Ο Vincent van Gogh πούλησε έναν πίνακα στη ζωή του. Λίγους μήνες μετά τα 400 φράγκα (σχεδόν 700 λίρες) για το The Red Vineyards near Arles, ο Van Gogh πυροβόλησε το στήθος του και πέθανε άφραγκος αλκοολικός με ένα αυτί. Τα ιμπρεσιονιστικά αριστουργήματα του, όμως, θα αποτελούσαν έμπνευση για τους Picasso, Matisse και Munch ώστε να ξανα-φανταστούν τι θα σήμαινε η τέχνη στον 20ο αιώνα.

Ο κανονικός καπνιστής και λάτρης της μπύρας Σόκρατες δεν προχώρησε ποτέ μετά τους "8" ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου. Η Βραζιλία, της οποίας ήταν αρχηγός το 1982 στην Ισπανία, δεν προκρίθηκε καν από τον δεύτερο όμιλο μετά την ήττα από την Ιταλία. Παρ' όλα αυτά, η ανεξίτηλη εικόνα εκείνου του Μουντιάλ είναι ο σπουδαίος playmaker που φορούσε απίστευτα στενό σορτς ενώ η αβίαστη χάρη του, το κλειστό κοντρόλ και η ικανότητα του να βλέπει γήπεδο ήταν... αιθέρια.

Ο Σόκρατες είχε τρεις ήρωες ως πιτσιρικάς, κανείς από αυτούς δεν ήταν ποδοσφαιριστής: Τσε Γκεβάρα, Φιντέλ Κάστρο και Τζον Λένον - επαναστάτες που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο. Ο Βραζιλιάνος παικταράς πήρε αυτή τη φιλοσοφία και την έβαλε στην καρδιά του ποδοσφαίρου.

«Καπνίζω, πίνω, σκέφτομαι», δύσκολα είναι η φιλοσοφία του συνηθισμένου ποδοσφαιριστή, αλλά δεν υπήρχε τίποτα συνηθισμένο στον Σόκρατες, ο οποίος έγινε ένας αριστερός... ταραχοποιός για να φέρει τη δημοκρατία σε μια χώρα που την κυβερνούσε στρατιωτική δικτατορία. Ο μεγαλύτερος γιος ενός εφοριακού, έγινε επαγγελματίας μόλις το 1974, σε ηλικία 20 ετών, αφού πρώτα πήρε το πτυχίο της ιατρικής, προσπαθώντας για αυτό όσο και μέσα στο γήπεδο: Σχεδόν καθόλου. Το εξωφρενικό φυσικό ταλέντο του, απλοποιούσε τα πάντα.

«Οποιος τρέχει δεν σκέφτεται», είπε κάποτε. «Και όποιος σκέφτεται δεν τρέχει».

Ο πρωταρχικός λόγος που επέλεξε το ποδόσφαιρο από την ιατρική ήταν για να παίξει σε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο. Για μια μοναδική φορά στη ζωή του, εγκατέλειψε τις ασωτείες και το ποτό που τελικά θα τον έπαιρνε από τη ζωή στα 57 του χρόνια. Εχοντας βάλει τον εαυτό του σε ένα αυστηρό πρόγραμμα διατροφής και εκγύμνασης για πέντε μήνες ώστε το λίπος να γίνει μύες, προκάλεσε δύο σοκ.

Την πρώτη μέρα που συγκεντρώθηκε η ομάδα, οι συμπαίκτες του Σόκρατες δεν μπορούσαν να πιστέψουν αυτό που έβλεπαν. Ηταν ο πιο γρήγορος, ο πιο δυνατός και είχε το πιο δυνατό σουτ από όλους. «Τι είναι αυτό; Ο Magrao (έτσι φώναζαν τον Σόκρατες) μπροστά από το γκρουπ κάνοντας κύκλους», φώναξε ο Ζίκο, υπό τον ήχο γέλιων πίσω του. «Τι συμβαίνει;».

«Πάντα μιλούσε για το πόσο δύσκολο ήταν να πρεέπει να προσέχει τον εαυτό του ώστε να παραμένει σε φόρμα», είπε ο Ζίκο χρόνια αργότερα. «Προπονήθηκε και έδωσε ένα πραγματικά δυνατό παράδειγμα σε όλους. Σε εκείνο το Μουντιάλ ήταν συγκεντρωμένος στο να είναι σε τοπ κατάσταση. Απέδειξε ότι υπήρχε ένας αθλητής μέσα του».

Αυτό ήταν, επίσης, η πρώτη ενσάρκωση του jogo bonito, σε ένα σύστημα σχεδόν χωρίς θέσεις, το οποίο ο Σόκρατες είχε χαρακτηρίσει «οργανωμένο χάος», για να κόψει τα φτερά του ολλανδικού Total Football.

«Ολοι έχουν την ελευθερία να παίξουν όπως θέλουν, αρκεί να κάνουν ορισμένες βασικές ομαδικές λειτουργίες», είχε πει λίγο πριν την έναρξη της διοργάνωσης. «Οσο απίθανο μπορεί να μοιάζει, δουλεύει. Παίζω στα φτερά, είμαι φορ, τελευταίος στην άμυνα, μέσος... Εξαρτάται από το πώς πάει το ματς. Ακόμη κι αν δεν κατακτήσουμε το τρόπαιο, θα έχουμε αλλάξει τα παραδοσιακά σχήματα τύπου 4-2-4 ή 4-3-3 και οτιδήποτε άλλο ανακάλυψαν οι Ολλανδοί».

Δεν άρχισε καλά το τουρνουά πάντως. Με 15 λεπτά να απομένουν στο πρώτο ματς της Βραζιλίας με αντίπαλο τη Σοβιετική Ενωση, ήταν πίσω στο σκορ με 1-0. Η μπάλα έφτασε στον Σόκρατες στο ύψος της περιοχής - «ένα τείχος από κόκκινες φανέλες ήταν έτοιμες να φτύσουν το αίμα τους για να με σταματήσουν». Προσποιήθηκε ότι θα σουτάρει, γύρισε δύο φορές και εκτόξευσε μια ρουκέτα που κατέληξε στα δίχτυα. «Και η κραυγή ήρθε: Γκοοοοοοοοολ», είπε αργότερα. «Οχι, όχι γκολ. Ενας ατελείωτος οργασμός».

Ο Σόκρατες ήταν το ίδιο λαμπρός και κόντρα σε Σκωτία, Νέα Ζηλανδία και Αργεντινή. Μετά ήρθε η Ιταλία, με τις δύο ομάδες να διεκδικούν την πρόκριση στον ημιτελικό. Για 3η φορά σε πέντε αγώνες, η Βραζιλία ήταν πίσω στο σκορ αλλά στο 12' ο Σόκρατες, μετά τον υπέροχο συνδυασμό με τον Ζίκο, ισοφάρισε. Παρ' όλα αυτά, η Βραζιλία έχασε με 3-2. Κοιτάζοντας πίσω, η αμυντική χαλαρότητα της Σελεσάο -δύο από τα γκολ των Ιταλών ήρθαν από ατομικά λάθη- παραμένει απίστευτη...

Ηταν η μέρα που πολλοί πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο έχασε την ψυχή του. Η μέρα που ένα ακίνητο αντικείμενο σκότωσε την ακαταμάχητη δύναμη. Ο Πάολο Ρόσι, ο οποίος έκανε χατ-τρικ εκείνη την ημέρα στη Βαρκελώνη, ήταν ο killer που η Βραζιλία δεν είχε. Και που δεν ήθελε, επίσης.

«Το να νικήσεις δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα», είπε ο Σόκρατες. «Το ποδόσφαιρο είναι μια τέχνη και θα πρέπει να δείχνει δημιουργικότητα. Αν οι Vincent van Gogh και Edgar Degas ήξεραν όταν έκαναν τους πίνακες τους, την αναγνώριση που θα λάμβαναν, δεν θα τους έκαναν ίδιους αυτούς τους πίνακες. Πρέπει να απολαμβάνεις την τέχνη και να μην σκέφτεσαι "θα νικήσω;».

Τα λόγια ενός serial loser. Οπως και ο ζωγράφος με το ένα αυτί...