Γιατί δεν αντέχουν τον πάγκο της Ρεάλ και της Μπάρτσα;

Το κυριακάτικο πρωτοσέλιδο της AS, μιας μαδριλένικης εφημερίδας με μακρά παράδοση στην εγκυρότητα του ρεπορτάζ για την Ρεάλ, έβαλε τίτλο σε ένα θέμα που βρισκόταν, βδομάδα την εβδομάδα, σταθερά ανάμεσα στα κυρίαρχα θέματα συζητήσεων της ευρωπαϊκής αγοράς του ποδοσφαίρου: μίλησε για την ψυχική φθορά που προκαλεί στον Ζινεντίν Ζιντάν η ζωή στη θέση του προπονητή της Ρεάλ, η οποία έχει αρχίσει να καταβάλει τον Γάλλο στον βαθμό που εκείνος να δίνει στους οικείους και τους συνεργάτες του την εντύπωση ότι δεν θα συνεχίσει την επόμενη σεζόν ακόμη και αν του το προτείνει ο Φλορεντίνο Πέρεθ.

Το πρωτοσέλίδο της AS δεν σόκαρε κανέναν και ειδικά όσους παρακολουθούν την εξέλιξη της δουλειάς και τη δημόσια συμπεριφορά του “Ζιζού”. Εδώ και εβδομάδες απαντούσε σε κάθε περίσταση προς τα media ότι δεν τον αφορά καθόλου η όλη συζήτηση σχετικά με το αν θα τον κρατούσε ή όχι μέχρι τη λήξη της σεζόν στον πάγκο ο Πέρεθ, ή σχετικά με το αν τα ματς με την Πάρι Σεν Ζερμέν για το Champions League θα τον “απολύσουν” ή θα παρατείνουν το διάστημα αυτής της προπονητικής θητείας του στη Ρεάλ. Ο Ζιντάν δεν ήταν υπερφίαλος στις απαντήσεις και τις δημόσιες αντιδράσεις του. Ήταν… Ζιντάν, δηλαδή ένας τύπος που νιώθει γεμάτος, νιώθει πλήρης, ασχολείται μόνο με το ποδόσφαιρο, δηλαδή τη δουλειά του, δίχως να νοιάζεται για τις πολιτικές και τη διπλωματία, δίχως να νιώθει ότι έχει ανάγκη να του χαρίσουν περισσότερο χρόνο στον πάγκο, δίχως διάθεση να κάνει το παν ή να πουλήσει την ψυχή του στον διάολο για να κερδίσει λίγο παραπάνω χρόνο ζωής στον πάγκο της Ρεάλ. Καιρό τώρα, αν όχι εξαρχής, ο Ζιντάν συμπεριφέρεται σαν να μην κάνει δεύτερες σκέψεις ή να παράγει πολιτική με τη δημόσια συμπεριφορά του για να γίνεται αρεστός και να παραμένει δημοφιλής. Δίνει, με συνέπεια, την εντύπωση ενός ανθρώπου που κάνει αυτό που του λέει το κεφάλι του δίχως να κάνει δεύτερες σκέψεις για την “πολιτική διαχείριση” των καταστάσεων που αντιμετωπίζει.

Στον βαθμό που αυτό είναι ακόμη δυνατόν σε κάποιον που εργάζεται στο κορυφαίο επίπεδο του ποδοσφαίρου, ο Ζιντάν το ζει όλο αυτό ανθρώπινα, το γεύεται ανθρώπινα και συμπεριφέρεται ανθρώπινα. Γι’ αυτό και γίνεται εύκολα αποδεκτό, χωρίς έκπληξη, το μαντάτο ότι έχει κουραστεί από την φθορά που προκαλεί στον ψυχισμό του όλη αυτή η πίεση που δέχεται ως προπονητής της Ρεάλ. Μοιάζει εξαιρετικά πιστευτό, και συνεπώς πιθανό να ακούσουμε τον ερχόμενο Μάιο από τον Ζιντάν ότι “φτάνει” και “θα κάνω διακοπές και βλέπουμε”.

Ο Ζιντάν πάει να γίνει ο πρωταγωνιστής του τέταρτου κρούσματος που εμφανίζεται στην ζωή των δύο μεγάλων του ισπανικού ποδοσφαίρου στη διάρκεια της τελευταίας 6ετίας. Πρώτος ήταν ο Πεπ Γκουαρδιόλα, που “άδειασε” το 2012 και αποφάσισε να απέχει για έναν χρόνο προκειμένου να αποβάλει από μέσα του όλα τα τοξικά που είχε μαζέψει κατά τη διάρκεια της 4ετίας του στον πάγκο της Μπαρτσελόνα. Ακολούθησε ο Κάρλο Αντσελότι, που το καλοκαίρι του 2015 αποφάσισε να κάνει ετήσιες διακοπές για να αποφορτιστεί από όσα είχε μαζέψει στη διάρκεια των προηγούμενων ετών, ακούγοντας και τις συμβουλές των γιατρών. Ο Λουίς Ενρίκε έγινε ο τρίτος αυτού του γκρουπ την περασμένη άνοιξη, όταν έσπευσε να αποκαλύψει ότι δεν θα συνεχίσει στη Μπαρτσελόνα και να διευκρινίσει ότι δεν θέλει να δουλέψει για τον επόμενο χρόνο προκειμένου να βγάλει από μέσα του όσα τοξικά είχε μαζέψει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης τριετίας που βρισκόταν στον πάγκο της Μπάρτσα.

Το μυαλό ενός ανθρώπου που δεν έχει ζήσει το επαγγελματικό ποδόσφαιρο από μέσα ή δεν έχει μελετήσει στενά τη φύση της δουλειάς του προπονητή του κορυφαίου ευρωπαϊκού επιπέδου δυσκολεύεται πολύ να κατανοήσει αυτό το ζήτημα. Μάλιστα κάποιος που δοκιμάζεται καθημερινά στην εργασία του και δουλεύει υπό αντίξοες συνθήκες για λιγότερα χρήματα ενδεχομένως φτάνει να εξοργίζεται όταν ακούει ιστορίες σαν αυτές που αφορούν εκατομμυριούχους προπονητές ποδοσφαίρου που … βαριούνται τα μεγαλεία και αποφασίζουν να αποσυρθούν. Στην πραγματικότητα όμως ακριβώς εκεί κρύβεται η εξήγηση: όσοι δεν είναι “αχόρταγοι”, “άπληστοι”, ή εθισμένοι και εξαρτημένοι από την high life και τη ζωή στο επίκεντρο, ακριβώς επειδή έχουν ήδη λύσει το οικονομικό πρόβλημα της οικογένειάς τους με όσα έχουν κερδίσει από το ποδόσφαιρο φτάνουν στη στιγμή που το κοστούμι της δουλειάς γίνεται ασήκωτο και τελικά δεν βρίσκουν νόημα και κίνητρο να συνεχίζουν να το φορούν.

Όσο πιο πίσω επιχειρεί να γυρίσει κανείς στην ιστορία του κορυφαίου επιπέδου του ποδοσφαίρου τόσο πιο δύσκολα και σπάνια συναντά περιπτώσεις σαν τις παραπάνω. Τούτο δεν συμβαίνει τόσο επειδή είναι ιδιαίτεροι τύποι οι τέσσερις προαναφερθέντες, αλλά κυρίως επειδή έχει αλλάξει τόσο πολύ στη διάρκεια της τελευταίας περίπου 10ετίας η φύση της δουλειάς του προπονητή του κορυφαίου επιπέδου. Οι εταιρείες - σύλλογοι μεγάλωσαν πιο πολύ από ποτέ, και εκτέθηκαν πιο πολύ από ποτέ προκειμένου να μεγαλώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τη βάση των πελατών και των followers τους ανά την υφήλιο. Κι όλη αυτή η προσπάθεια δημιούργησε μια νέα συνθήκη ζωής (και) για τους προπονητές τους, των οποίων οι συμβατικές υποχρεώσεις που είναι σχετικές με την προβολή του συλλόγου έγιναν περισσότερες από ποτέ. Κοντά σε αυτό οι προπονητές βρέθηκαν και βρίσκονται περισσότερο από ποτέ στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. “Κυνηγημένοι” σχεδόν καθημερινά από δεκάδες media από όλο τον πλανήτη που “σκοτώνουν” για μια συνέντευξη ή μια “ιδιωτική στιγμή”, ή μια αποκάλυψη που αφορά τον προπονητή της Μπαρτσελόνα και της Ρεάλ. Κυνηγημένοι από τηλεοπτικές εκπομπές που διαβάζουν τα χείλη τους σε κάθε δημόσια εμφάνισή τους, όπως άλλωστε κάνουν και με τους ποδοσφαιριστές, και είναι έτοιμες να αποκαλύψουν όσα έλεγε και όσα εννοούσε ο προπονητής. Κυνηγημένοι από παπαράτσι σε κάθε κοινωνική και δημόσια έξοδο. τόσο αυτοί όσο και τα μέλη της οικογένειάς τους.

Κι όλα τα παραπάνω περιγράφουν μόνο μια από τις διαστάσεις των αλλαγών στη φύση της δουλειάς του προπονητή ποδοσφαίρου του κορυφαίου επιπέδου. Οι προπονητές μετατράπηκαν σε διευθυντές που μανατζάρουν διψήφιο αριθμό συνεργατών, οι οποίοι ειδικεύονται στις διαφορετικές επιστήμες που είναι πλέον ανάγκες για την προετοιμασία μιας ποδοσφαιρικής ομάδας. Μέχρι πρότινος ο Γκουαρδιόλα και ο Μουρίνιο, που εργάζονταν νυχθημερόν και είχαν για καιρό αφιερώσει τη ζωή τους στην προπονητική, έμοιαζαν με “σπάνια πουλιά”. Σήμερα δεν μπορεί να σταθεί στο κορυφαίο επίπεδο προπονητής που δεν αφιερώνει καθημερινά τις μισές ώρες της ημέρας του στη δουλειά του, όπως αποδεικνύει το πολύ πρόσφατο παράδειγμα της απόλυσης του Αντσελότι από την Μπάγερν. Δεν στέκεται στο κορυφαίο επίπεδο προπονητής που αδυνατεί να κατανοήσει την ανάγκη συνεργασίας με τους διαφορετικούς επιστήμονες, που αδυνατεί να κατανοήσει την χρησιμότητα των επιστημών επειδή δεν έχει μπει στον κόπο να γνωρίσει και να μελετήσει αυτές τις επιστήμες.

Εκτός των άλλων οι προπονητές άρχισαν να δυσκολεύονται πολύ και στην διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού των αποδυτηρίων. Λόγω της τεχνολογικής έκρηξης και των social media οι ποδοσφαιριστές έχουν γίνει μεγαλύτερα brand names από όσο υπήρξαν ποτέ, με απολύτως μετρήσιμη απήχηση, και η διαχείρισή τους έχει γίνει δυσκολότερη από ποτέ, ακριβώς επειδή “την ψωνίζουν” περισσότερο από ποτέ και χάνουν εύκολα το μυαλό τους, τη συγκέντρωσή τους στο ποδοσφαιρικό παιχνίδι. Ακριβώς λόγω της δυνατότητας που τους δίνουν τα social media να εκμεταλλεύονται εμπορικά την απήχησή τους, οι ποδοσφαιριστές έχουν γίνει περισσότερο επιχειρηματίες από ποτέ, το καθημερινό πρόγραμμά τους έχει γίνει πιο απαιτητικό από ποτέ, ο καθημερινός χρόνος που δίνουν στο πραγματικό ποδόσφαιρο είναι μικρότερος από ποτέ και όλο αυτό έχει αφαιρέσει πολλή ανθρωπιά από τη σχέση του ποδοσφαιριστή με τον προπονητή και έχει κάνει δυσκολότερη από ποτέ τη ζωή του προπονητή στον πάγκο μιας μεγάλης ομάδας.

Το ίδιο δύσκολη και απαιτητική έχει γίνει και η ζωή που αφορά στην διαχείριση του προϋπολογισμού του ρόστερ και την επιλογή των ποδοσφαιριστών. Οι τιμές ανεβαίνουν, η πίεση αυξάνεται, οι αστοχίες κοστίζουν πολύ, η ανάγκη για σύνθετη παρακολούθηση των μεταγραφικών στόχων και η συναναστροφή με ένα σωρό μεσάζοντες της αγοράς, οι οποίοι εξασφαλίζουν την καλή διασύνδεση στην αγορά λειτουργούν διαβρωτικά για την ψυχή και τη ζωή.

Αν σε όλα τα παραπάνω κανείς προσθέσει ότι στη σημερινή εποχή οι - “επίσημες” και μη - αγωνιστικές υποχρεώσεις αυτών των συλλόγων, του κορυφαίου επιπέδου, έχουν γίνει περισσότερες από ποτέ, λόγω και της στρατηγικής τους να ταξιδεύουν ανά τον πλανήτη για να μεγαλώνουν το μερίδιό τους στις μάκρυνες αγορές, αντιλαμβάνεται ότι τα περιθώρια για ανθρώπινη ζωή έχουν συρρικνωθεί. Σε μια κουβέντα που είχαμε κάνει πριν από περίπου 1,5 χρόνο, ο Marti Penarnau, ο Ισπανός επιστήμονας του αθλητισμού που μελετά στενά τη δουλειά και τη ζωή του Γκουαρδιόλα, μου είχε μιλήσει πολύ για τον “καημό” του Πεπ που δεν βρίσκει συχνά χρόνο για να συναντηθεί με τους γονείς και τον αδερφό του, ή για τα “παράπονά” του επειδή δεν μπορεί να δώσει χρόνο στις τέχνες και τα θεάματα, ή τα ταξίδια για να μελετήσει τις διαφορετικές κουλτούρες.

Ναι, πολύ καλά το έλεγε ο Οτο Ρεχάγκελ όταν προσπαθούσε να αλλάξει τη νοοτροπία των ποδοσφαιριστών της Εθνικής ομάδας, προτού αυτή γίνει Πρωταθλήτρια Ευρώπης, τον καιρό που έδειχνε στους παίκτες του τους εργάτες μιας οικοδομής και τους συμβούλευε “να ευχαριστείτε καθημερινά την τύχη σας που έχετε το προνόμιο να είστε τόσο καλοί με τη μπάλα, καλοί στο πιο λαοφιλές άθλημα στον πλανήτη, και να μην παραπονιέστε ποτέ για το πόσο δουλεύετε και την πίεση που σας ασκείται”, αλλά όλα τα παραπάνω είναι ανθρώπινες εξηγήσεις που αφορούν ανθρώπους που, όταν “χορταίνουν” από υλικά αγαθά, φτάνουν να συνειδητοποιούν ότι χάνει το κύριο νόημά της η ζωή όταν δεν την γεύονται για χάρη μιας τόσο απαιτητικής δουλειάς που συχνά προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι του high end ποδοσφαίρου αχόρταγοι, δεν παραμένουν όλοι άφθαρτοι, δεν είναι όλοι τους όσο σκληροί τους ζητούν οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις να γίνουν. Γι’ αυτό κάνουν διαλείμματα. Γι’ αυτό κάποιοι μένουν εκτός. Και γι’ αυτό είναι πιθανό στο μέλλον να αυξηθούν τα κρούσματα, και να γίνει πιο συχνό το φαινόμενο του ετήσιου διαλείμματος των προπονητών από την προπονητική.