Ενα σπουδαίο μάθημα ζωής σε λιγότερο από μισό επεισόδιο Survivor

Για πολύ καλή μου τύχη πριν από μερικές ημέρες έπεσα πάνω στην “Queen of Katwe” ταινία, η οποία αφηγείται την αληθινή ιστορία της Φιόνα Μουτέσι, ενός κοριτσιού από το Κάτγουεϊ, της μεγαλύτερης από τις οκτώ φτωχογειτονιές της Καμπάλα στην Ουγκάντα, το οποίο στα περίπου 9 του χρόνια, κι ενώ από τα 6 του δεν πήγαινε σχολείο και δεν είχε μάθει ανάγνωση, αφού αναγκαζόταν να πουλά καλαμπόκια στους δρόμους προκειμένου να βοηθά τη μητέρα της να συντηρήσει μια πενταμελή μονογονεϊκή οικογένεια που επιβίωνε σε συνθήκες εξαθλίωσης, ανακάλυψε το σκάκι και το μετέτρεψε σε διαβατήριο για να εξασφαλίσει καλύτερη ζωή.

Σε αυτό το αυθεντικό και αληθινό success story ζωής, που έχει μεγάλο νόημα να διαβάσεις ή και να δεις (το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2013 με τον ίδιο τίτλο) πρωταγωνιστούν τρεις άνθρωποι: το κορίτσι, μια μητέρα που προσπαθεί με νύχια και δόντια να θρέψει και να προστατέψει τα παιδιά της, αλλά και να βρει τρόπο να τα βοηθήσει να εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή από τη δική της και του πατέρα τους, ο οποίος πέθανε από AIDS, και ένας δάσκαλος που γίνεται μέντορας της μικρής, την προσανατολίζει και την ενθαρρύνει, την παρακινεί και τελικά την οδηγεί σε υπερβάσεις που της δημιουργούν την προοπτική να αλλάξει τη ζωή της και τη ζωή της οικογένειάς της.

Είτε δεις την ταινία, είτε παρακολουθήσεις τα ντοκιμαντέρ που τη διηγούνται, είτε διαβάσεις το βιβλίο, στην πρώτη ανάγνωση θα θαυμάσεις τον Ρόμπερτ Κατέντε, έναν πολιτικό μηχανικό με λατρεία για τα σπορ και ειδικά για το ποδόσφαιρο, ο οποίος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει το σκάκι ως πλατφόρμα επικοινωνίας με τα παιδιά της φτωχογειτονιάς προκειμένου να προσπαθήσει να τους βελτιώσει τη ζωή. Ενας τύπος με ανάλογα βιώματα στην παιδική ηλικία επιχειρεί να μεταδώσει τις βασικές αρχές του σκακιού με την ελπίδα ότι θα χτίσει στα παιδιά το υπόβαθρο που θα τα βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την ζωή σαν σκακιέρα και θα ξαναστήσουν τα πιόνια όσες φορές χρειαστεί σε αυτή προκειμένου να κερδίσουν ένα μέλλον καλύτερο από το παρελθόν.

Στην βαθύτερη ανάγνωση όμως θα σε τυφλώσει το φως μιας μητέρας που ενώ ζει στον δρόμο και τα βάζει καθημερινά με τα θηρία προκειμένου να καταφέρει να θρέψει τα τέσσερα στόματα που προστατεύει μέσα στην παράγκα της, κι ενώ είναι αγράμματη και δεν έχει καμιά προηγούμενη εμπειρία κοινωνικής συναναστροφής με δασκάλους και δεν έχει ούτε ακουστά το σκάκι, εμπιστεύεται το ένστικτο και το μυαλό της, μετά από μια γνωριμία με τον δάσκαλο, και επιτρέπει στα παιδιά της να πηγαίνουν για σκάκι.

Η πνευματική καθοδήγηση του Κατέντε φτάνει την Μουτέσι στα 14 της στην Ολυμπιάδα Σκακιού στη Σιβηρία, την αναδεικνύει σε πρώτη γυναίκα κάτοχο τίτλου στο σκάκι στην Ουγκάντα, την φέρνει πίσω στο σχολείο. Το κορίτσι εξελίσσεται σε σκακιστική ιδιοφυΐα της πατρίδας του, και χάρη στο σκάκι κερδίζει χρήματα με τα οποία αγοράζει το πρώτο σπίτι της οικογένειας, ενώ εξασφαλίζει και τις υποτροφίες για το σχολείο και τις σπουδές της. Ενα κορίτσι που ξεκίνησε να παρακολουθεί τα μαθήματα στο σκάκι με κίνητρο το δωρεάν ποτήρι χυλό που έπαιρναν οι μαθητές, έχει φτάσει σήμερα να ζει με σχετική άνεση, και να αποκτά παραστάσεις που η μητέρα της όχι απλώς δεν τολμούσε να ονειρευτεί αλλά απέτρεπε και τα παιδιά της από τέτοια όνειρα προκειμένου να μην απογοητευτούν.

Αυτή η ιστορία έγινε γνωστή και σήμερα εμπνέει εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά στην Αφρική χάρη σε έναν κινηματογραφιστή, ο οποίος βρήκε νόημα το 2006 να γυρίσει ένα μίνι ντοκιμαντέρ προκειμένου να βοηθήσει στην συγκέντρωση χρημάτων για την ενίσχυση του οργανισμού που στηρίζει κοινωνικά προγράμματα σαν αυτό με το σκάκι στην Ουγκάντα, και – κυρίως – χάρη σε έναν αθλητικό δημοσιογράφο, τον Τιμ Κρόθερς, ο οποίος αρχικώς βρήκε νόημα να ταξιδέψει στην Καμπάλα προκειμένου να διαπιστώσει αν είναι αληθινή η ιστορία και στη συνέχεια βρήκε νόημα να γράψει το “Queen of Katwe” βιβλίο προκειμένου να διηγηθεί με λεπτομέρεια την ιστορία και να φωτίσει τον ρόλο του δασκάλου και τον ρόλο της μητέρας στη ζωή ενός κοριτσιού που έχει γίνει πασίγνωστο.

Μερικές ώρες μετά από την εμπειρία αυτής της ιστορίας, το επόμενο πρωινό βρέθηκα συμπτωματικά στις εγκαταστάσεις ενός ιδιωτικού ποδοσφαιρικού χώρου, σε ένα “7Χ7” γηπεδάκι όπου έπαιζαν δύο παιδικές ομάδες. Στάθηκα να παρακολουθήσω για λίγο το παιχνίδι κυρίως επειδή μου έκανε εντύπωση η αγριότητα στον λόγο του ενός προπονητή, με κοιλιά προχωρημένης εγκυμοσύνης, όταν έκανε παρατηρήσεις στους πιτσιρίκους της ομάδας του. Το ύφος του με σόκαρε, διότι συμπεριφερόταν σαν εκπαιδευτής της στρατονομίας σε παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών. Αυτό το σοκ όμως δεν ήταν τίποτα μπροστά στο επόμενο που δέχθηκα όταν, καμιά ώρα αργότερα βρέθηκαν στην πλάτη μου ένας από αυτούς τους πιτσιρίκους με τον πατέρα του. Εζησα τον μονόλογο του πατέρα, που ήταν γεμάτος από υποδείξεις προς τον μικρό σχετικά με τα “λάθη” που έκανε στο παιχνίδι και από απαξιωτικές αναφορές προς τον προπονητή, τον οποίο ακύρωνε για κάθε παρατήρηση που είχε κάνει προηγουμένως στον μικρό.

Δεν είμαι σίγουρος ότι ο προπονητής που παρακολούθησα είναι ένας ακατάλληλος παιδαγωγός. Είμαι όμως σίγουρος ότι το παιδάκι που πέρασε πίσω μου δεν έχει καμία τύχη· όχι μόνο στο ποδόσφαιρο. Διότι μπροστά μου, μέσα σε 3' λεπτά, διδάχθηκε ότι οι προπονητές είναι άσχετοι, ότι μόνο ο μπαμπάς τα ξέρει όλα, δημιούργησε ένα χάος στο κεφάλι του σχετικά με το πώς πρέπει να παίζει ποδόσφαιρο και άκουσε ότι δεν πρέπει να έχει σε κανέναν άλλο εμπιστοσύνη παρά μόνο στους γονείς του.

Πίσω στην φωτεινή ιστορία της υποανάπτυκτης Ουγκάντα, δεν ήταν ο δάσκαλος που όρισε τη μοίρα της Φιόνα Μουτέσι. Ναι ήταν τυχερή που τον γνώρισε, και αυτή η γνωριμία της άλλαξε τη ζωή, αλλά δεν θα είχε αυτή την τύχη αν το κεφάλι της μητέρας της ήταν όσο κλειστό ήταν το κεφάλι του πατέρα Μουρίνιο που πέρασε πίσω από την πλάτη μου στην Παλλήνη, η οποία δεν είναι υποανάπτυκτη.

Ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική ποιότητά της, αυτή η ταινία με συγκλόνισε επειδή σε αυτή την ιστορία βρήκα πολλά κοινά σημεία με την ιστορία των πρώτων 23 χρόνων της ζωής μου. Ο δικός μου πατέρας, γεννημένος το '35, μεγάλωσε στα χρόνια του Πολέμου και αναγκάστηκε να παρατήσει το σχολείο στα μισά του δημοτικού, όταν έχασε τον πατέρα του, για να βοηθήσει την πενταμελή μονογονεϊκή οικογένειά του να εξασφαλίζει τροφή. Τον καιρό που προσανατολιζόμουν και επέλεγα τον δρόμο της δημοσιογραφίας επηρεασμένος από δασκάλους και καθηγητές που μου άνοιξαν το μυαλό, ο πρακτικός νους του πατέρα μου δεν μπορούσε εύκολα να δεχθεί ότι άφηνα μια ασφαλή διαδρομή στο εμπόριο, κοντά του, για να πάρω έναν δρόμο που ήταν εντελώς αχαρτογράφητος για εκείνον και να δοκιμάσω στη δημοσιογραφία, της οποίας τον ελληνικό κόσμο δεν είχε σε καμία εκτίμηση. Μαζί με την μητέρα μου όμως πήραν την απόφαση να με αφήσουν να δοκιμάσω, επειδή είχαν το μυαλό για να κρίνουν, κι ας μην είχαν το μορφωτικό υπόβαθρο, τα λόγια που άκουγαν από τους δασκάλους και τους καθηγητές μου.

Για την εξέλιξή μου στη δημοσιογραφία έχω να ευχαριστώ ένα σωρό δημοσιογράφους και εκδότες που με καθοδήγησαν πνευματικά και μου έδωσαν τα εφόδια για να καταφέρω να λειτουργήσω σε αυτή στη διάρκεια των τελευταίων 24 χρόνων. Ολα αυτά δεν θα μου είχαν συμβεί όμως αν στο σπίτι δεν υπήρχαν οι δύο άνθρωποι που με στήριζαν και με υποστήριζαν χωρίς να ακυρώνουν τον λόγο των δασκάλων και των προπονητών μου ή των προϊσταμένων μου, χωρίς να με τρελαίνουν με τις υποδείξεις τους σχετικά με το πώς μπορώ να πορευτώ στη δημοσιογραφία. Οπως όλοι κρύβουμε έναν προπονητή μέσα μας, όλοι κρύβουμε και έναν δημοσιογράφο μέσα μας. Γι' αυτό και ήταν ευλογία για μένα που ο πατέρας μου δεν είναι και δεν υπήρξε ξερόλας.

Με όλα τα παραπάνω προσπαθώ να φτιάξω μια απάντηση στις ερωτήσεις που συχνά δέχομαι για την ποιότητα της μιας ή της άλλης σχολής ποδοσφαίρου ή άλλου σπορ. Ναι, το έχω διαπιστώσει, κυκλοφορούν αρκετοί ακατάλληλοι προπονητές σε συλλόγους και ιδιωτικές σχολές, και αυτό είναι ένα κεφάλαιο που κάποια στιγμή θα ανοίξω, το σχετικό με τις προδιαγραφές και τα κριτήρια που βάζουν οι σύλλογοι, οι ΠΑΕ & ΚΑΕ, και οι ιδιωτικές σχολές κατά την πρόσληψη ενός προπονητή για τις μικρές ηλικίες. Την τύχη όμως του παιδιού σου δεν την κρατούν αυτοί. Την τύχη που θα έχει στον αθλητισμό και τη ζωή την επηρεάζεις στον μεγαλύτερο βαθμό εσύ. Δυσκολεύομαι πολύ να δικαιολογήσω συμπεριφορές σαν αυτή του Μουρίνιο της Παλλήνης που πέρασε πίσω μου, αλλά δεν δυσκολεύομαι να τις εξηγήσω. Ο Μουρίνιο της Παλλήνης θα είχε την ατυχία να ανατραφεί από κάποιον που κουβαλούσε μυαλά σαν τα δικά του. Και τον έκανε σαν τα μούτρα του.

Δες αυτή την ταινία μαζί με το παιδί σου, κι αν δυσκολεύεσαι να τη βρεις τότε κάνε την επιλογή να παρακολουθήσεις τα ντοκιμαντέρ και τα τηλεοπτικά αφιερώματα σε αυτή την ιστορία. Σε χρόνο δεν θα σου πάρει ούτε το 1/3 ενός επεισοδίου Survivor. Η ταινία δεν είναι σε διάρκεια ούτε μισό επεισόδιο Survivor. Σε αυτό το χρόνο το παιδί σου θα διδαχθεί το μάθημα της εμπιστοσύνης στον δάσκαλο, και μαζί του θα έχεις κι εσύ την ευκαιρία, είτε να το διδαχθείς για πρώτη φορά είτε να το επαναλάβεις.

Αυτή την ταινία θα ήθελα πολύ να την παρακολουθήσω πλάι στον πατέρα μου, για να του ξαναπώ στο τέλος “ευχαριστώ” που μου έδωσε την πυξίδα του αλλά μου εμπιστεύτηκε την πλοήγηση της ζωής μου δίχως να επιχειρήσει να μου επιβάλει τα “θέλω” και το “εγώ” του και δίχως ποτέ να μου κόψει τα φτερά. Στα 82 του όμως, χτυπημένος από την άνοια, δεν θα άντεχε να μείνει μέχρι τέλους μέσα στην ταινία. Κι έτσι θα του διηγηθώ προφορικά την ιστορία και όσα, μέσες άκρες, έχω γράψει σε αυτό το σημείωμα, και θα τον ακούσω να μου λέει “μπράβο στη μάνα! Ετσι είναι αγόρι μου. Κι εγώ πατέρας ήμουν, όχι ο ιδιοκτήτης σου, ούτε ο αφέντης σου. Δεν τα ήξερα όλα, και δεν θα τα ήξερα όλα ακόμη και αν είχα καταφέρει να πάω σε 10 πανεπιστήμια. Αντί να αμφισβητούμε τους δασκάλους σου, γυρεύαμε πάντα με τη μάνα σου μόνο να ξέρουμε αν είναι καλοί άνθρωποι. Αυτό μας ένοιαζε. Μόνο. Μου ήταν αδιάφορο αν θα κατάφερναν να σε κάνουν επιστήμονα, αυτό που με έκαιγε μόνο ήταν να σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο, ή τουλάχιστον να μη σε χαλάσουν”. Αυτό το τελευταίο, που μου το έχει πει δεκάδες φορές, είναι μια από τις καλύτερες συμβουλές που χρησιμοποιώ προς όποιον με ρωτά σχετικά με τον προπονητή του παιδιού του: να σε νοιάζει τι άνθρωπο σου γυρίζει στο σπίτι, και μετά αν θα τον βοηθήσει να γίνει πρωταθλητής.