Οταν επιτρέπεις στο παιδί να ανακαλύψει τη χαρά του ποδοσφαίρου

Σε αυτή την ιστορία θα ξεκινήσω από το τέλος. Στο τέλος της συνομιλίας μας σχετικά με το πρόγραμμα “Αθλητικές Ακαδημίες” του ΟΠΑΠ, το οποίο έχει συμπληρώσει δύο χρόνια ζωής και επιχειρεί να συμβάλει στην βελτίωση της σχέσης του παιδιού με το ποδόσφαιρο μέσα από τη συμμετοχή σε αυτό περισσότερων από 15 χιλιάδων παιδιών από όλη την Ελλάδα ετησίως, ο υπεύθυνος του προγράμματος, ο Βασίλης Αργυρίου, μοιράστηκε μαζί μου ορισμένες φωτογραφίες που εντυπώνουν τις αναμνήσεις του από την δεύτερη σεζόν, αυτή που ολοκληρώθηκε τον περασμένο Μάιο. Μια από αυτές τις φωτογραφίες είναι αυτή που βλέπεις παραπάνω. Είναι τραβηγμένη στο Πανθεσσαλικό, ναι εκεί που τα έκαναν λίμπα οι κανίβαλοι του ΠΑΟΚ και της ΑΕΚ στο τελικό του κυπέλλου. Αυτή την εικόνα ο φωτογράφος την τράβηξε στο ίδιο σημείο, ακριβώς μια εβδομάδα μετά από τις αντίστοιχες που τράβηξαν οι συνάδελφοί του για να φυλακίσουν τις στιγμές του ξύλου και του αίσχους στον τελικό του κυπέλλου. Ποδόσφαιρο ήταν και το ένα, ποδόσφαιρο ήταν και το άλλο. Στα λόγια. Μόνο που στην πράξη η πραγματική γιορτή στο Πανθεσσαλικό έγινε μια εβδομάδα μετά από τον τελικό, όταν πραγματοποιήθηκε το φεστιβάλ αθλητικών ακαδημιών στον Βόλο. Τότε που συγκεντρώθηκαν εκατοντάδες παιδιά μαζί με τους γονείς και τους συνοδούς τους και πήραν μέρος στον ορισμό της αθλητικής γιορτής. Τα παιδιά πήγαν, έζησαν και έφυγαν με χαμόγελο. Διότι αυτό συμβαίνει στα παιδιά όταν τα αφήνεις να βρουν την χαρά του αθλητικού, και στην περίπτωση που συζητάμε του ποδοσφαιρικού παιχνιδιού. Κι αυτό ακριβώς είναι το βασικό αντικείμενο της συζήτησης που έκανα με τον Βασίλη Αργυρίου, τον άνθρωπο που τρέχει το πρόγραμμα “αθλητικές ακαδημίες” του ΟΠΑΠ και έχει ήδη κάνει έναν μεγάλο βιωματικό κύκλο γεμάτο από εμπειρίες συναναστροφής με χιλιάδες παιδιά που παίζουν ποδόσφαιρο σε όλη τη χώρα. Ηταν μια συζήτηση παραπάνω από διαφωτιστική για εμένα, σχετικά με το σημερινό επίπεδο της σχέσης του παιδιού με το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα, συζήτηση την οποία βρήκα μεγάλο νόημα να μοιραστώ σήμερα μαζί σας.

Προκειμένου να ξέρεις για τι συζητάμε, στην περίπτωση που δεν έχεις ανακαλύψει αυτό το project του ΟΠΑΠ, αυτή είναι μια περιγραφή όλων αυτών που συμβαίνουν στη διάρκεια της τελευταίας διετίας σε όλη την Ελλάδα: “Αυτό το πρόγραμμα είναι μέρος της στρατηγικής της εταιρικής υπευθυνότητας του ΟΠΑΠ. Οι Αθλητικές Ακαδημίες ΟΠΑΠ είναι ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα στήριξης 125 ερασιτεχνικών ακαδημιών σε όλη την Ελλάδα, που απευθύνεται σε περισσότερα από 15.000 παιδιά ετησίως και αποτελεί μέρος της στρατηγικής της εταιρικής υπευθυνότητας της εταιρίας. Με βασικό μήνυμα «Σήμερα Αθλητές – Αύριο Καλύτεροι Άνθρωποι» το πρόγραμμα στοχεύει στην προσέλκυση ακόμη περισσότερων παιδιών και την ανάδειξη του εκπαιδευτικού και ψυχαγωγικού ρόλου του αθλητισμού, συμβάλλοντας στη δημιουργία γερών θεμελίων για το μέλλον του αθλητισμού στη χώρα μας”.

Τι ακριβώς κάνει ο ΟΠΑΠ; Συλλέγει υποψηφιότητες από παιδικές ακαδημίες ερασιτεχνικών σωματείων από όλη την Ελλάδα, κάνει την επιλογή μέσα από πολύ συγκεκριμένα κριτήρια προκειμένου να βεβαιώνεται ότι πρόκειται για ασφαλείς και αξιόπιστες επιλογές για τα παιδιά, και στη συνέχεια τους παρέχει ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα: Επιστημονική υποστήριξη από ειδικευμένους παιδίατρους, παιδοψυχολόγους και διατροφολόγους. Προπονητικές κατευθύνσεις για τις συγκεκριμένες ηλικίες με βάση τα διεθνή πρότυπα της UEFA και της FIFA. Υψηλής ποιότητας προπονητικό υλικό. Ασφαλιστική κάλυψη καθ' όλη τη διάρκεια των προπονήσεων και των αγώνων, αλλά και για μία ώρα πριν και μία ώρα μετά. Συμμετοχή σε μεγάλες αθλητικές γιορτές με εκπαιδευτικό αλλά και ψυχαγωγικό χαρακτήρα”. Με απλά λόγια, ο ΟΠΑΠ δίνει με αυτό το πρόγραμμα την ευκαιρία σε κάθε παιδική ακαδημία ποδοσφαίρου των ερασιτεχνικών σωματείων όλης της χώρας την ευκαιρία μιας ουσιαστικής αναβάθμισης του επιπέδου τους προκειμένου αυτές να δημιουργούν καλύτερο περιβάλλον για τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με το ποδόσφαιρο (αν θέλεις να μάθεις περισσότερα, θα τα βρεις εδώ).

Διαβάζοντας την περιγραφή και την φιλοσοφία του προγράμματος αντιλαμβάνομαι ότι το κύριο όραμα αυτού του project είναι να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του παιδιού με τον αθλητισμό και ειδικά το ποδόσφαιρο, να βελτιώσει την ποιότητα της εκπαίδευσης και των συνθηκών εκπαίδευσης του παιδιού στο ποδόσφαιρο και να συμβάλει στη δημιουργία πιο ασφαλούς και πιο υγιούς περιβάλλοντος με στόχο το παιδί να μεγαλώνει σωστά και καλά, εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου. Το έχω καταλάβει καλά;

“Nαι, το έχετε καταλάβει πολύ καλά.

Το μοτό του προγράμματος μας είναι το “σήμερα αθλητές, αύριο καλύτεροι άνθρωποι”. Πιστεύουμε ότι ο αθλητισμός είναι ένα από εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να αποβούν πολύ καθοριστικά στην διαμόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών και να τους εμποτίσει με αξίες και ιδανικά που θα τους ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να κατανοήσουν τόσο τα παιδιά αλλά κυρίως οι γονείς και οι προπονητές τους ότι ο αθλητισμός είναι πρώτα και πάνω από όλα μία δραστηριότητα που μπορεί να προσφέρει πάρα πολύ όμορφα συναισθήματα και που σαν πρωτογενή αιτία ενασχόλησης έχει την χαρά του παιχνιδιού.

Αυτό λοιπόν αποτελεί τον πρωταρχικό μας στόχο και αυτό το μήνυμα προσπαθούμε να περάσουμε μέσα από όλες τις δράσεις που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα μας.

Ένας επίσης σημαντικός μας στόχος είναι η βελτίωση των συνθηκών κάτω από τις οποίες τελείται η αθλητική δραστηριότητα – στην δική μας περίπτωση η προπόνηση ή ο αγώνας ποδοσφαίρου – σε επίπεδο ασφάλειας, υγιεινής αλλά και παρεχόμενων υπηρεσιών.

Για το λόγο αυτό όλες οι 125 ακαδημίες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα λαμβάνουν κάθε χρόνο συγκεκριμένο αθλητικό υλικό (μπάλες, επικαλαμίδες, υλικό προπόνησης) που σκοπό έχουν ακριβώς την αναβάθμιση όλων των ανωτέρω.

Εξαιρετικά σημαντικός είναι επίσης ο τομέας της εκπαίδευσης όλων όσων εμπλέκονται στην αθλητική δραστηριότητα σε μικρές ηλικίες, παιδιών, γονέων, προπονητών και στελεχών των ακαδημιών.

Οι μικροί αθλητές ακριβώς λόγω της ηλικίας τους χρειάζονται ειδική μεταχείριση σε ότι αφορά την ψυχολογία τους, τις διατροφικές τους συνήθειες, την ίδια τους την προπόνηση αλλά και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τον αθλητισμό. Για αυτό το λόγο έχουμε συστήσει δύο σημαντικές ομάδες εργασίας, την επιστημονική και την προπονητική, οι οποίες επισκέπτονται όλες τις ακαδημίες του προγράμματος και μέσα από μία απόλυτα διαδραστική διαδικασία μεταφέρουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους με σκοπό να συμβάλλουν αποφασιστικά στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού στάτους των ακαδημιών”.

Πότε θα μπορεί να κοιτάξει πίσω ο ΟΠΑΠ με την ικανοποίηση ότι έχει καταφέρει να είναι μια μεγάλη θετική επιρροή στα πρώτα χρόνια της σχέσης του παιδιού με το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα; Πόσο μεγάλος πρέπει να είναι αυτός ο κύκλος, πόσα χρόνια επίμονης προσπάθειας στην υλοποίηση και την ανάπτυξη αυτού του προγράμματος πρέπει να περάσουν για να αλλάξει ο τρόπος που βλέπει, αντιλαμβάνεται και μαθαίνει στα παιδιά της η Ελλάδα το ποδόσφαιρο;

“Ο αρχικός μας χρονικός ορίζοντας είναι πενταετής, θεωρούμε ότι μέσα σε ένα τέτοιο χρονικό εύρος μπορούμε να πετύχουμε μία πραγματικά σημαντική παρέμβαση στα δρώμενα του παιδικού ποδοσφαίρου και αθλητισμού εν γένει.

Για να είναι όμως καθολική η αλλαγή του τρόπου που βλέπει η Ελλάδα το ποδόσφαιρο αλλά και να αναβαθμιστούν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα επίπεδα κατανόησης, εκπαίδευσης και γενικότερων συνθηκών θα πρέπει ο καθένας μας να καταλάβει ότι πρώτα και πάνω από όλα οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο χρήματα και δόξα αλλά τρόπος ζωής. Και ως τέτοιος πρέπει να αναβαθμίζεται συνεχώς”.

Η φετινή σας εμπειρία, με όλα αυτά τα φεστιβάλ ποδοσφαίρου και αθλητισμού ανά την Ελλάδα, πώς ήταν;

“Τα φεστιβάλ Αθλητικών Ακαδημιών αποτελούν μεγάλες γιορτές του αθλητισμού που υλοποιούνται σε 10 πόλεις της Ελλάδας, αφορούν τους αθλητές των ακαδημιών του προγράμματος καθώς επίσης και τους γονείς/κηδεμόνες και τους προπονητές τους, ενώ προωθούν με τον πιο ευχάριστο τρόπο το ευ αγωνίζεσθαι, τον σεβασμό, το ήθος και την ομαδικότητα.

Οι μικροί αθλητές συμμετέχουν σε παιχνίδια ομαδικότητας και ποδοσφαιρικών δεξιοτήτων, μαθήματα για θέματα διατροφής μέσα από παιχνίδι, καθώς και σε μία βιωματική εμπειρία, αγωνιζόμενοι ως παραολυμπιακοί αθλητές. Επίσης, συμμετείχαν ενεργά σε επιδείξεις ολυμπιακών αθλημάτων, όπως ξιφασκία, ελληνορωμαϊκή πάλη, Tae Kwon Do, τοξοβολία, ενόργανη γυμναστική, στίβο κ.α. ενώ παίζουν και σκάκι. Παράλληλα, οι γονείς και συνοδοί παρακολούθησαν από την εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα του προγράμματος ομιλίες και σεμινάρια για θέματα ψυχολογίας, διατροφής και πρώτων βοηθειών”.

Σε τι επίπεδο βρίσκεται σήμερα η ακαδημία του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα; Αν μπορούσατε να αλλάξετε αύριο τις προδιαγραφές λειτουργίας του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου και ειδικά του παιδικού ποδοσφαίρου, ποιες θα ήταν οι πρώτες αλλαγές που θα κάνατε;

“Το επίπεδο που βρίσκονται οι ακαδημίες στην Ελλάδα δεν είναι κακό, απεναντίας. Αυτό όμως που πιστεύω είναι ότι η πλειοψηφία τους εστιάζει στο αμιγώς αγωνιστικό κομμάτι σε βάρους του ψυχαγωγικού. Με δεδομένο ότι ένα πάρα πολύ μικρός αριθμός μικρών ποδοσφαιριστών κάνουν επαγγελματική καριέρα σε σχέση με το πλήθος των παιδιών που παίζουν ποδόσφαιρο σε μικρή ηλικία, είναι επιβεβλημένη η αλλαγή προσέγγισης και η έμφαση που πρέπει να δοθεί στην χαρά της συμμετοχής και του παιχνιδιού.

Αν μπορούσα να αλλάξω αύριο κάτι στις προδιαγραφές λειτουργίας του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου αυτό θα ήταν η αναβάθμιση της εκπαίδευσης όλων όσων ασχολούνται με αυτό και η θέσπιση συγκεκριμένων όσο και αυστηρών όρων ασφάλειας στις εγκαταστάσεις των σωματείων”.

Πού πονάει περισσότερο το ποδόσφαιρο των παιδιών; Τι λείπει περισσότερο: καλές γηπεδικές συνθήκες, τεχνογνωσία, επιστημονική φροντίδα & υποστήριξη, κάτι άλλο; Ποια είναι τα βασικότερα προβλήματα; Ποιες είναι οι βασικότερες ανάγκες των παιδιών, των προπονητών, των σωματείων, των οικογενειών σε σχέση με το ποδόσφαιρο;

“Λίγο πολύ πονάει σε όλους τους τομείς που αναφέρατε. Επειδή όμως πρέπει πάντα να ξεκινάμε από κάπου, θεωρώ ότι το βασικότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη ξεκάθαρης στόχευσης. Γιατί παίζει κάποιο παιδί ποδόσφαιρο; Τι στόχους έχει μία ποδοσφαιρική ακαδημία; Τι προδιαγραφές θα πρέπει να πληροί ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο στο οποίο προπονούνται μικρά παιδιά;

Όλα αυτά φαίνονται απλά ερωτήματα, δεν είναι όμως, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει σε πολλές περιπτώσεις συγκεκριμένος στόχος. Ο στόχος θα φέρει το πλάνο, το πλάνο θα φέρει τη δράση και η δράση θα φέρει τα αποτελέσματα”.

Στην περιγραφή του προγράμματος διαβάζω ότι η επιστημονική υποστήριξη στοχεύει στην αξιολόγηση των αναγκών των παιδιών, στη βελτίωση της διατροφής, στην εκπαίδευση των οικογενειών και των προπονητών, στην ψυχική ενίσχυση και στήριξη του περιβάλλοντος των παιδιών. Δύο χρόνια μετά την αρχή εφαρμογής αυτού του προγράμματος, ποια είναι τα βασικά συμπεράσματά σας πάνω σε όλα αυτά τα πεδία;

“Ναι, η επιστημονική υποστήριξη αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες του προγράμματός μας, για αυτό και η επιστημονική ομάδα του προγράμματος μας αποτελείται από καταξιωμένους επαγγελματίες στους χώρους της παιδικής ψυχολογίας, της διατροφής και της παιδιατρικής.

Τα βασικά μας συμπεράσματα συμπυκνώνονται στο εξής: Οφείλουμε όλοι, γονείς και προπονητές να αφήσουμε το παιδί να κάνει τις δικές του επιλογές, εν προκειμένω να παίξει το άθλημα που θέλει (αν βεβαίως θέλει ) και με τον τρόπο που το θέλει. Τα παιδιά μας δεν είμαστε εμείς, εμείς ήμασταν παιδιά κάποτε και δεν θα ξαναγίνουμε ποτέ. Και οφείλουμε επίσης να εκπαιδευόμαστε συνεχώς. Είναι μία ατέρμονη διαδικασία μεν αλλά μόνο οφέλη μπορούμε να αποκομίσουμε από αυτήν”.

Σε εσάς προσωπικά πρέπει να προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση ότι σε διάστημα μιας 2ετίας έχετε συμβάλει στην βελτίωση των συνθηκών της ποδοσφαιρικής, και όχι μόνο, ζωής περίπου 15 χιλιάδων παιδιών ανά την Ελλάδα. Η εμπειρία της συναναστροφής με τις διοικήσεις αυτών των 125 ερασιτεχνικών σωματείων από 48 νομούς σε τι συμπεράσματα σας οδηγεί σε σχέση με την σημερινή κατάσταση του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου; Σε μια γενική περιγραφή, θα χαρακτηρίζατε το σημερινό ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο ως υγιές περιβάλλον για την ανατροφή και την διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού 7-12 ετών; Το παιδικό ποδόσφαιρο είναι σε χειρότερο ή καλύτερο επίπεδο συγκριτικά με αυτό που είχατε κατά νου όταν ξεκινούσατε αυτό το project;

“Είναι περίπου όπως το είχα στο μυαλό μου ξεκινώντας, ίσως και λόγω της πρότερης ενασχόλησης μου με το παιδικό ποδόσφαιρο για αρκετά χρόνια.

Θα έλεγα ότι το ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο σήμερα σε ότι αφορά τουλάχιστον το κομμάτι των ακαδημιών του, δύναται να εξελιχθεί σε ένα πολύ υγιές περιβάλλον. Η διάθεση των ανθρώπων υπάρχει, τα παιδιά που παίζουν ποδόσφαιρο είναι δεκάδες χιλιάδες, καταρτισμένοι προπονητές υπάρχουν.

Όπως είπα και πριν χρειάζεται ξεκάθαρη στόχευση και πλάνο. Όλα τα υπόλοιπα θα έρθουν μόνα τους”.

Συχνά όταν επιχειρούμε να βάλουμε σε μια σειρά τις γενεσιουργούς αιτίες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στο ποδόσφαιρο, τις κύριες εξηγήσεις για το γεγονός ότι το ποδόσφαιρο χάνει πολλά παιδιά από τους κόλπους του, αλλά και συχνά δεν καταφέρνει να μεγαλώσει καλά παιδιά, δημιουργούμε μια λίστα που περιλαμβάνει: τις συνθήκες και το καθεστώς διεξαγωγής των παιδικών αγώνων, το σημερινό καθεστώς ανάδειξης – προώθησης των ταλαντούχων ποδοσφαιριστών, το επίπεδο των προπονητών, τη στάση των γονιών. Ποιο αντιλαμβάνεστε εσείς ως μεγαλύτερο σημερινό πρόβλημα του παιδικού ποδοσφαίρου;

“Τη στάση των γονέων θεωρώ ως μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι γονείς οφείλουν να καταλάβουν ότι η δική τους ποδοσφαιρική καριέρα τέλειωσε ή δεν άρχισε ποτέ. Και ότι τα παιδιά παίζουν πρώτα για να χαρούν και ως εκ τούτου οι συνθήκες κάτω από τις οποίες παίζουν θα πρέπει να είναι οι καλύτερες δυνατές από όλες τις απόψεις. Αν το καταλάβουν εκτός από το αυτονόητο αποτέλεσμα της μη πίεσης στα παιδιά, αυτόματα θα απαιτήσουν καλύτερο καθεστώς διεξαγωγής προπονήσεων και αγώνων, θα αντιδράσουν απέναντι στο καθεστώς ανάδειξης – προώθησης ταλαντούχων ποδοσφαιριστών, θα σεβαστούν περισσότερο το τεράστιο ρόλο του προπονητή και πολλά άλλα”.

Θα ήθελα να μου βάλετε σε δύο – τρεις προτάσεις μια περιγραφή της ρεαλιστικής προσδοκίας που έχετε, προσωπικά, σχετικά με την επίδραση αυτού του προγράμματος στο παιδικό ποδόσφαιρο. Να μου περιγράψετε δηλαδή την εικόνα που θα σας ικανοποιούσε σε βάθος 2-3 ετών και θα σας έκανε να νιώθετε ότι αυτό το project έχει πετύχει τον κύριο στόχο του.

“Η προσδοκία όλων μας στον ΟΠΑΠ είναι να κατανοήσουν όλοι όσοι εμπλέκονται με το παιδικό ποδόσφαιρο ότι ένας καλός (με όλη τη σημασία του όρου) αθλητής είναι ένας αυριανός καλός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος υγιής πνευματικά που θα δημιουργεί και θα ασπάζεται τις αξίες του σεβασμού, της αφοσίωσης και της ομαδικότητας.

Όταν το κατανοήσουν τότε θα γίνουν και όλα εκείνα τα βήματα που θα εγγυούνται ότι το μέλλον του ελληνικού ποδοσφαίρου και του αθλητισμού εν γένει θα στηρίζεται σε πολύ γερές βάσεις”.

Πριν κάνω αυτή τη συνομιλία με τον Βασίλη Αργυρίου χαιρόμουν που υπάρχει αυτό το πρόγραμμα και που βρίσκει νόημα ο ΟΠΑΠ να επενδύει στη χαρά του παιδιού που έρχεται σε επαφή με το ποδοσφαιρικό παιχνίδι, χαιρόμουν με τη βεβαιότητα ότι αυτά τα παιδιά κερδίζουν μερικές στιγμές χαράς αλλά και αθλητικό υλικό που τους επιτρέπει να παίζουν καλύτερα και ασφαλέστερα ποδόσφαιρο. Πλέον χαίρομαι πολύ με την ιδέα ότι χιλιάδες παιδιά ανά την Ελλάδα τυγχάνουν επιστημονικής υποστήριξης, τόσο τα ίδια όσο και το ποδοσφαιρικό και το πραγματικό περιβάλλον τους, προκειμένου να βελτιώσουν την ποδοσφαιρική και την πραγματική ζωή τους. Και κυρίως χαίρομαι στα όρια της ανακούφισης τώρα που ξέρω ότι αυτός που τρέχει ένα τόσο ευαίσθητο, για το ελληνικό ποδόσφαιρο, πρόγραμμα είναι ένας άνθρωπος που έχει μελετήσει σε βάθος, βιωματικά, το παιδικό ποδόσφαιρο και έχει πλήρως αντιληφθεί τα σημαντικότερα προβλήματά του, φτάνοντας στην ρίζα τους. Σου δίνει κουράγιο να σκέφτεσαι ότι αυτός ο άνθρωπος προσπαθεί να αλλάξει τα μυαλά αυτών που επηρεάζουν την ζωή των παιδιών, όχι μόνο την ποδοσφαιρική, σε αυτή την τόσο ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους, δηλαδή από τα 7, που είναι ακόμη παιδιά, μέχρι τα 12 που έχουν ήδη κάνει το κλικ και έχουν αρχίσει, μπαίνοντας στην προεφηβεία, να μην είναι παιδιά. Εύχομαι αυτή η κουβέντα να σου έχει κάνει το ίδιο καλό όσο σε εμένα. Ειδικά αν είσαι γονιός ενός παιδιού που ήρθε, είναι, ή πρόκειται να έρθει σε επαφή με το ποδόσφαιρο. Διότι είμαι βέβαιος ότι αν δώσεις σημασία, αν σκεφτείς και προβληματιστείς με τις βασικές διαπιστώσεις αυτού του ανθρώπου θα πάψεις να σπρώχνεις πιεστικά το παιδί σου να κάνει την καριέρα – απωθημένο σου επειδή εσύ δεν έκανες, θα πάψεις να το βλέπεις σαν θησαυροφυλάκιο, θα κόψεις τις μίζες για την ανέλιξή του, θα σε σταματήσεις την επόμενη φορά που θα πας να πλακωθείς με έναν άλλο γονιό, έναν προπονητή, έναν διαιτητή ή έναν παράγοντα, θα συνειδητοποιήσεις ότι δεν είσαι εσύ ο πρωταγωνιστής και ότι ο γιος σου δεν είναι και δεν θα γίνει ο Μέσι, και κάπως έτσι θα επιτρέψεις στο παιδί να ζήσει τη δική του ζωή και να ανακαλύψει την χαρά του παιχνιδιού. Δεν ξέρω αν θα γίνει καλύτερος ποδοσφαιριστής, αλλά σίγουρα θα γίνει καλύτερος άνθρωπος.