερσλάουτερν!» Οκτώ φορές…

Την ίδια στιγμή, στην Τσέλσι είναι έξαλλοι. Ζητούν τέσσερα πέναλτι που δεν δόθηκαν και βρέθηκαν εκτός τελικού εξαιτίας του εκτός έδρας γκολ. Ο Μίχαελ Μπάλακ ούρλιαζει στο πρόσωπο του Νορβηγού διαιτητή, Τομ Χένινγκ Οβρεμπο. Ο Ντιντιέ Ντρογκμπά φωνάζει στην κάμερα. «Είναι γαμ****η ντροπή». Δεν ήταν πάντως η μοναδική σημαντική μάχη που κρίθηκε στο εκτός έδρας γκολ. Την επόμενη χρονιά, η Μπάγερν του Λουίς Φαν Χααλ έφτασε στον τελικό του Champions League παίρνοντας την πρόκριση από τους «16» και τους «8» χάρη στο away goal. «Είναι σκληρό να συνειδητοποιήσεις κάτι τέτοιο» έχει πει ο Αλεξ Φέργκιουσον.

Από τότε, έξι διπλoί αγώνες στην κορυφαία διοργάνωση κρίθηκαν στο εκτός έδρας γκολ, με την Μπάγερν να είναι και πάλι μέσα σε αυτές το 2013, όταν απέκλεισε την Αρσεναλ. Τα τελευταία χρόνια, μία ευρέως διαδεδομένη αντίληψη για το ότι ο κανονισμός επηρεάζει σαφώς την ισορροπία προς τη μεριά του φιλοξενούμενου, έχει κάνει πολλούς να πουν ότι ήρθε η ώρα να καταργηθεί. Η ιδέα να τελειώσει το εκτός έδρας γκολ είναι θέμα συζήτησης τα τελευταία χρόνια σε συνέδρια της UEFA για προπονητές. «Το βάρος του εκτός έδρας γκολ είναι πολύ μεγάλο και όχι δικαιολογημένο τώρα πια» έχει πει ο μύθος της Αρσεναλ, Αρσέν Βενγκέρ, ενώ ο Φέργκιουσον - επικεφαλής meeting ως πρεσβευτής της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας - αποκάλυψε ότι κάποιοι τεχνικοί θεωρούν ότι δεν είναι τόσο σημαντικό όσο ήταν παλιά. Η έμφαση στο επιθετικό κομμάτι σήμερα έχει σαν αποτέλεσμα οι ομάδες να φεύγουν από την έδρα τους και να κάνουν νίκες».

Στον αιώνα που διανύουμε, είναι πάνω από 20 οι νοκ άουτ μονομαχίες που κρίθηκαν με αυτό τον τρόπο και τα στατιστικά δείχνουν ότι τα εκτός έδρας γκολ στα δεύτερα παιχνίδια αυξάνονται ανά δεκαετία από το '80 μέχρι σήμερα. Επίσης, ενώ ο μέσος όρος τερμάτων του πρώτου και του δεύτερου ματς αυξήθηκε το '60, δεκαετία στην οποία ο κανόνας άρχισε να ισχύει (3.18 στο πρώτο, 3.17 στο δεύτερο), στις επόμενες ο μέσος όρος των γκολ του δευτέρου σκέλους ήταν πολύ μεγαλύτερος. Ο αριθμός των ομάδων που πετυχαίνουν εκτός έδρας νίκες στην Ευρώπη έχει αυξηθεί, πλέον συγκρίνεται με το ’60 και μάλιστα έχει υπερδιπλασιαστεί. «Ισως οι αμυντικοί βγάζουν λιγότερα χρήματα» έχει πει ο προπονητής της Νιούκαστλ, Ράφα Μπενίτεθ. «Οι ομάδες δεν είναι τόσο κακές εκτός». Ολα αυτά κάνουν την ερώτηση να ακούγεται πιο δυνατά. Ηρθε η ώρα να αποχαιρετίσουμε αυτό τον κανονισμό;

Σε μία ποδοσφαιρική εποχή που τρέχει τόσο γρήγορα προς τον εκσυγχρονισμό, είναι περίεργο το ότι οι τύχες των ευρωπαϊκών ματς εξαρτώνται από έναν κανονισμό ο οποίος έχει κλείσει 50 χρόνια ζωής. Πριν το 1965, οι μάχες που ήταν ισόπαλες κρίνονταν σε τρίτο ματς και πολύ συχνά σε ουδέτερη έδρα. Αν μετά την παράταση εξακολουθούσε να υπάρχει ισοπαλία, ο νικητης προέκυπτε από το στρίψιμο του νομίσματος. Κάτι πραγματικά απάνθρωπο ύστερα από 300 λεπτά αγώνα.

Η στιγμή-κλειδί για την αλλαγή ήρθε το 1964-65, όταν η Λίβερπουλ πέρασε στα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών με πρόκριση επί της Κολονίας στο στρίψιμο του νομίσματος. «Ο διαιτητής έβαλε ένα κομμάτι πλαστικό που στη μία πλευρά ήταν κόκκινο και στην άλλη άσπρο» έγραψε στην Liverpool Echo ο Ορας Γέιτς. Ο αρχηγός της Λίβερπουλ, Ρονς Γιτς, νίκησε και έτσι απλά οι Reds προκρίθηκαν. Το κέρμα όμως είχε προσγειωθεί σχεδόν όρθιο στον χλοοτάπητα του Ντε Κάιπ της Φέγενορντ και η ρίψη του έπρεπε να έχει επαναληφθεί. «Σίγουρα όχι ικανοποιητικός τρόπος για να βγει νικητής από μία μάχη ανάμεσα σε δύο ισάξιους αντιπάλους».

Ο κανονισμός του εκτός έδρας γκολ εισήχθη την επόμενη σεζόν. Η Χόνβεντ ήταν η πρώτη που τον εκμεταλλεύτηκε παίρνοντας την πρόκριση στο Κύπελλο Κυπελλούχων σε βάρος της Ντούκλα Πράγας μετά την ισοπαλία με 4-4 στο συνολικό σκορ. Εκείνη η καινοτομία, είχε νόημα. Τα ταξίδια για τους ευρωπαϊκούς αγώνες έπαιρναν πολύ χρόνο, δαπανηρά και το να παίζεις εκτός αποτελούσε πραγματικό μειονέκτημα. Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η πρώτη αγγλική ομάδα που κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών και το έκανε χωρίς να νικήσει σε ούτε έναν εκτός έδρας αγώνα τη σεζόν 1967-68, αποδεικνύοντας ότι τα ευρωπαϊκά ματς μακριά από το ‘σπίτι’ είχαν ρεαλιστικές δυσκολίες.

Οι συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι ομάδες όταν έπαιζαν μακριά από την έδρα τους φάνηκαν όταν η Εβερτον έγινε η πρώτη αγγλική που αποκλείστηκε στα εκτός έδρας γκολ, το 1970-71 μετά το 1-1 στο Γκούντισον Παρκ και το 0-0 στην Ελλάδα κόντρα στον Παναθηναϊκό. Οι Toffees έκαναν το ταξίδι στην Αθήνα γνωρίζοντας ότι πρέπει να σκοράρουν τουλάχιστον μία φορά για να βρεθούν στα ημιτελικά, όμως αυτό που τους περίμενε ήταν μία εμπειρία που όμοιά της δεν είχαν ζήσει. «Μία εφιαλτική ατμόσφαιρα που αποκάλυπτε τα χειρότερα στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο» όπως έγραψε στην Echo ο Μάικλ Τσάρτερς. «Στο τελευταίο κομμάτι του αγώνα του Γκούντισον μας έσπρωχναν, μας τράβαγαν τα μαλλιά και έλεγαν. ‘Στην Αθήνα, θα σας δούμε στην Αθήνα’ έγραψε ο Τζο Ρόιλ. «Οταν πήγαμε εκεί, οι οπαδοί τους ήταν έξω από το ξενοδοχείο και οδηγούσαν γύρω-γύρω με μηχανές για να μην μας αφήσουν να κοιμηθούμε».

«Υποβληθήκαμε σε μία σειρά από τρομερά γεγονότα από τους Ελληνες» είπε ο Ρότζερ Κένιον, που είχε μπει αλλαγή. «Από την εμπειρία μου με τον Παναθηναϊκό, θυμάμαι ότι όλοι οι οπαδοί ήταν φανατικοί καπνιστές που υπέφεραν από καταρροή». Ο μάνατζερ της Εβερτον, Ντέιβιντ Εκσαλ, δεν ξεχνά. «Η Αθήνα ήταν ένας πραγματικός εφιάλτης». Προβληματικό γήπεδο, εχθρικό πλήθος, κοπιαστικές ώρες από το ταξίδι προς το άγνωστο είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που έκαναν το να παίζεις εκτός, τρομακτικό. «Από το μπροστινό και τα πλαϊνά παράθυρα έφευγαν τούβλα» θυμάται ο Μόρις Μάλπας της Νταντί Γιουνάιτεντ στον ημιτελικό του 1984 όταν η ομάδα του έχασε στην Ιταλία από την Ρόμα. «Ηταν μία πραγματική μάχη. Η αστυνομία δεν ήταν πουθενά». Ο κανονισμός είχε σκοπό να φέρει ισορροπία ανάμεσα στον εντός και τον εκτός έδρας αγώνα. «Είχε στόχο να κάνει το μπαράζ να αποφευχθεί» έχει πει ο πρώην τεχνικός διευθυντής της UEFA, Αντι Ρόξμπεργκ.

«Είχε σκοπό να κάνει τις μεγάλες ομάδες να επιτεθούν». Ο κανονισμός μπήκε στο ποδόσφαιρο με ενθουσιασμό, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν παρεξηγήσεις ή κριτική. Το 1969 η Λίβερπουλ βρέθηκε εκτός Fairs Cup από την Βιτόρια Στουμπάλ έχοντας ξεχάσει ότι ισχύει ο κανονισμός. Μετά τη νίκη με 3-2 στο δεύτερο σκέλος, οι Reds περίμεναν την παράταση, όμως ενημερώθηκαν από τον διαιτητή ότι ισχύει το εκτός έδρας γκολ. «Χάσαμε από ένα πέναλτι, ένα αυτογκόλ και τους κανονισμούς της διοργάνωσης» είπε ο τεχνικός, Μπιλ Σάνκλι. Με το πέρασμα των χρόνων όμως, ο κανονισμός μοιάζει αναχρονιστικός.

Καλύτεροι αγωνιστικοί χώροι, πιο εύκολο και άνετο ταξίδι, βελτίωση στην τακτική και την προετοιμασία των αγώνων, όλα αυτά σημαίνουν ότι ο κανονισμός τείνει να γείρει την πλάστιγκα υπέρ των ομάδων που που παίζουν εκτός. Ο λόγος που είχε δημιουργηθεί ήταν εντελώς αντίθετος από αυτό που συμβαίνει σήμερα, όπου μία ομάδα μπορεί να τερματίσει πρώτη στον όμιλο του Champions League και το να παίξει το δεύτερο σκέλος στην έδρα της να είναι μειονέκτημα. «Αυτό συμβαίνει ουσιαστικά» λέει ο Ρόξμπεργκ. «Λειτουργεί ανάποδα. Ωθεί τους γηπεδούχους να αμυνθούν και να είναι προσεκτικοί».

«Η αντεπίθεση είναι κομμάτι του μοντέρνου ποδοσφαίρου και κάτι το οποίο βελτιώθηκε πραγματικά στην Ευρώπη τα τελευταία 6-7 χρόνια» είπε το 2009 ο Φέργκιουσον. «Μετά την κατάκτηση του Champions League το 1999 ήμασταν απογοητευτικοί και έπρεπε να αλλάξουμε νοοτροπία. Χάσαμε εκτός από την Αϊντχόφεν, την Αντερλεχτ και από άλλες ομάδες, όλες τις φορές από αντεπιθέσεις».

Η Ρόμα του Λουτσιάνο Σπαλέτι, ο οποίος χρησιμοποιούσε σύστημα 4-6-0, έκανε κομμάτια την Ιντερ 6-2 στον τελικό του Coppa Italia το 2007, σε έναν αγώνα που επηρέασε τον τρόπο σκέψης του Φέργκιουσον. Ο Σκωτσέζος είχε μία πρώτη εμπειρία από το σύστημα των Giallorossi, όταν οι δύο ομάδες συναντήθηκαν στα προημιτελικά του Champions League τη σεζόν 2006-07. Ετσι, ξεκίνησε να δίνει μεγαλύτερη έμφαση στις αντεπιθέσεις χρησιμοποιώντας την ευέλικτη τριάδα των Ρονάλντο, Τέβες και Ρούνεϊ. Και δούλεψε. Η Γιουνάιτεντ κατέκτησε το CL την επόμενη σεζόν και έφτασε σε τρεις τελικούς σε τέσσερα χρόνια.

Η αντεπίθεση είχε εξελιχθεί, το εκτός έδρας γκολ προσέδιδε αξία και έκανε τις ομάδες να έχουν επιπλέον κίνητρο για να παίξουν στην κόντρα μακριά από το ‘σπίτι’ τους. Η Ρεάλ Μαδρίτης συνέτριψε 4-0 την Μπάγερν στο Allianz Arena με ένα σεμιναριακό παιχνίδι αντεπιθέσεων. «Η βελτίωση των ομάδων που μπορούν να παίξουν στην κόντρα, είναι εκπληκτική» πρόσθεσε ο Ρόξμπεργκ. «Εχουν κάνει επιστήμη αυτό που λέμε ομαδικές αντεπιθέσεις. Κερδίζουν την μπάλα στο κέντρο και 3-4 παίκτες βγαίνουν με ταχύτητα στο αντίπαλο μισό».

Οι πολυτέλειες στη σύγχρονη ζωή έχουν επίσης κάνει πιο αδύναμο τον κανόνα του εκτός έδρας γκολ. «Στις μέρες μας οι ομάδες πάντα ταξιδεύουν με άνεση» λέει ο Μπένι ΜακΚάρθι, ο οποίος κατέκτησε το Champions League με την Πόρτο το 2004. «Τα τρένα είναι πρώτης θέσης και τα λεωφορεία και τα αεροπλάνα πολύ άνετα. Ακόμα και το jet lag έχει μειωθεί για τις ομάδες που αγωνίζονται εκτός έδρας».

Ο Σολ Κάμπελ πάντως διαφωνεί και λέει ότι το να ταξιδεύεις μακριά από την έδρα σου «απαιτεί περισσότερα απ’ όσα νομίζετε». Αυτό που δεν μπορεί να αμφισβητήσει κάποιος είναι ότι τα ματς γίνονται σε αγωνιστικούς χώρους που βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση και δεν έχουν καμία σχέση με τα λασπωμένα τερέν του παρελθόντος. «Δεν θα δεις ποτέ ένα καλό ματς σε έναν κακό αγωνιστικό χώρο» είπε κάποτε ο Βενγκέρ και αυτό είναι κάτι που λέει πολλά για το σύγχρονο παιχνίδι. Κάποτε ο Πεπ Γκουαρδιόλα διαμαρτυρήθηκε στην UEFA για το ότι το χορτάρι του Σαν Σίρο δεν ποτίστηκε πριν το παιχνίδι.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι επίσης ένας παράγοντας. Τα πάντα καταγράφονται και αναλύονται. Οι εκτός έδρας ευρωπαϊκοί αγώνες δεν είναι πλέον ένα τρομακτικό ταξίδι προς το άγνωστο. «Οι γνώσεις των ομάδων στην τακτική είναι καλύτερες τώρα» είπε ο Κάμπελ, ο οποίος σκόραρε στον τελικό του Champions League του 2006 για την Αρσεναλ. «Δεν υπάρχει μυστήριο για τον ποιον πρόκειται να αντιμετωπίσεις, αφού η καλύψη του ποδοσφαίρου είναι τόσο διαδεδομένη και μπαίνεις σε ένα ματς γνωρίζοντας όλα όσα χρειάζεται για τον αντίπαλο».

Υπό μία έννοια η Ευρώπη είναι συνυφασμένη με το εκτός έδρας γκολ. Στην Λατινική Αμερική και τις αφρικανικές διοργανώσεις όμως, έχει ακόμα νόημα. Τα πολύ διαφορετικά κλίματα και ο μεγαλύτερος χρόνος ταξιδιού το αποδεικνύουν αυτό. Οταν η Σαν Λορέντζο πήγε στην Λα Πας για να παίξει με την Μπολιβάρ στον ημιτελικό του Copa Libertadores της περασμένης σεζόν έγινε γνωστό ότι στην ομάδα έδωσαν viagra για να πάει περισσότερο οξυγόνο στο αίμα και να μπορέσουν οι παίκτες να προσαρμοστούν στα 3.650μ. υψόμετρο. «Ακόμα και να παίζαμε στο Κίτο, σε χαμηλότερο υψόμετρο, ήταν κάτι που το ένιωθες» λέει στην Ole ο προπονητής της Σαν Λορέντζο, Εντγκάρντο Μπαούσα, ο οποίος κατέκτησε τον τίτλο με την Λίγκα Ντε Κίτο του Εκουαδόρ το 2008.

Ο Ρόξμπεργκ αισθάνεται ότι ύστερα από 18 χρόνια που πέρασε στην ελίτ των προπονητών, δεν υπάρχει πλέον ο ίδιος ενθουσιασμός για τον κανονισμό. «Υπάρχει αρνητικότητα, οι περισσότεροι αυτό λένε. Ενας συνδυασμός πραγμάτων οδήγησε στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο βλέπουν τον κανόνα». Για να τον ξεφορτωθούμε, χρειάζεται νέα λύση. Ομως προς στο παρόν δεν έχει εμφανιστεί εναλλακτική πρόταση και η UEFA λέει ότι δεν υπάρχει «συγκεκριμένο πλάνο για να αλλάξει».

Την ίδια στιγμή, κάποιοι, όπως ο Κάμπελ, το προτιμούν ως έχει. «Θεωρώ ότι σε κάνει περισσότερο επιθετικογενή. Πηγαίνεις στην έδρα των μεγαλύτερων ομάδων στην Ευρώπη και ξέρεις ότι αν βάλεις γκολ θα κάνεις μεγάλη διαφορά. Δίνει στην εκτός έδρας ομάδα το έξτρα κίνητρο να σκοράρει και νομίζω είναι εξαιρετικό. Κρατάει τους πάντες σε εγρήγορση».

Τα προηγούμενα χρόνια οι απόψεις διίσταντο, όμως από τη στιγμή που δεν είχε εμφανιστεί ένα Plan B ή κάποιο μεγάλο club δεν είχε κάνει κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση, ο κανονισμός στεκόταν ακλόνητος στα πόδια του. Σήμερα όμως, ύστερα από συζητήσεις ανάμεσα σε κορυφαίους προπονητές, βγήκε ένα πρώιμο συμπέρασμα ότι το ποδόσφαιρο πλέον έχει αλλάξει πολύ και δεν είναι τόσο δύσκολο για μια ομάδα να σκοράρει μακριά από την έδρα της, οπότε η κατάργηση του κανονισμού είναι πλέον ένα σενάριο πιο ορατό από ποτέ...