Ο Τίτο και το ποδήλατο του Γιούρι!

O Πλάτων είχε πει ότι «την ειμαρμένην ουδ’ αν είς εκφύγοι» και να που σχεδόν μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια έλαχε ο κλήρος στον Σάσα Τζόρτζεβιτς και στον Ιγκόρ Κοκόσκοφ να συνειδητοποιήσουν τη σημασία και την αξία αυτής της αποφθεγματικής κουβέντας...

Πράγματι κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του, απλώς τούτο έχει να κάνει με το timing: ιδού λοιπόν πώς ο πρώην προπονητής και ο άλλοτε υποψήφιος προπονητής του Παναθηναϊκού επιλέχθηκαν από τη μοίρα να παίξουν δυο συγκλονιστικούς ρόλους σε πρώτη προβολή!

Ποιος ζηλεύει περισσότερο από κάθε άλλον τους δυο συμπατριώτες που θα βρεθούν αντιμέτωποι σε αυτόν τον ιδιάζοντα τελικό; Μα φυσικά ο πρώην προπονητής του Μαυροβουνίου και επιφανής μάγιστρος του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ, Μπόγκνταν Τάνιεβιτς ο οποίος εξακολουθεί να ομνύει στο όνομα της παλιάς πατρίδας και να εμφορείται από την περιβόητη και αθεράπευτη «Yugonostalgia»!

Τόσο πολύ αναπολεί ο «Μπόσια» αυτή την παλιά Γιουγκοσλαβία, η οποία το 1991 διελύθη εις τα εξ ων συνετέθη, ώστε προσπαθεί να πνίξει τον καημό του μέσα στους καπνούς από τα τοσκανέζικα πουράκια, χωρίς να νοιάζεται για τα πρόστιμα που πληρώνει!

Το να βρίσκονται ενώπιος ενωπίω οι «Oncε brothers», όπως τιτλοφορούνταν το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ του ESPN δεν είναι ένα γεγονός που περνάει απαρατήρητο, έστω και αν ο τελικός στην Κωνσταντινούπολη απέχει αρκετά από το πρωτότυπο σενάριο.

Διάβολε, άλλο πράγμα είναι ένας τελικός ανάμεσα στους Σέρβους και στους (εν γένει άοσμους, άχρωμους και άγευστους) Σλοβένους και εντελώς άλλο πράγμα θα ήταν εάν στη θέση των δεύτερων βρίσκονταν οι κληρονόμοι του Ντράζεν.

Αλλά Κροάτες γιοκ!

Απέτυχαν και αυτή τη φορά, εξακολουθούν εδώ και είκοσι δύο χρόνια να κυνηγούν χίμαιρες και θαρρώ πως τη Δευτέρα το πρωί θα σχηματιστούν ουρές έξω από τα καταστήματα ηλεκτρικών ειδών σε όλη τη χώρα τους...

Ο λόγος; Οι Κροάτες δεν θα αντέξουν να δουν είτε τους μεν, είτε τους δε να αναρριχώνται στο θρόνο ενώ αυτοί έχουν γυρίσει εδώ και μέρες πίσω και προϊούσης της νυκτός, θα αρχίσουν να σπάνε τις τηλεοράσεις τους!

Αυτό λοιπόν, που έστω και με βάση το νόμο των πιθανοτήτων επέπρωτο να συμβεί κάποτε, θα εκτυλιχθεί απόψε στη σκηνή του «Sinan Erdem Dome» και ό,τι ήθελε προκύψει...

Περίεργος τελικός στ’ αλήθεια. Και ασφαλώς αναπάντεχος. Και σε κάθε περίπτωση αμφίρροπος, απρόβλεπτος και μυστηριώδης...

Ένας τελικός που συν τοις άλλοις μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ως η εκπλήρωση εκ μέρους της μπασκετικής ράτσας του χρέους στη μνήμη του Στρατάρχη Τίτο!

Προηγήθηκε σε αυτή τη διαδικασία των σπονδών η φυλή του γουότερ πόλο, όπου οι Σέρβοι, οι Κροάτες και οι Μαυροβούνιοι είναι θαμώνες των εμφυλίων τελικών και τώρα παίρνει σειρά η φυλή του «kosarka», όπως αποκαλείται το μπάσκετ στη γλώσσα του Τζόρτζεβιτς και του Κόκοσκοφ.

Πλάκα πλάκα κι εδώ υπάρχει μια διάσταση εμφύλιας αντιπαράθεσης, καθότι ο Κόκοσκοφ είναι Σέρβος και κάτω από τη φωτογραφία της χειραψίας και της αγκαλιάς του με τον Τζόρτζεβιτς, μπορεί κάλλιστα να γραφτεί ως λεζάντα μια ελληνική παροιμία...

Είδε ο γύφτος τη γενιά του κι αναγάλλιασε η καρδιά του!

Σε κάθε περίπτωση θα αναγαλλιάσουν καρδιές, όπως δεν αναγάλλιασαν των μεν ποτέ στη ζωή τους, των δε ποτέ εδώ και δέκα πέντε χρόνια: οι Σλοβένοι ως τρίτος τροχός της γιουγκοσλαβικής αμάξης δεν έχουν αναρριχηθεί ποτέ σε κάποιο βάθρο (και τη μόνη φορά που έφτασαν στις παρυφές του, έφαγαν μια κλοτσιά στα οπίσθια από τον Σχορτσανίτη), ενώ οι Σέρβοι πάσχουν πλέον από αμνησία!

Έχουν ξεχάσει οι «orlovi» το άρωμα και την οσμή της σαμπάνιας, καθότι ρούφηξαν για τελευταία φορά το νέκταρ στις 8 Σεπτεμβρίου του 2002 στην Ιντιανάπολις: τότε νίκησαν την Αργεντινή και στέφθηκαν πρωταθλητές κόσμου, αλλά έκτοτε αστόχησαν σε όλες τις επιχειρήσεις τους να ανέβουν στην κορυφή και βολεύτηκαν με τα τρία ασημένια μετάλλια στο Eurobasket 2009, στο Μundobasket 2014 και στο Ολυμπιακό Τουρνουά 2016.

Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις έπεσε βαρύς ο πέλεκυς από τους Ισπανούς (στο Κατοβίτσε) και από τους Αμερικανούς (στη Μαδρίτη και στο Ρίο ντε Τζανέιρο), αλλά από το ολότελα, καλή κι η Παναγιώταινα!

Επιστρέφω σε αυτό που έγραψα για τη σπονδή στον τάφο του Τίτο, που δικαιώθηκε εν ζωή, αλλά ακόμη περισσότερο μετά θάνατον!

Ο άνθρωπος που χάρη στην πυγμή και στη διπλωματία του κρατούσε ενωμένη (και πάντως όχι διαιρεμένη, διαμελισμένη και διχασμένη) τη Γιουγκοσλαβία επί 27 συναπτά έτη είχε δώσει έναν μνημειώδη ορισμό στην εξ ορισμού sui generis πατρίδα του...

«Είμαι ο ηγέτης μιας χώρας που έχει δυο αλφάβητα, τρεις γλώσσες, τέσσερις θρησκείες, πέντε εθνικότητες, έξι δημοκρατίες, περιστοιχίζεται από επτά γείτονες και περιλαμβάνει οκτώ εθνικές μειονότητες»!

Δυο από αυτές τις διαφορετικές εθνικότητες, θρησκείες, γλώσσες και δημοκρατίες θα βρεθούν αντιμέτωπες απόψε σε ένα γήπεδο που παρεμπιπτόντως ανακαλεί εκ διαμέτρου αντίθετα συναισθήματα στους Σέρβους...

Εκεί, στις 8 Σεπτεμβρίου του 2010 έριξαν στο καναβάτσο τους πρωταθλητές Ευρώπης και ασημένιους Ολυμπιονίκες, Ισπανούς με το επικό τρίποντο του Τεόντοσιτς στη μούρη του εμβρόντητου Γκαρμπαχόσα.

Και εκεί πάλι, μετά από εβδομήντα δυο ώρες, στον ημιτελικό με την οικοδέσποινα Τουρκία είδαν αφενός το αίμα τους να ρέει στο παρκέ από τα κτυπήματα των διαιτητών και αφετέρου τον Τουντσερί να τους αρπάζει την μπουκιά από το στόμα.

Από τότε πέρασαν κιόλας επτά χρόνια αλλά ο χρόνος δεν αποδείχθηκε πανδαμάτωρ, ώστε να επουλώσει τις πληγές των Σέρβων και ως εκ τούτου ο αποψινός τελικός μοιάζει με την ευκαιρία της εξιλέωσης τους...

Επιθυμούν σφόδρα και αυτοί να γίνουν μια «Redeem team»!

Βεβαίως οι Σέρβοι έχουν να θυμούνται και θριαμβευτικές στιγμές (όχι από αυτό το γήπεδο, αλλά) από την ίδια πόλη...

Είναι η Πόλη στην οποία το 2001 οι λεγάμενοι, που ακόμη κουβάλαγαν το όνομα της Γιουγκοσλαβίας στέφθηκαν για τελευταία φορά πρωταθλητές Ευρώπης, με προπονητή τον Σβέτισλαβ Πέσιτς...

Και είναι επίσης η Πόλη στην οποία το 1992 ο νυν προπονητής τους, Σάσα Τζόρτζεβιτς ως παίκτης της Παρτίζαν Βελιγραδίου εκτέλεσε εν ψυχρώ την Μπανταλόνα στον τελικό του Final Four του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης...

Α, για να μην το ξεχάσω: εάν κι εφόσον η Σερβία βάλει σήμερα τέλος στα 15 χρόνια νηστείας και προσευχής, τότε ο Τζόρτζεβιτς θα βαδίσει στα χνάρια του Παναγιώτη Γιαννάκη και θα γίνει μόλις ο δεύτερος στα χρονικά που θα έχει αναγορευθεί πρωταθλητής Ευρώπης, τόσο ως παίκτης, όσο και ως προπονητής.

Δεν ξέρω μπας και το τριτώσει κιόλας αργότερα ο Σάσα ως πρόεδρος της ομοσπονδίας μιας και είναι της μόδας απανταχού της Γης (εκτός από την Ελλάδα) να αναλαμβάνουν αυτό το αξίωμα ένδοξοι παλαίμαχοι παίκτες, που δεν τους έχουν πάρει κιόλας τα χρόνια...

Για να είμαι ειλικρινής ανυπομονώ να παρακολουθήσω αυτόν τον τελικό που τον κόβω κιόλας για τριπλή παραλλαγή!

Ανυπομονώ να δω τις μονομαχίες ανάμεσα σε δυο μεγάλες ομάδες και ανάμεσα σε παίκτες παγκοσμίου βεληνεκούς.

Ανυπομονώ να δω είτε τους Σέρβους να ξορκίζουν τους δαίμονες μιας άγονης δεκαπενταετίας που τους έβγαλε έξω από την καλοζωία τους, είτε τους Σλοβένους να βρίσκουν επιτέλους την Ιθάκη τους η οποία φαντάζει ως η Γη της δικής τους Επαγγελίας.

Οι Σέρβοι ξαναθέλουν τον κόσμο και τον θέλουν τώρα για να λυτρωθούν...

Οι Σλοβένοι δεν είχαν ποτέ δικό τους αυτό τον κόσμο και τον αναζητούν σε ένα ταξίδι χωρίς πυξίδα προς μια «terra incognita»...

Οι Σέρβοι επιστρέφουν σαν έτοιμοι από καιρό να ανακτήσουν τα σκήπτρα, είτε απομείνουν δέκα, είτε ξεμείνουν πέντε, είτε είναι πλήρεις, είτε τους λείπουν επτά παίκτες που θα μπορούσαν να κατέβουν αφ εαυτών και να πάρουν το χρυσό μετάλλιο!

Οι Σλοβένοι εμφανίστηκαν σχεδόν από το κάγκελο, συστήνονται ως «new kids on the block» και θέλουν να πάρουν πίσω το ποδήλατο του Ζντοβτς!

Τι δουλειά έχει ο Γιούρι και από που κι ως πού οι Σλοβένοι γυρεύουν πίσω το ποδήλατο του;

Αυτή είναι μια ιστορία από το παρελθόν, τόσο το μπασκετικό, όσο και το ποδοσφαιρικό που τη θυμήθηκα επί τη ευκαιρία του τελικού...

Η αφετηρία δεν είναι μπασκετική, ούτε καν αθλητική και ανάγεται στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: τότε που οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ολλανδία και άρπαζαν μετά μανίας όλα τα ποδήλατα, μεταξύ άλλων και εκείνο μιας γιαγιάς που έβλεπε απαρηγόρητη τους εισβολείς να της παίρνουν το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο της και έβαλε τα κλάματα...

Σαράντα οκτώ χρόνια αργότερα όταν οι «οράνιε» νίκησαν την οικοδέσποινα Γερμανία στον ημιτελικό του Euro του 1988 (και εν συνεχεία τη Σοβιετική Ένωση στον τελικό) ο σκιτσογράφος μιας ολλανδικής εφημερίδας θυμήθηκε εκείνη την ιστορία και την αποτύπωσε με συγκινητικό τρόπο...

Στο σκίτσο της επόμενης ημέρας εικονιζόταν ο Μάρκο Φαν Μπάστεν να έχει φορτωμένο στην πλάτη του ένα ποδήλατο και να φωνάζει «γιαγιά σου φέραμε πίσω το ποδήλατο»!

Μετά από τρία χρόνια (Ιούνιος 1991) ο Γιούρι Ζντοβτς δεν έψαχνε το κλεμμένο ποδήλατο, αλλά το χαμένο μετάλλιο του που ίσως το ξαναβρεί απόψε-και μάλιστα ερήμην του και εκ του μακρόθεν- στην Κωνσταντινούπολη...

Τι εννοώ; Ιδού η υπόθεση του μπασκετικού έργου...

Το καλοκαίρι του 1991 τα τύμπανα του εμφυλίου πολέμου είχαν ήδη αρχίσει να ηχούν καθ’ άπασαν την γιουγκοσλαβικήν επικράτειαν που (ήταν φανερό πλέον πως) έπνεε τα λοίσθια και οδηγούνταν με μαθηματική ακρίβεια στον διαμελισμό της χώρας του Τίτο.

Το «trailer» του διχασμού, του αλληλοσπαραγμού και του εμφυλίου πολέμου παίχτηκε μεσούντος του Eurobasket στη Ρώμη. Το περιστατικό που προανήγγειλε τα επερχόμενα δεινά υπήρξε η «απόδραση» του Γιούρι Ζντοβτς ο οποίος, εκών άκων υπάκουσε, στη διαταγή της προσωρινής (όχι υπηρεσιακής, αλλά) κυβέρνησης του... βουνού των Σλοβένων.

Το πρωί της τρίτης αγωνιστικής το «ξανθό σκυλί» εκμυστηρεύθηκε με δάκρυα στα μάτια στον συγκάτοικο του στο δωμάτιο, Ζάρκο Πάσπαλι τη δραματική εντολή που είχε λάβει , στη συνέχεια ενημέρωσε τον Ντούσαν Ιβκοβιτς και τον πρόεδρο της γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας και άρχισε να ετοιμάζει τις αποσκευές του.

Ο μετέπειτα παίκτης του Ηρακλή και του Πανιωνίου και προπονητής του Ηρακλή και της ΑΕΚ παρακολούθησε από την τηλεόραση του δωματίου του τον αγώνα με τη Βουλγαρία και τα χαράματα επιβιβάστηκε σε ένα Zastava Yugo μαζί με τους συμπατριώτες του δημοσιογράφους και επέστρεψαν οδικώς στη Λιουμπλιάνα, καθώς ήδη είχε αρχίσει να δέχεται απειλές για τη ζωή του.

Η επόμενη πράξη αυτής της δραματικής ιστορίας γράφτηκε μετά από 15 χρόνια: το καλοκαίρι του 2006, στον αποχαιρετιστήριο αγώνα του Γιούρι, στον οποίο οι άλλοτε συμπαίκτες του στην Εθνική ομάδα της Γιουγκοσλαβίας όχι μόνο ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του και πήγαν στη Λιουμπλιάνα (όπως επίσης ο Παναγιώτης Γιαννάκης και ο Λευτέρης Κακιούσης) αλλά του επιφύλαξαν κιόλας μια συγκλονιστική έκπληξη, που τον έκανε να δακρύσει...

Είχαν βρει στα συρτάρια της ομοσπονδίας και του χάρισαν συγκινημένοι εκείνο το χρυσό μετάλλιο, που δεν είχε αξιωθεί να φορέσει στο λαιμό του το βράδυ της 29ης Ιουνίου του 1991!